V
Komedie is er enorm veel gereisd tot
aan Medan, Singapore en Penang toe.
Men maakte eigenlijk tournee's. Eén
zo'n tournee bestreek b.v. achter el
kaar Batavia, Buitenzorg, Bandoeng,
Djocja, Semarang, Kediri, Blitar, Soe-
rabaja, Batavia. Met een aantal suiker
fabrieken en ondernemingen in één
moeite door. Altijd ging een agent al
vooruit om een huis te huren waar het
gezelschap in werd ondergebracht.
Meestal werd bij SS of NIS een hele
persoonswagon afgehuurd voor het ge
zelschap en een hele goederenwagen
voor alle coulissen en andere toneel-
paraphernalia. De artisten zelf leefden
zo eenvoudig als hobo's: een mat of
een bultzak en een klein koffertje met
kleding was alles wat men nodig had.
Naar hotels werd niet gevraagd. Met
z'n allen in één huis als in een grote
picnic was mooi genoeg. Aan de rei
zen dacht iedereen altijd met veel ple
zier terug. In de afgehuurde wagon was
men ook eigen baas en er werd geac
teerd, gemusiceerd en gedineerd dat
het een lieve lust was.
VECHTEN TEGEN MENSEN EN
HET LOT
Vaak kreeg men een minder mooi
stadsdeel toegewezen om er de keet
op te slaan. Marie Oord vocht altijd
voor beter. In het begin van deze eeuw
werd er in het algemeen op Indo's
neergezien en op Indo-artisten dus nóg
meer. Toestemming voor een uitvoe
ring werd vaak alleen met grote moeite
verkregen. Aan de andere kant ook
werd van mensen met begrip de groot
ste goodwill en medewerking onder
vonden. Toen Marie eens bij de resi
dent van een ressort een vergunning
aanvroeg, werd deze haar bot gewei
gerd. Van ,,dat zoodje" moest de resi
dent niets hebben. ,,Zo", zei Marie
onvervaard, ,,ik wil wel eens zien wie
zijn zin krijgt. U of ik!" En ze ging
prompt op audiëntie bij niet minder dan
de Gouverneur Generaal. Daar onder
vond ze wél een begripsvol gehoor en
binnen 24 uur had ze haar vergunning!
In Bandoeng kreeg ze aanvankelijk niet
meer toegewezen dan een afgelegen
terrein op Tjitjendo. Maar in de heer
Arendsen de Wolff van de brandweer
vond ze een onverwachte kampioen.
Niet alleen wist deze door te drijven
dat Marie Oord voortaan voorstellin
gen mocht geven op de aloon-aloon,
maar eens zelfs liet hij de loods door
zijn brandweerpersoneel bouwen!
Stond de loods er, dan moesten er
stoelen gehuurd worden. Marie Oord
had overal haar vaste leveranciers. In
Batavia b.v. Pak Seng, die de stoelen
verhuurde voor 2j/2 cent per stuk. Al
tijd werd het buffet goed verpacht. Aan
het buffet waren bier en limonades en
klein snoep verkrijgbaar. Overigens
wemelde het rondom de Komedie van
verkopers van gado-gado, laksa, koe-
weh poetoe, katjang arab, siropen, ban-
drek, enz. Als 's avonds overal de lich
ten aan gingen, was er een complete
Pasar Malam, die van heinde en verre
bezoekers aantrok.
Een keer echter vloog de gasoline-
lamp van een katjangverkoper tegen
de wand van de loods in brand en ver
brandde de hele Komedie met alles
wat erin was als een fakkel in een paar
minuten af. Dat gebeurde in Gresik,
een uur voor de voorstelling. Schade
tien mille! Toen bleek echter ook welk
een goede reputatie de Komedie en
Marie Oord hadden. Van alle zijden
werden leningen aangeboden en na 'n
week stond de Komedie weer op po
ten.
Een begunstiger die Marie Oord
nooit vergeet was de architect Meel-
huysen, die elke keer als de Indo's
Komedie in Batavia voorstellingen gaf,
wel honderd kaartjes kocht om daar
gedurende een maand kennissen een
plezier mee te doen.
Marie Oord heeft natuurlijk veel ups
en downs gekend met haar Komedie.
Ze heeft voorstellingsseries gehad die
tienduizenden opbrachten en ze heeft
diep in de schulden gezeten. Ze is
o.m. door de burgerij van Padang ge
huldigd met een gouden medaille en
heeft een dankbrief gehad van H.M. de
Koningin voor het organiseren van
voorstellingen voor een liefdadig doel.
Vaak gaf ze kindervoorstellingen in de
namiddag gratis.
Flinke percentages van recettes gin
gen o.m. ook naar het Zendingshospi
taal, het Blindeninstituut, het Parapat-
tan Wezengesticht, comité's voor
aardbevingsrampen en b.v. lazen wij
ook een dankbetuiging voor wat ge
daan werd „ten behoeve van de door
storm en watersnood geteisterde be
volking van de Provinciën Holland en
Zeeland" in 1911
De ondergang van Marie Oord's po
pulaire en karaktervolle „Indo's Kome
die" is door een schampere speling
van het Lot juist veroorzaakt door hen
voor wie zij het meest beoogde te
doen; de Indo-groep. Naarmate immers
de Indo er (mede door het zwoegen
van het I.E.V.) sociaal beter voor
kwam te staan, nam de minachting
voor de Komedie toe. Zich veilig ge
huwd wetend met het B.B.L. keerde
de brave burgerlijke Indo zich af van
alle vrije ondernemingslust; naarmate
de concordantie met Nederland groter
werd, zag men lager neer op de „kam-
pong-indo".
Dit gold overigens ook voor die an
dere Indo „vrijbuiters" de broodjagers,
de kleinlandbouwers en kleine vrije
ondernemers, op wie vaak laag werd
neergezien.
Toen o.a. Marie Oord's dochtertjes
op school steeds meer gesard werden
door hun brave schoolgenootjes, hief
Marie de Komedie op en deed wat.
alle Indo's deden; ze aanvaardde een
fatsoenlijke kantoorbaan. Haar man, die
het vrije ondernemersleven niet vaar
wel kon zeggen, opende een café
restaurant „Wilhelmina" te Meester
Cornelis op de hoek van de Emmalaan
(waar o.m. ook Nieborg heeft ge
staan).
Zo eindigde een stukje kernachtig en
moedig honderd procent eigen Indo
leven, maar Tong-Tong is er trots op
het aan de vergetelheid te hebben
kunnen ontrukken.
Pas bij een aandachtige bestudering
van alles wat door deze eenvoudige
ongestudeerde vrouw Marie Oord en
haar even eenvoudige man op poten
werd gezet, en gemaakt tot een flore-
Weet u dat vorsers van Indische cultuur en historie over vele jaren zullen ont
dekken dat de laatste „stamboel-uitvoering" in Nederland heeft plaatsgehad in
1958 en wel door Tong-Tong, gesponsord door het CCKP en het Roode Kruis?
De opbrengst kwam ten bate aan de repatrianten en zelfs de schrijvers Rob
Nieuwenhuys en Johan Fabricius zijn ervoor op de planken geweest. Ook Ben
Snijders (zie boven) en Belloni waren van de partij. De Nederlandse pers begreep
van het „rommeltje" niets en heeft er laag op neer gekeken. Maar alle - letterlijk
alle! - elementen van de Indo's Komedie van Marie Oord heeft men erin kunnen
terugvinden!
7
