Pieter Erbervelt
gg«&i[<Eig>
iT-ctwr^fH-vXTiC TÏ; I,
MET
f5M"£ fcTVfci' F«CfflSJjlKfc
N*:to um k rt ree»*
•crt AfM-'fi U«r 'o>mw
n'-rf Piu rU* K»hckvem>
v w. mn-.rcr,'puioocspri
"Het was in deze tijd van rustige ontwikkeling, dat maatregelen moesten ge
troffen worden tegen ernstige misbruiken. Binnen één week van april 1722
werden te Batavia 12 Europeanen, 1 Mixties en 353 Zwarten of Inlanders berecht
(tezamen 48 stuks, berekent Ds. Valentijn nuchter); de Europeanen wegens
oneerlijkheid en smokkelen. Er waren nog rechters in de Raad van Justitie te
Batavia! De Mixties was de rampzalige Pieter Erbervelt, alias Toewan Goesti,
de "landverrader", wiens "verfoejelijke gedachtenis" door een triest monumentje
(met doodshoofd en tweetalig opschrift) tot 1942 aan de Jacatraweg (waar zijn
huis had gestaan) werd levendig gehouden. Pas de Japanners maakten een
einde aan dit droevige gedenkteken en de daardoor opgewekte hartstochten
en misverstanden".
Aldus lezen wij in Dr. H. J. de Graaf's
"Geschiedenis van Indonesië" (pag.
165). Meer niet, Maar ALLE geschied
kundige werken van Indonesië (of Ned.
Indië) zijn over het drama van Pieter
Erbervelt erg vaag en beknopt. Er
schijnen geen, of althans geen uitvoe
rige en betrouwbare verslagen overge
leverd te zijn van dit proces, waarbij
(op dezelfde wijze als op het Gevan
genpoort te Den Haag) "bekentenis
sen" werden afgedwongen door on
voorstelbare martelingen.
In elk geval is Pieter Erberveld in
de trant des tijds voorbeeldig gestraft.
In het opstel "Eenige staatltjes van
lijfstraffelijk recht uit het oude Indië
van de hand van J. G. Doorman ("Ned.
Indië Oud en Nieuw", 4de jaargang
afl. 2) lezen we (en wie niet van wrede
verhalen houdt, sla de volgende drie
alinea's gerust over!):
"Over beiden (Pieter Erberveld en
zijn Javaanse vrouw Kartoe Dria,
Red.) werd het volgende vonnis vol
trokken: het hart werd uit het lichaam
gehaald en in het aangezicht geslagen,
nadat tevoren de rechterhand afgesla
gen was en met gloeiende tangen op
verschillende plaatsen het vleesch uit
het lichaam geknepen was. Vervolgens
werd beiden het hoofd afgekapt en
daarna werden zij gevierendeeld. De
afgeslagen lichaamsdelen werden op
verschillende plaatsen te Batavia op
gehangen tot schrik en voorbeeld van
de anderen.
Een drietal inlandsche vrouwen, con
cubines van de hoofdaanleggers, wer
den geworgd omdat zij het complot
kennende, dit niet aan de regering
medegedeeld hadden.
Een veertiental andere Inlandse sa
menzweerders werden ter dood ge
bracht óf door het verbrijzelen van
armen en beenen óf door hen met
gloeiende tangen het vleesch uit het
lichaam te halen en ze dan verder
allen aan hun lot over te laten. Dit
gebeurde op den 22 April 1722".
En alsof dat nog niet genoeg was,
werd "tot heil van het brave nage
slacht" (zoals Speenhoff zou zeggen),
Pieters huis geraseerd, ommuurd en
van bovenstaande gedenksteen voor
zien met de bepaling "dat aldaar nooit
meer gebouwd mogt worden, tot aan
het einde der eeuwen".
Mocht dit alles verschrikkelijk klin
ken, voor iedere vorser in de historie
die wat meer weet dan wat in de ge-
schiedenenisboekjes van lagere school
en HBS staat, is zulke stof niet meer
dan "tijdbeeld-illustratie". Ook onder
elkaar (dus niet alleen tegenover Mix-
tiezen en Indonesiërs) waren de Hol
landers (en ALLE Europeanen uit die
tijd) hard en wreed. De golf van de
Europese beschaving werd voorafge
gaan door een golf van martelkamers,
galgenvelden en genadeloze vervolgin
gen. En in Azië (dus ook Indonesië)
was het niet veel beter. Ook in Mid
den- en Oost Java woedden periodiek
verschrikkelijke oorlogen in die tijd.
Rondom "het Hollandse eilandje Ba
tavia" was het voortdurend onrustig.
De Portugezen waren verdreven en ve
le Indo-Portugese samenlevingen uit
andere delen van Azië vestigden zich
in en rondom Batavia (waar in die tijd
badak en tijger nog regelmatig rond
waarden!), om te proberen een nieuw
bestaan te stichten. Verder groeide de
Chinese kolonie voortdurend. Waar de
armoe onhoudbaar was, ontstonden
rampokbenden; de Hollandse kolonie
voelde zich (al dan niet met recht)
voortdurend bedreigd. Dat had o.m. de
Chinezenmoord in 1740 tot gevolg,
waarbij in een plotseling oplaaiende
furie de Chinese kamp door Hollan
ders en Indonesiërs gelijk, op een af
schuwelijke wijze werd uitgemoord.
"Processen" als tegen de "opstande
ling Pieter Erbervelt" waren dus geen
zeldzaamheid. En evenals bij al die
andere processen kon later niet meer
precies worden nagegaan hoe schul
dig de gestraften waren of zelfs maar
óf ze überhaupt wel schuldig waren.
Pieter Erbervelt was geen "arme
kampong-Indo". Geboren uit het hu
welijk tussen een Duitser en een Sia-
4
