Zegen uit de bijgebouwen
Als de poorten van de Pasar Malum open gaan, stromen de eerste bezoekers binnen. "Ombak-
ombak dari laut!" Zóveel, dat je denkt: nou kan er niets meer bij. En er blijken vele malen
méér mensen binnen te kunnen. Wat hier (evenals op Indonesische pasars) opvalt is dat er
tóch niet getabrakt wordt en getamplokt. Men glipt langs elkaar heen en dat maakt dat men
zelfs bij de grootste drukte zijn gemoedelijkheid en vriendelijkheid bewaart. Iets aparts van
de Pasar Malam in vergelijking met andere markten en jaarbeurzen.
Eerlijk gezegd vallen de bijdragen over dit onderwerp nogal tegen. Vooral
als men (zoals wij) een dozijn verhalen naast elkaar kan leggen, valt op dat
bijna alle inzenders het alleen maar hebben over de TROUW van oude be
dienden. Verder lijken al deze verhalen wel heel erg op elkaar (alleen persoons-
en plaatsnamen verschillen!) en komt verder geen enkele andere karaktertrek
"uit de verf".
Daardoor wordt zo'n verhaal eigen
lijk alleen maar een cliché-verhaal",
dat de luisteraar "verder wel gelooft".
Zelfs Nederlanders die nooit Indië za
gen kennen de cliché van "De Trouwe
Baboe" al. Die overigens net zo in
houdloos blijft als b.v. "De Trouwe
Slaaf" of "De Trouwe Hond". Niet
meer dan 'n opsteltitel over iets vérs
en vreemds en sprookjesachtigs; niet
meer iets levends en menselijks.
In onze introductie van dit onder
werp brachten wij juist naar voren de
UITWISSELING van cultuurwaarden,
zowel practisch leerzaam of van een
onvergeetlijke morele strekking. Iets,
waarwij TOT NU TOE van geleerd
hebben en waardoor wij in sommige
opzichten rijker geworden zijn dan zij
die nooit het voorrecht gesmaakt heb
ben om die wonderlijke symbiose
van leidend en dienend leven onder
één Indisch dak gekend te hebben.
Laat ons eerlijk zijn: hoeveel mees
ters hebben van de trouw van hun be
dienden wat geleerd voor het verster
ken van hun EIGEN trouw-beginselen?
Hoe gemakkelijk hebben velen van
ons hun trouw opgezegd aan een re
gering, een vereniging, familieleden en
vrienden! Natuurlijk zijn er voor al on
ze verbrekingen van trouw geldige mo
tieven, maar wij vergeten dat de trouw
van onze bedienden vaak was een
trouw ONDANKS (al onze gebreken)
en dat het juist dat aspect van trouw
is, dat ons diep treft.
Wij vergeten verder dat ons woord
"bediende" NIET gedekt wordt door
het Hollandse begrip dat hier alleen
leeft in woorden (en werkverhoudin
gen) als b.v. kantoorbediende, bank
bediende, enz. Hier in Europa is bij
het bediende-schap de LOON-dienst
de bepalende factor, het (technisch ge
sproken) ONDERGESCHIKTE-schap,
dat vaak ligt op de grens van het
knecht-schap, het slaaf-schap. Althans,
vaak alszodanig wordt aangevoeld.
Menselijke of gemeenschaps-bindin-
gen (zoals bij onze bedienden in Indië)
bestaan hier niet, worden niet ge
vraagd, zijn in elk geval geen domine
rende factor in werkverhoudingen.
Daarom is het nodig in Europa een
eindeloos ingewikkeld net te maken
van voorschriften betreffende werktij
den, werk-specialisering, loongrenzen,
ziektewetten, vacantieregelingen, enz.
enz. enz. En blijft de eeuwenoude strijd
woeden tussen Heer (al is het maar
een kruidenier) en Horige (al is het
een gegradueerd secretaris), tussen
personeelsuitbuiting en stakingsrecht.
Dat allemaal bestond in ons Indische
huis tussen meester (ook al is dat een
Indonesiër of andere oosterling) en
bediende NIET.
In ruil voor dat enorme mechanisme
voor het regelen van rechten en plich
ten van bedienden, bestond in ons In
dische gezin alleen één ding: directe
menselijkheid. Menselijkheid heeft veel
meer facetten dan Trouw alleen. We
hadden gehoopt dat andere verhalen
omtrent "Zegen uit de Bijgebouwen"
uit onze lezerskring zouden voortko
men. Komen ze nog?
"FAMILY OF MAN"
Wat vele lezers van deze rubriek
ontgaat is dat er in het goede Indische
huishouden eigenlijk geen meester
knecht verhouding bestond, maar dat
er sprake was van een soort familie
overkapping. We voelden ons min of
meer één gezin, want de bedienden en
hunne kinderen stonden ons veel na-
VAKANTIESLUITING
Bij de groenteman om de hoek hangt
een oranje biljet voor de ramen. Daar
op maakt de Federatie van Georgani
seerde Kleinhandelaren in Groenten,
Fruit en Aardappelen bekend dat deze
zaak van dan tot dan gesloten zal zijn
"wegens de vakantieregeling". Ook
staat er als een bedekt dreigement bij:
"men is verplicht dit biljet gedurende
de vakantie te laten hangen".
Ach, wat is dat "schön gemass-
regelt"!
Daar we al zo lang in Holland zijn
en dergelijke soezoensverschijnselen
al lang kennen, hebben we natuurlijk
(tegen wil en dank) met de opinies
van talloze door deze vakantieregeling
getroffenen kennis gemaakt. En heb
ben we vooral van winkeliers die niet
zulke goede zaken doen en b.v. geen
vakantiereisje kunnen maken, wel ge
hoord, dat ze met deze verplichte va
kantie helemaal niet in hun schik zijn.
"Maar waarom doe je het dan!" "Om
dat het mót!" "Maar dat heb je toch
zelf gewild?" "Ik niet! maar bij meer
derheid van stemmen"Dus toch
wel democratisch!" "Je kan de p op
met zulke democratie..." (historisch).
Blijkbaar werd de meerderheid van
stemmen dus toch uitgebracht door de
handelaren die wél goed verdienen. En
dat stemt tot verheugenis. Al vraag je
je dan menselijkerwijs af: "Waarom
gunnen die geluksvogels dan de onge
luksvogels niet de kans om in die
twee weken vakantie een extra centje
te verdienen!" Want zulk soort maat
regelen en wetten heb je ook op an
dere terreinen gezien. En nu kan er
geen koning, minister of partij op het
matje geroepen worden, want men
heeft het zélf gewild! Kennelijk gunt
men (onder het vrome motto: gelijke
monniken gelijke kappen!) zijn eigen
"soort-broeders" niet wat extraas. Of
willen de zwakke broeders wél mee
profiteren van de voordelen van hun
federatie, maar niet de nadelen dra
gen?
der dan vele andere verbintenissen.
Ook omgekeerd was dat het geval.
Er bestaat een beroemd foto-boek
dat heet "Family of Man", dat vertaald
zou kunnen worden met "De Mensheid
is één grote Familie". Wel, ons Indi
sche huishouden was eigenlijk een
miniatuur Family of Man: twee soorten
mensen die door ras, beschaving en
niveau eigenlijk heel ver uit elkaar
stonden, vormden tóch een familie
clan.
Omdat we zo dicht bij elkaar leef
den, leerden we van elkaar veel ka
rakter-waarden: beleefdheid, resepcte-
ren van andermans vormen van geluk
en verdriet, geduld, opoffering, trouw,
eerbied voor het grote, maar ook het
kleine. Hier raak je nooit over uitae-
praat. B. R. van Wijk
Noot van de Redactie: Tong Tona
biedt juist de gelegenheid om er wél
over uitgepraat te raken. Wij vragen
voorbeelden, maar de samenvatting
van v. Wijk is uitstekend!
