SAEVIT AMOR FERRI
Wajang in Rotterdam
Zowel in onze correspondentie als
in vele gesprekken komt de oorlog ir.
Vietnam natuurlijk v_ak op de proppen.
En zijn de meningen verdeeld over wie
eigenlijk het grote gelijk heeft: Zuid-
of Noord Vietnam (resp. Amerika of
Rusland). En wordt gediscussieerd over
mogelijkheden hoe de oorlog door één
der partijen effectiever of "contractu
eel" of "humaner" gevoerd zou moeten
worden.
Nu heb ik zelf drie oorlogen meege
maakt (van Japan, de Indon. vrijheids
oorlog en (zij het maar zeer kort) van
Marokko tegen Frankrijk) en erg veel
over oorlogen gelezen. Maar vooral
wat ik ervan meegemaakt heb doet mij
toch Vergilius gelijk geven die zei:
"Saevit amor ferri et scelerata insania
belli": de vechtkoorts en misdadige
waanzin des oorlogs woedt. Zulke ab
surde en zinloze dingen worden in oor
logen tussen beide belligerenten ge
daan, dat niets meer normaal of rede
lijk is. Het is inderdaad of de vechten
den in ijlend hoge koorts verkeren en
niet meer weten wat ze doen.
Dan staan we aan het bed van een
zieke en dringen allemaal aan op het
gebruik van diverse obats, maken hef
tige verwijten van wat er allemaal ver
keerd gedaan is, overstelpen met lek
kernijen, koude compressen of koorts-
verwekkende middelen, enz. enz. en
maken het lijden van de zieke alleen
maar erger. Wat bovendien (en onge
merkt) nog het ergste is: we raken zelf
besmet (want de oorlogsziekte is érg
besmettelijk) en brengen de oorlog in
eigen huis...
Wie de oorlogen in vele landen en
de politieke twisten in de "nog steeds
gezonde" landen opmerkelijk be
schouwt, ontdekt dat al die oorlogen
en "eerste koortsverschijnselen" ver
oorzaakt worden door twee "ziektever
wekkende polen": Amerika en Rusland,
en door het zoeken naar vrede en
geluk óf op de ene óf op de andere
manier. De twee manieren zijn abso
luut tegenstrijdig. Maar ze zijn boven
dien "evangelisch": wie de ene pool
kiest verwerft het eeuwige geluk en
verklaart automatisch de andere tot
"satanspool". Zó doordrongen schijnen
alle volken te zijn van de wet dat men
óf de één of de andere kiezen MOET,
dat men het er voor over heeft zichzelf
aan puin te laten slaan om dat verre,
absolute evangelie maar te dienen.
Van Amerika uit zegt men: als het
communisme niet uit Viet Nam verdre
ven wordt, wordt de hele wereld door
het communisme verslonden. Van Rus
land uit zegt men: als de Amerikaanse
invloed niet uit Viet Nam verdreven
wordt, worden wij allemaal verslonden
door het kapitalisme. Maar niemand
denkt nuchter: als we nu al geen kans
zien, na zoveel jaren oorlog, na zoveel
miljoenen doden en verminKten, na zo
veel miljarden dollars, in dit kleine
Vietnammetje een overwinning te be
halen, hoe moet dat dan in het eind
stadium met zevenhonderdmiljoen Chi
nezen? Het is immers nou al onbe
gonnen werk? Dat we tóch doorgaan,
oewijst alleen maar dat we werkelijk
ziek zijn.
Het tragische is dat deze "ziektever
wekkende polen" niet als zodanig wor
den onderkend. Het tragische is dat
deze polen (Amerika/Europa en Rus
land/China) 'ziel en zaligheid" zijn
voor de mensheid van thans. Die im
mers al sinds lang zonder God leeft.
Want in de communistische landen is
God al lang afgeschaft en hier in het
Westen zijn we bezig God "officieel
dood te verklaren" nadat we sinds an-
dernalve eeuw al meer en meer ratio
nalistisch zijn gaan leven, vaak God
alleen nog maar "uit reverentie respec
terend".
In feite is de zonder geloof en zon
der ziel levende mensheid ongemerkt
teruggekeerd tot de oertijd, tot de "Da
geraad van het Godsbesef". Voorlopig
hebben we alle aardse leven gepolari
seerd in Goed en Kwaad, resp. God en
Satan, resp. de democratische en de
communistische ideologie. Beide Mach
ten regeren (evenals in de oertijd)
"primitief absoluut". Wie anders denkt
is ketter. En alweer scheurt men an
dersdenkenden uiteen als de Middel
eeuwse vierendelers en ketterbranders,
al gebeurt dat met mortiergranaten en
napalmbommen. Viet Nam is één ont
zettende en ongekende auto-da-fé, één
eindeloze martelkamer/galgenveld.
Er is algemeen een ontzettende "ge
loofsdwang" (al heet dat "politiek
kleurbekennen") en alweer kan elk
mens zonder onderzoek veroordeeld
en vervolgd worden op de hitskreet:
"Communist!" of "Kapitalist!"
Er zijn alleen maar graden van zieke
lijkheid: Viet Nam is er erg aan toe,
wij hier in Amsterdam en Berlijn, schel
den alleen nog in krant en TV, al gooien
we graag stenen naar ambassades en
naar elkaar, maar ook hier kan je de
aardigste mensen alleen maar een op
lossing "horen vragen met de atoom
bom. Met "uitroeien allemaal". Ook wij
zijn ziek.
"And there is NO system in this
madness". Wie langer politiek studeert
of "de wetenschap van de oorlog",
vindt na aanvankelijk logisch of zélfs
evangelisch klinkende waarden zóveel
absurditeit, inconsequenties, zóveel
liefdeloosheid, hebzucht, egoisme en
redeloos "momoh-isme" (bestaat er
b.v. iets krankzinnigers als "humaan
oorlogvoeren" en dat voorstanders
hiervan elk ogenblik bereid zijn elkaar
ervoor af te tuigen?), dat als er zoiets
zou bestaan als een "Mensheidsdok
ter" deze na enige tijd alleen maar zou
kunnen zeggen: deze patient is ziek,
ziek en nogeens ziek.
Alleen: er is geen dokter. Er is geen
medicus met een Godsovertuiging
meer. We zijn inderdaad aan de dage
raad der mensheid en liggen woelend
op ons ziekbed, met angstige ogen
kijkend nu eens naar de ene dan weer
de andere medicijnman aan ons ziek
bed: grotesk uitgedoste reuzen met
slagtanden en drakenogen, met woes
te bossen haar en huiveringwekkende
tatouages, met gruwelijk gevormde
kruiken en schalen met dampende
brouwsels. En de tamtams dreunen
maar...
Kassian mijn zoon, morgen ben je
achttien jaar. Morgen trek je je mooie
uniform aan. Met passementen en met
pluimen. En rinkelbomen en bellen!
Wat een feestdag! Want morgen mag
je de dienst in voor één van de twee
Medicijnmannen, mijn zoon!
In het Museum voor Land- en Vol
kenkunde van Rotterdam "loopt" nu al
een hele tijd een expositie van wajang
koelit, die ongetwijfeld veel Indisch-
gasten zal interesseren. De expositie
loopt tot februari volgend jaar, dus
men heeft de tijd nog...Nochtans: van
veel uitstel komt vaak afstel. Teken
dus toch maar een bepaalde dag aan
op Uw kalender voor een bezoek.
Verder houdt op 19 mei en 26 mei
a.s. deze expositie nog een aparte
wajang koelit-voorstelling, waarbij de
ons van de Pasar Malam bekende
Flohr als dalang het verhaal "Alap-alap
Siti Soendari" (de ontvoering van Siti
Soendari) opvoert. Dit gebeurt in een
kieine zaal, waarin dus het aantal be
schikbare plaatsen zeer gering is. Wie
zeker wil zijn van een plaats, belle van
tevoren op of schrijve voor een reser
vering. Het adres is: Museum voor
Land- en Volkenkunde, Willemskade
25 a-b, Rotterdam.
4
