BANDJIR!
BANDJIR!
OBRAL en KOOPJESWEEK TOKO TONG TONG
In de "Kopi Toebroek", nummer van
15 sept. heeft Rini een hartig woordje
gezegd over het toenemende "gebrek
aan manieren" in deze tijd. Zij is niet
de enige. In tientallen brieven en ge
sprekken van Indischgasten wordt dit
onderwerp regelmatig aangeboord en
we weten ook wel: wie wat aan te
merken heeft op die verslechterende
manieren (en zeden) wordt afgedaan
als "ouwerwets" of "hypocriet". Punt.
Toch behoort dit "normenbederf"
gewoon bij dë veertig jaren geleden
door Ortega y Gasset voorspelde "stij
ging van de massa's" (de "Opstand
der Horden"): want met deze "horden"
komt ook het canaille omhoog. Net
zoals bij het stijgen van het kaliwater
ook het kali-vuil en slangen en kren
gen omhoog komen en erven over
spoelen. Het is niet een soort opvoe
dingsfoutje dat één, twee, drie gecorri
geerd kan worden.
De "encanaillering van de sport" is
het eerst waargenomen en gesigna
leerd, tientallen jaren geleden al. Maar
alleen sportlieden weten hoe vergrofd
en vermaterialiseerd de sport eigenlijk
al lang is en hoe weinig er overge
bleven is van oude begrippen als
broederschap en eer. Zo is langzamer
hand ook de literatuur doortrokken ge
raakt van pornografie, het spraakge
bruik door schuttingwoorden, toneel en
film door exhibitionisme, de melodie
door lawaai, ambitie door hebzucht,
enz. enz. enz. En de begrippen "pa-
toet" ("zoals het hóórt") en "aloes"
(verfijndheid, gevoeligheid) sterven
meer en meer uit.
Nogmaals: het is een structuurver
schijnsel: bij bandjir hoort viezigheid,
geweld, vernieling. Hier valt niets meer
schoon te maken met sapoe en tjang-
gok. Of wé keren de vloed óf we
dekken ons er zoveel mogelijk tegen.
Natuurlijk zijn er genoeg mensen die
kletskousen willen: "Het is tenslotte
toch óók water. En water wast
schoon!" Maar zulke mensen hebben
nooit een bandjir gezien. Want er zijn
nu eenmaal veel soorten water. En hoe
mooi een theorie ook uitgesponnen
mag worden, het blijft toch maar een
nuchter feit, dat men niet in élk water
baadt en niet élk water drinkt!
Zo zijn er ook mensen en mensen.
Mijn eerste lesje op dit gebied zal ik
niet gauw vergeten. Als 12-jarige jon
gen kwam ik in Holland en op een
middag luisterde ik tegen wil en dank
naar een opgewonden gesprek van
twee buurtvrouwen op straat, en hoor
de zeggen: "De koningin is ook maar
een gewoon mens, hoor! Net als ik!"
Zo'n uitspraak had ik in Indië nooit ge
hoord. Mijn eigen ouders b.v. waren
mensen die zeer hoog opzagen naar
de Koningin. Het eerste deel van die
uitspraak trof me werkelijk als een
soort openbaring, die me in m'n latere
leven nog vaak tot dieper nadenken
bracht.
Maar het tweede deel van die uit
spraak ("net als ik") is me nóg langer
bijgebleven. Want ik zag de twee ka
kelende wijfjes, zag en hóórde de heb
berige, onverdraagzame en domme
mentaliteit en wist: dat "net-als-ik" is
NIET waar! Ik had nog nooit een ko
ningin gezien in m'n jonge leven, maar
ik had er in elk geval een idee van,
dat eventueel min of meer onjuist was.
En later zeker aanmerkelijk "gecorri
geerd" zou worden. Naar twee kanten.
Ook U zult over de essentie van de
vergelijking koningin burgerjuffrouw
Uw hele leven gepiekerd hebben. In
duizend en één variaties leeft deze
vergelijking (en het conflict) in alle
samenlevingen. Daarop in feite zijn
practisch alle sociale en culturele con
flicten gebaseerd. Met naast goede ge
volgen ook zeer kwade.
We weten dus dat onnoemelijk vele
misverstanden en misdragingen berus
ten op eeuwig en altijd dezelfde "ver
gissing": dat een ander net zo is als
ik. IK ben de maatstaf van alle be- en
veroordelingen. En als op de vergis
singen van vele "ikken" een politiek
of een cultuur wordt gebouwd, dan
kan dus zoiets komen als een "cultuur
bandjir" met banjak rommel en ellende.
U en ik hebben de bandjir niet ver
oorzaakt, dus ook niet het vuil in die
bandjir. Ergens vér en lang geleden
is het gaan regenen in de goenoeng.
En nu kabbelt hier het vuil tegen de
stoep van Uw huis. Hadden we eerder
dijken moeten bouwen? Afwaterings
kanalen moeten uitgraven? Beter vuil
moeten opruimen? Hadden we minder
oppervlakkig moeten leven en minder
moeten jagen naar bezit (waardoor ook
altijd veel afval ontstaat)?
"Hadden we maar..." heeft nooit
enige zin gehad. Twee dingen doen:
1. Je eigen stoep schoon houden en
je huis droog en veilig (want straks
zullen velen bij je komen om hulp!),
2. Voortdurend waarschuwen voor wat
fout geweest is, wat nu fout is en dus
later wéér ellende brengen zal. Dat is
dus in alle eenvoud: tongtong slaan.
Net als bij élke bandjir. Dat is dus:
onze stem laten horen om onze ge
meenschap te beschermen.
Jammer ja, dat we geen sterker gar-
doehuisje hebben gebouwd? En geen
echte, grote tong-tong? Alleen maar
zo'n armzalige kleine titir van bamboe!
Wie zal nu, als het water verder rijst,
ons bilikken gardoehuisje bescher
men? T.R.
P.S. En nu maar hopen dat sommige
mensen die slecht lezen of kwaadden
kend zijn, niet zullen schreeuwen:
"Royalist! Anti-socialist!", maar ook
dat hoort bij bandjirs...
Dichte neus, stijve nek,
J spier- of gewrichtspijn?
MUPA BALSEM BRENGT VER-
LICHTING EN GENEEST.
Heerlijk warm, niet scherp, pret-
j tig uitsmeerbaar en geeft geen
vlekken op het goed.
Een voordelige pot van 20 cc
3,— (20 ct porto)
Kennismakingsblikje van 5 cc
0,80 (20 ct porto)
I Neem een potje in huis voor de
koude dagen
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiNiiiiiiiiii
Vervolg van: "Bij de Voorplaat"
Omdat Bojolali "niet vergeten" be
tekent misschien? Bo-odjo-lalL? Omdat
hij heimwee heeft? Omdat hij "Indone
sië terugzoekt"? Of omdat hij nu pas
goed weet dat alleen dat leven goed
is, waar de mens samen met de nacht
uil en de roerdomp aan één straatweg
leeft?
Hoor! Daar is het zingen weer van
die stem in het venster. De stem ach
ter de delimaboom. Pas nu luister ik
aandachtiger naar de woorden en tot
mijn onzegbare vreugde komt het pla
gerige deuntje terug uit mijn kinder
jaren, daar aan die straatweg met ou
de bomen:
"Odjo lali, Njoo, wis ta' kandani,
Njool..."
(Vergeet het niet, mijn jongen, ik
heb je ervoor gewaarschuwd, jongen!)
De plagerige, liefdevolle stem van
Tjang van meer dan een halve eeuw
geleden.
En ik weet dat ik alleen geleefd heb
om niet te vergeten. Dat mens-zijn is:
niet vergeten, hoe oud de wereld ook
worden zal. T.R.
25 t/m 30 November. 28, 29, 30 November ook tot 9 uur n.m. Zie pagina 12.
3
