1001
avonturen
met de
soetil
De wraak van de toekang saté
Saté als wereldburger
DRIEMAAL SATÉ
Een verhaal naar waarheid van
Ko van Wijlen over de echte
saté, een fantasie recept uit een
Duits tijdschrift en een echt Ne
derlands recept van de satéééé.
G. H. Bartman knipte het uit een
weekblad en kon niet nalaten er
'n lichtelijk corrigerend commen
taar op te geven. Moge U alles
wel bekomen!
PLATTE RIBJES a LA INDONESIA
Een theelepel bamboe sesaté fruiten
in 3 eetlepels lauw warme slaolie,
zout, 2 eetlepels ketjab bentang en
wat klappervocht er aan toevoegen.
Deze saus in laten dikken. Het klap
pervocht oftewel "santes" krijgt U
door 80 gram cocos in een kopje
lauw warm water een half uurtje te
laten trekken. In een doek de cocos
uitknijpen en vocht opvangen; de co
cos weggooien en de platte ribjes
gedurende een half uur in deze saus
laten trekken. Hierna goed laten
uitlekken en om en om bruin braden;
overgiet ze dan met een pindasaus,
gemaakt van 3 eetlepels gado gado,
vermengd met 3 eetlepels water. De
ze opkoken en laten indikken tot een
saus. Na afloop van de maaltijd uw
vingers goed tellen, want U loopt de
kans er één mee op te eten.
(Uit een Ned. blad)
1. Er staat: a la Indonesia, dus zijn de
ribjes afkomstig óf van een kambing
óf van een sapi! Van een babie
kenniet! Haram lohl
2. Een theelepel bamboe sesaté. Om
dit te maken neme men een hand
vol bamboestokjes die worden fijn
gemalen. Hiervan een theelepel!
3. Overigens staat er "sesaté" met ac-
cent-aigu op de laatste e en hier
valt dus de klemtoon op. Nietwaar?
En nu ga ik U Indonesisch leren.
Denk aan de laatste lettergreep. De
klemtóón!
A-jó ma-kan saté. Djangan ma-in
gi-la sa-ma sa-ja! Leuk ja, seperti
Frans!!
4. Ketjab. Wit niet nir!
5. Bentang. 'Mboten meninga!
6. Santes. Apatoe "santes"...
7. Klappervocht. Degan, degan! Ajo
degan, degan! Sa'sen loro...
8. Cocos wehhooien! Loh, niet doen
ih! Sroendeng!
9. Overgieten met pindasaus. Hij well
10 Drie eetlepels gado-gado! Ik eet al
tijd een bord vol, maar dan gado-
gado Soerabaja
11 Platte ribjes orde baroe! Anjepppü!
G. H. Bartman
Als U nu denkt dat er een verhaal
volgt van een bloedige steekpartij met
piso blati tussen twee Madoerese saté-
boeren, dan moet ik U teleurstellen.
Maar het is wel een mooi verhaal, luis
ter maar.
Ik was bij Ko van Wijlen op bezoek.
Natuurlijk praten over koken en lek
ker eten, onder ander ook over het
maken van saté.
"Ik weet dat mijn recept van saté
ajam de beste van de allemaalste is,"
zei Ko, "ik maak saté even lekker als
een Madoerese toekang saté."
"Boleh jouw bescheidenheid," zei ik,
"wanneer tracteer je mij?"
"Ik maak geen gekheid," ging Ko
verder, "hoor maar. We woonden vroe
ger in Klaten. Als we met vrienden een
avondje uit naar Djocja gingen, riepen
we daarvoor of daarna onze vaste sa
té-boer aan en borongden hem meest
al helemaal leeg. Die man maakte de
heerlijkste saté, zo lekker heb ik ner
gens gegeten! Er waren twee toekang
saté in Klaten, maar die andere was
niets bij deze vergeleken. Adoe als ik
aan die saus denk, zo sedap, pittig,
rokerig, smeuiig heet..Boekan main!"
"Ga verder, maak me niet kepingin!"
"Nou, op een avond hadden we weer
onze saté-boer aangeroepen. Terwijl
aan het kipas was, zag ik dat hij er
niet zo opgewekt uitzag als anders.
"Ada apa Pak?" vroeg ik.
"Mevrouw," zei hij treurig, "dit is de
laatste keer dat ik saté voor U maak,
ik ga weg uit Klaten!"
"Oah Pak, waarom?!"
Hij vertelde dat hij geweldige ruzie
had gehad met zijn rivaal, de andere
toekang-saté. Geld-perkara misschien,
maar ze hadden zich weten te beheer
sen, de blati was er niet aan te pas
gekomen. Maar zoals de ongeschre
ven wet voor de Madoerezen luidde:
de verliezer moest het veld ruimen. Hij
had de zaak verloren, dus moest hij
weg uit Klaten. Hij kon eenvoudig niet
langer blijven, dat zou weer ruzie wor
den. Hij ruimde dus het veld voor zijn
concurrent. Maar, voor hij wegging,
wilde hij me een tanda mata geven.
"Wat wil je mij geven Pak?"
"Ik zal U mijn recept geven me
vrouw. Dan kunt U altijd blijven ge
nieten van de saté waar U zo van
houdt en mijnheer en alle toean-toean
en njonja-njonja uit Klaten ook!"
Ik was dolgelukkig, dat snap je. Hij
vertelde me de hele bereiding tot in de
puntjes, al zijn akals om de saus dat
heerlijke, rokerige, fijne, smeuiige en
fin je weet wel, te geven. En zo, "be
sloot Ko haar verhaal, "en zo komt het
dat ik de beste saté ajam kan maken.
De saté-fuifjes bleven we houden, al
leen kostte het wat voorbereiding na
tuurlijk, maar het was toch even ge
zellig en lekker!"
"En wat gebeurde er met die andere
toekang-saté?"
,,0, die man had op het laatst hele
maal geen klandizie meer. Hij is ook
weggegaan uit Klaten, ergens gaan
werken."
"Eigenlijk wel een gemene streek,"
vond ik.
"Nou ja, wat wil je? Beter zo dan
een steekpartij toch? En wraak moet
er nu eenmaal zijn bij Madoerezen!"
"Wraak of geen wraak, geef me
maar gauw dat recept van jou," zei
ik tegen Ko. Maar we werden afgeleid
en nu heb ik het nog steeds niet. Maar
ik krijg het wel en U ook, beloofd!
Lilian Ducelle
Saté is een wereldburger geworden, in
ieder land zult U haar vinden. Soms
wat flauw, soms zoet, vaak ook wel
pittig, maar altijd toch wel "koerang
iets" naar onze smaak. Want vaak
houdt men zich niet aan de basis van
saté-bereiding: rauw vlees en levend
vuur om het te roosteren. Dat alleen
geeft de juiste smaak voor saté. En
niet te vergeten het geheimzinnige
vocht waarmee het vlees vooraf be
sprenkeld of gemarineerd wordt!
Ook hier in Holland knutselt men
wat aan elkaar aan een stokje, flinke
lik pindakaas (zonder iets) erop, klaar
is de saté. Saté van gekookt vlees,
gebraden in frituurvet, diepvries saté
in een plastic zakje, ach we zijn al
deze grapjes wel gewend, we slikken
alles welgemoed en vinden het dapper
glimlachend nog lekker ook. De her
innering aan onze eigen toekang-saté
blijft ongeschonden.
Vruchten-saté
In een Duits tijdschrift zag ik eens een
aanlokkelijke kleurenplaat van een
vruchten-saté. Zag er "net echt" uit en
leek me best lekker.
Snijdt grote vruchten zoals banaan,
appel, peer in blokjes van plm. 1 '/2
cm, gebruik ook aardbeien, kersen
(ontpitten is wel wat lastig) en andere
bessen. Ook ananas, perzikken of an
dere vruchten op sap zijn goed voor
de saté te gebruiken. Een variatie van
4 tot 5 vruchten is wel genoeg.
Rijg de vruchten aan een saté-stokje
en overgiet ze met een stroopje van
suikerwater en een eetlepel (of meer)
rum, cognac, maresquino. Even in het
vocht laten liggen.
Maak nu gewoon pisang goreng be
slag, niet te dun, en dompel de vruch
ten-saté erin. De stokjes even laten
uitdruipen voor U ze in hete olie bakt.
Het beslag hoeft geen dikke laag ie
vormen, een dun korstje is genoeg.
L.D.
14
