Kerk in het Kamptheater
BEZOEK
JE LAH JE KRIPOET
15
VERMAAT ZONEN
maandagochtend
kijkochtend
Vaak zijn in Tong Tong de lotgevallen
der krijgsgevangenen en geïnterneerden uit
de Jappentijd ter sprake gekomen, doch
slechts zelden hun "geestelijk leven". Toch
bestond dit, al was het niet steeds zicht
baar. Godsdienstige bijeenkomsten had de
Jap meestal verboden. Zij werden daarom
in het geheim gehouden. De "kerkgangers"
zaten dan bij elkaar op hun tempatjes, met
een spel kaarten bij de hand. Kwam er een
sein, dat de Jap in aantocht was, dan greep
men snel naar "duivel's prentenboek" en
veranderde de "kerk" in een "speelhol".
Dat mocht n.l. wèl.
In het dubbele kamp van Tjimahi waren
godsdienstoefeningen echter toegestaan. Ze
werden gehouden in het z.g. "Théatre éter-
nite", waar men op de weekdagen toneel
voorstellingen en dgl. gaf. Deze grappige
naam deed enerzijds aan de eterniet-platen
denken, waaruit het toneel was opgebouwd,
anderzijds zinspeelde het blijkbaar op het
Franse éternité, eeuwigheid, waarvoor blijk
baar gewerkt werd. In elk geval zullen de
daar gegeven voorstellingen ons nog lang
heugen.
Zondags trad er als predikant dr. van
Selms op, hooieraar te Preoria, een zéér
bijzonder voorganger. Hij preekte zelfs voor
de Britse krijgsgevangenen in het Engels,
en zou het ook wel in het Afrikaans hebben
kunnen doen. Hoe kwam deze theoloog on
der de officieren? Hij was immers reserve
kapitein. Als student in Nederland had hij
niet van het voorrecht, dat a.s. geestelijken
van de krijgsdienst vrijstelde, willen ge
bruik maken. Hij was dus, wat men noemt,
voor zijn nummer opgekomen. In zijn stu
dententijd had hij ook deelgenomen aan de
oudheidkundige opgravingen bij Sichem in
Palestina, onder leiding van de befaamde
prof. Böhl. Na enige tijd in Nederland pre
dikant te zijn geweest, was hij in Zuid-
Afrika tot hoogleraar in de Semietische
talen benoemd. Doch toen men in 1940
ook op de Nederlanders buiten de lands
grenzen een beroep deed, was hij met een
contingent Zuid-Afrikaanse Nederlanders
naar Indië overgekomen. Toen ze in Priok
aan wal stapten, speelde de muziek "Sarie
Marijs", als ik mij goed herinner. In Indië
werkte hij o.a. mee aan het Indische Week
blad en verzorgde o.m. de godsdienstige
rubriek.
In het kamp te Tjimahi had hij als offi
cier niet op corvee behoeven te gaan, doch
hij gaf er zich tóch voor op en ging twee
dagen 's weeks met de "minderen" er op
uit. De rest van de tijd werd heus niet in
ledigheid doorgebracht, 'tgeen onze hoofd
redacteur zich misschien nog wel beter zal
herinneren dan schrijver dezes. Wij maakten
n.l. deel uit van een door Van Selms op
gerichte dichterkring, waarin ik slechts ne
derig het proza vertegenwoordigde. Daar
naast had Van Selms nog méér kringen,
die in zijn nauw kamertje werden gehouden.
Daar woonden ook de arts van het Petro-
nella-ziekenhuis te Djokja, dr. Müller en mr.
Chris Gunning, die ik nog uit mijn studen
tentijd kende. Het was er in het benauwde
hokje vaak stampvol, doch het waren on
vergetelijke avonden. Meer mensen bereikte
Van Selms in zijn kerkdiensten binnen de
gastvrije wanden van het reeds genoemde
Théatre éternite. Hij leidde er de protes
tantse kerkdiensten. De Rooms-katholieken
hoefden niet te komen, want die hadden
hun eigen kerkgebouw, versierd met een
prachtige kruisweg-statie, door een der ge
vangenen vervaardigd. Ik hoop, dat die
schilderingen oorlog en revolutie overleefd
hebben.
Meestal preekte Van Selms, en hoe! Niet
saai of langdradig, maar kort krachtig en
pittig. Eens stonden we na tien minuten al
weer op straat, maar, om met Wim Kan
te spreken, je had er wat van meegenomen.
De zang werd op de piano begeleid door
mijn collega H. van Beek, een duizend
kunstenaar: oud-zendeling, theoloog, musi
cus, knutselaar en ten slotte ook nog teken
leraar. Aardig waren zijn fantasieën vóór
en na de dienst. Eens. het was 31 augustus,
de verjaardag van H.M., speelde hij varia
ties op het oude kroningslied van 1898:
'Wees begroet met jubeltonen, Wees ge
zegend blijde dag!"
Gelukkig was er geen verrader in ons mid
den, want anders had het Van Beek zijn
kop kunnen kosten.
Doch hoe werd er gezongen? Psalmboek
jes en dgl. waren er natuurlijk niet. Geen
nood! Een paar sterke knapen hesen een
reusachtig schoolbord op het podium en
een schoolmeester, die handig met krijt
was, schreef er de tekst der te zingen
liederen op, zodat iedereen mee kon doen.
Eens stond er tot onze grote verbazing
op het bord: psalm 94 vers 1:
"Verschijn nu blinkend, God der wrake! Dat
eens Uw arm voor ons ontwake. Vertoon
Uw glansrijk aangezicht, gij Rechter, die de
wereld richt. Sta op, verhef U en vergeld,
hovaardigen hun trots geweld".
Het was een dier liederen, welke bij
velen als "vloekpsalmen" te boek staan,
doch die wij juist in de oorlogstijd beter
hadden leren waarderen. De krijgsgevan
genen vonden daarom deze psalm ook zéér
toepasselijk op onze situatie. Doch wie
zou het wagen nu déze "vloekpsalm" aan
te heffen? Als een verklikker het aan de
Jap overbriefde, zou het weieens met onze
kerkdiensten en andere "voorrechten" ge
daan kunnen wezen.
Terwijl we nog aarzelden, niet wetend
wat te doen, beklom een der bordschrijvers
opnieuw het podium, veegde psalm 94 uit
en verving hem door het gezang 94. Het
was een vergissing geweest. Het eerste
vers van dit gezang luidde:
"Sla, o God vol mededogen! Sla Uw
ogen, Nu genadig op ons neer. Daar wij in
Uw huis verschenen, ons verenen, naar Uw
voorschrift tot Uw eer!"
Dat was andere kost. Zelfs de fanatiek
ste godenzoon zou daér geen bezwaar te
gen hebben, en het was weer een goede
dienst. We namen er wat van mee.
Dr. H. J. de GRAAF
Het was die ochtend al vroeg erg druk
op de redactie op onze eerste etage toen
er een telefoontje kwam van beneden dat
er een meneer was die mij perloe direct
moest spreken. ,,Ach, hoe kan ik daar se
rieus tijd voor hebben", lamenteerde ik,
,,de post is net binnen, de telefoon staat
niet stil en ik héb al een relatie op bezoek.
Kan die meneer niet een andere afspraak
maken in zijn eigen belang?" De bood
schap werd overgebracht. Reactie: „Nee,
deze meneer is helemaal uit... (een plaats
hier ver vandaan) gekomen en hij MOET
met iou alleen spreken".
„Nou, in hemelsnaam dan maar een paar
minuten Maar meneer was met een
paar minuten niet tevreden. ,,U moet weten,
mijn zoon in Indonesië wil terug..." „Maar
meneer, dan moet U b.v. bij de Nassi we
zen. Wij hebben werkelijk geen tijd om
de omslachtige procedures van het hier
heen halen van spijtoptanten af te werken."
„Goed. Waar is die Nassi? En wat is dat
eigenlijk?"
„Onze contactpersoon met die instantie
is het Kamerlid mej. ten Broecke Hoek
stra..." „Waar woont zij? Ik ga er direct
naartoe..."
„Ach meneer, U kunt toch niet zo vroeg
in de ochtend bij die dame binnen komen
stuiven. Ze heeft bovendien altijd krank
zinnig veel te doen en ook is het niet pa-
toet om zo maar aan te bellen als de
melkboer of zo..." „Ja, maar mijn zoon..."
„Het spijt me (korzelig), ik geef dat adres
niet. Jaren lang heeft U toen de Nassi hard
werkte, wat kunnen doen, maar deed U
niets, en nu moet mej. ten Broecke Hoek
stra bij wijze van spreken vóór dag en
dauw meteen voor U klaar staan!" „Ja,
maar ik wist niets van die Nassi af!" „Tong-
Tong heeft er maanden en maanden lang
een volle pagina aan gewijd!" „Ja, maar ik
ben geen lid van de tongtong. Ken niet...
(gebaar van duim en wijsvinger)."
„Mijn hemel, laat dat dan maar, maar
belt U op zijn minst even beleefd op
voor een afspraak, die hèar schikt!" „Ik
kan niet opbellen. Ik ben doof. Belt U dan
op voor me! Nooooooit val ik U lastig en
dit is de eerste keer en U werkt helemaal
niet mee! ledereen zegt dat U elke kleine
Boeng helpt!...". Met een blik op het hor
loge hebben we toen maar opgebeld..."
T.R.
iniiiiiiiiiiiiniituiiiiiiiiu!iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii!iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin
Speciaal voor onze trouwe lezers:
(boekje vol Ind. humor) 1
Wij vonden ergens nog een zéér be-
1 perkte voorraad, weest U er dus
gauw bij. Voorbestellingen gaan voor!
Verzending na ontvangst van uw giro
of wissel. Prijs f 2,95.
iiiiiiitiminiminmuit
Juweliers - Horlogers
3x Den Haag
THOMSONPLEIN 18
