BALANS
De redactie heeft tijdens deze ge
woonlijk zo drukke kerstdagen opval
lend weinig brieven gehad. DUS heb
ben we het erg rustig gehad. Dank voor
Uw begrip en medewerking!
Wel hebben we extra veel kaarten
met Kerst- en Nieuwjaarswensen ge
had. Een bewijs dat er bij alle feest
verlichtingen toch overal nog een mo
mentje vrij is geweest om aan Tong
Tong te denken. Dat heeft ons een
rijk gevoel gegeven. En de overtuiging
dat we met ons blad toch erg veel
goeds gedaan hebben. Voor al deze
blijken van medeleven namens ons he
le kantoor veel dank.
In elk geval hebben we veel tijd
gehad om rustig na te denken over de
positie van Tong Tong en voor een
koele berekening van onze verdere
levenskansen. Technisch bekeken ziet
het er niet zo kwaad uit. Onze lelijke
verliezen van de afgelopen twee jaren
zijn flink teruggelopen. Onze boekhou
ding ziet er niet kwaad uit. Met zorg
voorwaarts gaand en met niet al te
lelijke onvoorziene tegenslagen komen
we er best uit.
Aan de andere kant kunnen we niet
zo tevreden zijn over de gemiddelde
geestesgesteldheid in onze Tong Tong
kring. Dat immers onze financiën er
beter uit zien, komt ook omdat wij ri
goureus het mes gezet hebben in ini
tiatieven, die door gebrek aan brede
belangstelling tóch geen bestaanskan-
sen zouden hebben (en waardoor we
bij doorzetting met lelijke verliezen ge
leden zouden hebben).
Dit is het eerste jaar dat we niet met
kookboeken of andere boeken uitge
komen zijn en ook geen eigen kalender
hebben uitgegeven. Meer dan dat: on
ze eigen leeskring hebben we moeten
opheffen (zie 'n desbetreffend bericht
elders in dit nummer). Voor het wajang-
boek is het aantal voorbestellingen zó
laag gebleven dat we de uitgave niet
durven riskeren. Onze map met inzen
dingen voor de Ideeënbus is aardig
gevuld, maar er zijn helaas geen idee-
en bij, werkelijk zó origineel en tóch
uitvoerbaar, dat wij ze met succes op
stapel zouden durven zetten. Om één
voorbeeld te noemen: aardige platen
in kleuren van wajangfiguren moeten
gedrukt worden bij TIENduizenden (an
ders nemen drukkers de order niet
eens aan), maar wij zijn er bij lange
na niet zeker van dat ook tienduizen
den platen gekocht zullen worden.
De verkoopcijfers van b.v. de bad
handdoeken en de simpele Pon-Pahing-
Pon-kalender zijn op zijn zachtst ge
zegd: teleurstellend. Onze Toko ver
koopt wel, maar wérkelijk alleen aan
een betrekkelijk klein aantal vaste,
trouwe kopers, die we langzamerhand
al aan hun handschrift op briefkaart en
giro's goed zijn gaan kennen. En uit
het persoonlijk bezoek aan onze Toko.
Maar de massa koopt niet.
Laat al onze lezers er maar net zo
als wij (wij door de ervaring!) van door
drongen zijn dat we niet meer moeten
geloven in onze eigen sprookjes. De
sprookjes die beginnen met de inlei
ding: "Als wij van dit of dat artikel
(élk artikel) maar zoveel duizend ver
kopen met zoveel winst, dan...". De
duizenden kopen namelijk NIET. Elk
idee van U, van ons, heeft maar op
zijn hoogst een paar honderd (soms
maar enkele tientallen) liefhebbers.
Maar orders MOETEN bij duizenden
geplaatst worden. Anders worden ze
doodeenvoudig niet aangenomen! Een
gok wagen? Wij hebben nu genoeg
gokken gewaagd. En zijn voor ette
lijke zaken met onverkoopbare stocks
blijven zitten. Dat is VERLIES dat onze
Tong Tong schade doet. Dus zullen we
in de toekomst moeten afzien van
"vrije ondernemingen".
Wij mensen uit Indië zijn nog steeds
"kètèngan-mensen" gebleven. We ko
pen niet één pakje sigaretten maar
losse sigaretten één voor één. We ko
pen wat we willen (of nodig hebben)
en niets méér. En zelfs waar deze ver
koop onze hele groep zou kunnen hel
pen, zijn we niet onder de indruk en
zeggen "neen" als we iets niet willen.
Daarmee is in deze moderne wereld
van massa-produktie onze scheppings
kans verspeeld.
Bij het ingaan van het nieuwe jaar
moeten we ons opnieuw bezinnen op
wat we dan wél moeten doen om te
blijven bestaan.
Piekeren, Tjalie, piekeren!
Wie doet er mee??
NIEUWE ABONNEES,
SELAMAT DATENG
Ja heus, we verliezen niet alleen
abonnees door allerlei minder prettige
(of onafwendbare) oorzaken, maar we
winnen ook nieuwe. Het gaat allemaal
nogal ongemerkt en practisch alle nieu
we abonnees van de laatste maanden
hebben dit gedaan "zonder opgave van
redenen", dus weten we niet of er oor
zaken aan te wijzen zijn die de nieuwe
onbekenden ertoe hebben doen beslui
ten zich te abonneren.
Voor óns valt het niet mee met deze
nieuwe "adiks" te praten. Kennen ze
Tong Tong helemaal niet? Hebben ze
al die worstelingen waar wij in de af
gelopen jaren doorheen gegaan zijn,
niet meegemaakt? Of is bij hen het
"Indisch bewustzijn" ook vanzelf steeds
verder ontwikkeld in Holland, ook al
las men Tong Tong nooit?
Wijzelf hebben zo zoetjes aan ge
leerd dat tal van disputen en twisten
in Tong Tong in de loop van de jaren
"door de tijd achterhaald zijn". We
hebben al deze jaren niet met de ogen
in de zak geleefd. We hebben duizen
den kranien gelezen, allerlei maat
schappelijke en geestelijke ontwikke
lingen in Nederland (en Europa) aan
dachtig kunnen gadeslaan en vaak
persoonlijk meegemaakt. Zoals een
goed vriend van me onlangs zei: "Men
hoeft ons niets meer wijs te maken
over wat het Westen ons werkelijk
geven kan en wat niet. We weten het
nu drommels goed!"
En één ding weten we ook: tal van
levenswaarden die we in Indië hebben
leren kennen, zijn onaangetast en zui
ver gebleven. Die kan niemand ons uit
het hoofd praten. Die zijn onze laatste
en enige vreugde. Dus houden we ze
vast. Punt.
Wij hebben allemaal in zovele jaren
onder meer geleerd dat assimilatie
"niet vanzelf beter gaat als het maar
langer duurt". Want het wonderlijke
staat vast, dat zelfs de prettigste assi
milatie niets heeft kunnen afnemen van
wat wij in ons hart mee dragen. Meer
dan dat: dat voor veel Indischgasten
de assimilatie moeilijker is gevallen
naarmate men ouder werd en men stuk
voor stuk allerlei schone verwachtin
gen die men van het westen had "voor
zijn ogen in puin zag vallen". Net zoals
de heerlijkste spijzen-in-blik tóch gin
gen vervelen, maar de ouwe kroepoek
en tahoe en taogeh zich handhaafden
en zelfs steeds beter gingen smaken.
Wat de tijd ons in het kort geleerd
heeft is: "Sekali Indischman, TETAP
Indischman!" En wij roepen oude en
nieuwe abonnees dus toe: "Hidoep I
Samen ongeschokt madjoe
K. W. BORNKAMP
Wederom ontviel aan onze Indische
groep, waartoe de totok Karei Born-
kamp zich mocht rekenen, in de eer
ste kille week van december 1967,
geheel onverwachts een van haar pro
minente leden.
Vooral voor zijn vele sportvrienden
uit de Indische jaren betekende zijn
heengaan weer een confrontatie met
het vergankelijke van ons aardse be
staan.
Diep ontroerd vertolkte het erelid
van de (Good Old) Bataviasche Voet
bal Club, de heer J. M. Koenekoop,
aan het graf op "Hofwijk" te Overschie
(Rotterdam) de gevoelens van zijn ou
de vrienden.
ADIEU
Twee goede vrienden zijn onze In
dische gemeenschap omstreeks de
jaarwisseling door de dood ontvallen:
de journalist Eberhard Ostreig en de
kunstschilder H. A. L. Wichers. Niet
alleen om hun vele verdiensten zullen
zij niet gauw vergeten worden, maar
vooral omdat zij mens en vriend waren,
en meer dan al dit samen: omdat zij
met hart en ziel van Indië hielden. Zij
hebben een menselijke bestemming
met lof vervuld. Wij groeten met dank
baarheid.
4
