Lin Scholte in Suriname(ll)
In ons vorige nummer publiceerden
we het eerste deel van een lange brief
uit Suriname van de bekende schrijf
ster van "Anak Kompenie", Lin Schol-
te. Hier volgt het tweede en (voor
lopig) laatste deel.
Uit economisch oogpunt gaat het In
dische meisje hier niet zelf naar de
pasar. De kooplui overvragen haar en
zetten haar af. Daarom stuurt ze haar
'meisje' (ook al is het een "belegen"
van vijftig; géén baboe, maar meisje),
zeker 1 x per week naar de passar.
Het is een zeldzaamheid schijnt het,
wanneer je een meisje zo gek krijgt
om tweemaal per week naar de passar
te gaan. Er is elke dag passar; zelfs
zondag een halve dag. Ook de Chi
nese toko's (stores) zijn hier alle da
gen van de week open van 's morgens
7 tot 13 uur 's middags. Ze sluiten van
13 tot 16 uur en openen van dan tot
acht a negen uur 's avonds, 's Zondags
zijn ze enkele uren open, en wel van
elf tot twee overdag en van zeven tot
acht 's avonds. Zo ook de 'bombay-
winkels' die evenwel om zeven uur 's
avonds sluiten. De Europese sluiten
om achttien uur.
Het Indisch meisje koopt het "meest
betrouwbare" vlees toch liever bij
Kersten, een Europese zaak die 29 juni
l.l. 200 jaar bestond. Kersten is een
soort Bijenkorf, een winkel-van-sinkel
waar je van alles kunt kopen. Er zijn
genoeg Indische meisjes die met een
'eigen wagentje' alle boodschappen
doen de passar uitgezonderd
Anderen doen het per bromfiets, maar
er zijn er ook die afhankelijk zijn van
het gerij en 'de lol' van manlief. In
dit geval wordt het 's middags na de
siësta gauw-gauw baden (zeker 3x
daags, net als daar!), aankleden en
dan mee met manlief in zijn wagen
naar de stad. De afstanden zijn hier
groot en een wagen is echt geen over
bodige luxe. Daarbij de hitte overdag
die een rit met de stadsbus niet tot
een plezierig winkelen noodt.
Over het algemeen heeft het Indi
sche meisje het hier minder gemak
kelijk dan haar zussen vroeger in de
Oost, geloof ik. Ook al heeft ze hier
het gemak van een frigidaire, gasoven,
wasmachine, centrifuge e.d. Want die
dingen bezat niet ieder van ons vroe
ger, waar of niet? Geloof maar dat ze
hier geen meisje krijgt, als ze de was
zou moeten doen zonder wasmachine.
Een bediende is hier echt onmisbaar,
al zou die slechts het grove werk moe
ten doen. Ze komen doorgaans binnen
ca. half acht 's morgens en gaan 's
middags half twee, twee uur en zelfs
nog later naar huis. Het salaris varieert
van veertig tot vijftig gulden daarom
trent. De hitte die zich hier al bij half
negen 's morgens doet voelen, laat het
gewoon niet toe dat een huisvrouw het
hele huishouden zelf doet. Die dwingt
haar gewoon tot langzaam-aan-actie,
of ze wil of niet. Dus wil ze 'opschie
ten', dan moet het huishoudelijk werk
met een hulp worden gedaan.
De huizen zijn hier over het alge
meen groot, net als daar. Maar de
bouwtrant is weer niet dezelfde. De
meeste huizen staan op hoge stenen
palen, ca. 31/2 a 4 m. van de grond;
de buitenmuren zijn van baksteen maar
de binnenmuren van hout of houten
platen opgetrokken. Ook de vloeren
zijn van planken. De plafonds zijn
hoog; het grondoppervlak waarop het
huis van onze kinderen staat, beslaat
44 vierkante meter. Bijgebouwen zoals
we die daarginds hadden, heb je hier
niet. In de ruime kolong van het huis
is ca. 31/2 x 7 vierk. meter afgezonderd
voor de zgn. bediendengemakken. De
ze bestaan uit een flinke kamer, die
als goedang wordt gebruikt; het an
dere vertrek is onderverdeeld in twee
kamertjes. T.w. het bediendentoilet en
het washok. Hierin staat dan ook de
wasmachine en verdere wasattributen.
Toch zijn er wel huizen 'gelijkvloers'
die veel weg hebben van onze huizen
in Indië. Ook wel de zgn. bungalows.
Deze huizen op de begane grond heb
ben betegelde vloeren.
y»,
Zij die het 'doen' kunnen hebben
airco oftewel airconditionner in huis.
Een apparaat zo groot als onze gas
haarden in Holland, en net zo duur in
de aanschaf als de aanleg. Maar het
electriciteitsgebruik stijgt er ook stellig
mee met ca. 35,of zo per maand.
Dus net als je in Holland zoveel uit
geeft in de winter voor warmte, zou
je hier moeten uitgeven voor frisse
kou. Tegen de muskieten worden de
kamers of alleen de slaapkamers 'ge
screend' zeggen ze hier. "Die toetóóp
sama ghas" (gaas) zou mamsje zeg
gen. Maar dit alweer voor hen die het
doen kunnen. Anders gewoon maar
met onze vertrouwde obat njamoek.
(Muskietenkaérs, katanja de lui hier).
Want zonder deze groene, smeulende
spiraaltjes tjap Two-tiger of Moon-
tiger is het 's avonds beslist niet om
uit te houden gewoonweg. En slapen?
Ja onder de klamboe natuurlijk. Net
als toen.
Om op de huisvrouw terug te ko
men: hier wordt ook elke dag de kle-
renwas gedaan. Dit is immers onver
mijdelijk met deze hitte, waar je je
vaker verschoont op een dag. Vertier
in de vorm van lekker op terrasjes van
restaurants zitten is er niet bij. Ik be
ta het eerste deel van haar Suriname-verhaal
schreef Lin Sc/oolte ook over de "piranha"
die gevaarlijke vis uit de Zuid Amerikaanse
rivieren. Deze tekening gaf Lin erbij, die wel
een beetje laat komt, ja?
doel niet het lid zijn, het verplichte lid
zijn van bv. Torrarica ad 200,'s-
jaars of 'Dolfijn' idem, om ten alle tijde
gebruik te mogen maken van 't zwem
bad en te liggen niksen in de zon
(stapel!) en een glas cola van vijfen
zeventig cent of juice van 1,50 (resp.
dertien cent per fles bij de tjina en
een kwartje acht djeroeks op de pasar,
als je ze thuis zou drinken!) Je snapt
wel dat dergelijke gelegenheden te ex
clusief zijn voor het Indische meisje-
van-alle-dag nietwaar?
Er zijn er wel, zeker, die dat doen.
Maar waar wij het over hebben is het
dierbare, eenvoudige en gewone In
dische meisje toch? En niet njang bla-
ga ontjom, o zo! Dus niet het gezellig
winkels bekijken en daarna een afzak
kertje nemen bij Oen, Hoenkweehuis,
Luilekkerland en zo, zoals we het toen
konden doen. Nee, het levensrithme is
hier geheel anders dan we het daar
gewend waren. Wat ik hier hóe dan
ook een vorm van slavernij vind, is
het zg. piara van een anak-poengoet.
Creoolse, Hindoestaanse, Indiaanse,
een doodenkele keer een Javaans kind.
Onder het mom van het kind 'aanne
men', dus in ruil voor het voeden en
kleden, laat men dit kind intussen al
lerlei huishoudelijke karweitjes op
knappen. Zolang dit de grenzen van
pantes niet overschrijdt, akkoord. Maar
wat te zeggen van bv. een pension
houdster die een kast van een huis
met drie verdiepingen laat opvegen
met stoffer en blik door een meisje,
een kind van net twaalf jaar? Dat naast
allerlei huishoudelijk werk tot kleuters
oppassen toe, verder geen ander huis
houdelijke hulp heeft? En laat me je
vertellen dat het interieur van dat pen
sion er proper uitziet. Maar ik merk
dat ik ga critiseren op bestaande toe
standen, en dat wil ik niet!
Mieren heb je hier ook, en hóe!
Alles, zowat alles moet veilig wegge
zet worden tegen die beestjes. Al wat
zoet is of zoetig smaakt, móet gewoon
in de ijskast waar ze niet bij kunnen.
De grote pikzwarte mier, die we als
kinderen wel eens vingen adoe, weet
je nog wel? De venijnige semoet api
en de hele fijne die overal door heen
dringen. De rang-rang heb ik niet ge
zien.
Net zo min tjitjaks. Die heb je hier
niet. In hun plaats komen wel eens
boomkikkers jacht op insecten maken.
8
