Handwerken, als de dag begint
Fried Nieuwenhuys
Wat is kant? Een bruidssluier, een doopjurk? De zoom van een kabaja of
een baljapon?
Of is kant een opvliegende duif, een vlinderbloem, een kembodja, een trosje
melaties? Of zijn de sierlijke geveltjes van Oudhollandse grachtenhuisjes van
kant?
Vrij borduren is een bezigheid die al
deze vragen simpel oplost: voor haar
die wil en kan (want vrij borduren is
een kunnen) ziet in elk materiaal een
ander, verschillend van vorm, karakter
en functie. De nieuwe functie wordt ge
boren door een verlangen tot het cre-
eren, iets zichtbaar maken dat tot nog
toe alleen in gedachten bestond.
Niet het navolgen van keurige pa
troontjes, niet een ingewikkelde ste-
kentechniek, maar de goede gedachte,
de goede greep, die maken de vrije
borduurster tot een Kunstenares die
nog nooit eerder op de rij van schil
ders, dichters en componisten is gezet.
Maar zij is het, het onbekende Indiaan
se of Lapse vrouwtje dat met stukjes
leer, hennep en boombast wat maakte
dat haar verzwegen gedachten en dro
men uitdrukte. Dat haar deed leven
naast de prozaische werkelijkheid.
Toen ik Fried Nieuwenhuys (de vrouw
van de schrijver Rob Nieuwenhuys) vijf
jaar geleden ontmoette was "vertalen"
en ontwerpen van kruissteekpatronen
haar bezigheid. Ze is er nog geweldig
in, met haar aangeboren tekentalent
(ze illustreerde voor de oorlog een
kinderserie) kost het haar geen moeite
een figuur neer te zetten. Nu werkt ze
in een volkomen andere richting, waar
in ze duidelijker dan ooit haar eigen
persoonlijkheid en kleur aangeeft.
"Ik leerde eerst de toepassing van
steken en het verwerken van bepaald
materiaal voor het vrije borduren", ver
telt ze van de lessen die ze van Mevr.
Hart-Nijboer kreeg. "Het kiezen van
lapjes is natuurlijk het belangrijkste.
Kiezen en verzamelen, het eerste kun
je alleen als je een boel hebt, waaruit
je de juiste kunt halen."
De wandlappen van Fried Nieuwen
huys zijn totaal verschillend van karak
ter dan die ik tot nog toe heb gezien en
bewonderd. Mat, vaak dromerig ondefi
nieerbaar van kleur, met als contrast
de strakke, eenvoudige compositie. Ik
moet onwillekeurig vergelijken met de
lappen van Lydia Luiten, die wild, on-
volgbaar en ver buiten de horizon gin
gen en daarom zo boeiend waren. De
uitbundige kleurentechniek en vrolijk
heid van de borduurstukken van Ans
Groen, tere, schilderachtige collage-
vlakken van mevr. Meyer en de naar
mijn mening, ijskoude, halsstarrig tech
nische volmaaktheid van Cecile Drees-
man.
Deze lappen zijn totaal anders.
Waarom? Omdat er iets Indisch van
uitstraalt? Er zijn maar twee stukken in
haar kleine collectie die helemaal In
disch zijn: het oude Indische huis op
de achtergrond, met de twee zusjes
Fried en Riet van Bommel op de voor
grond met een geitje. Er zijn Indische
bloemen en planten, er is zon en scha
duw en sfeer, dezelfde sfeer die je
tegemoet straalt als je "Tempo doeloe"
openslaat.
Het tweede karakteristiek Indische
stuk is de "Kembodja", een lap die
voor Fried Nieuwenhuys persoonlijk
veel betekent. De opdracht aan een
onvergeetlijk droef moment in haar le
ven. De komst van de dood is een
simpel moment en daarom is ook deze
kembodja op het graf van haar eerste
kindje een eenvoudige boom, met hel
dere bloemen. Terug van vakantie bor
duurde ze het kerkhofje in Dordogne,
lieflijk en sereen, donkere contouren
met alleen een lichtende krans op een
gedenksteen, canna's op de voorgrond.
"Hoe kom je aan al die prachtige
lapjes die zo precies te pas komen bij
datgene wat je wilt uitbeelden?"
"Oudhollandse huisjes", waarvan de lichte
sierlijke geveltjes door de borduurster als kant
werden gezien.
"Overal vandaan. Ik ruil met de buur
vrouw die ook met borduren is begon
nen. Maar verder koop ik overal stuk
jes en restjes als ze te krijgen zijn.
Begin van het jaar, als de opruiming
begint sta ik al heel vroeg in de mor
gen voor een winkel die Ploegstoffen
verkoopt. Daar haal ik de grootste
voorraad weg, er is zoveel bruikbaars
"Kembodja"sterk afgetekend als de herinne
ring in een mensenleven.
bij. Maar verder verwerk ik graag stuk
jes uit oud materiaal dat ik al heb.
Deze duif b.v. is gemaakt van een heel
oude bruidssluier. En hier, deze bloem
en die gevelrand is daar ook uit. Met
kraaltjes en pailletjes werk ik ook, dat
geeft altijd iets lichts en feestelijks,
maar het geglinster mag toch niet do
mineren anders is het effect goed
koop."
De mooiste wandlap is haar "Levens
boom". Prachtig van opzet, kleur en
gedachte. Een uitbundige bloemenrui-
ker met een grote verscheidenheid van
bloemen aan de voet van de sterke,
donkere boom. Er zijn 3 duiven van
schitterend wit tot zwart opklimmend
als het symbolische begrip van jeugd,
ouderdom, dood. De witte duif is het
dichtst bij de prachtige bloemenruiker,
maar de zwarte vliegt het stralende
licht aan de top tegemoet.
Het beschrijven van wandlappen is
natuurlijk onmogelijk. Hoe kan ik U
vertellen hoe beeldig mooi ik b.v. de
duiven van Fried vindt. Ze zijn haar
lievelingsdieren, komen vaak op haar
stukken voor. Er is er een van witte
tule-kant met zwarte kraaltjes waardoor
het lijkt of hij grijze veertjes heeft.
12
