Ons voedsel in de
"buiten" 't kamp
VROUWEN BUITEN DE KA WAT
Radio
Bolland
Als ik hier zo al die winkels bekijk,
boordevolle groentezaken, kruideniers
winkels met stapels soorten van brood,
dan moet ik vaak terugdenken aan on
ze voeding in Indië in de Jappentijd.
Mijn jongste dochter van 20 jaar, een
na-oorlogskind, moppert gauw als hier
't brood een paar dagen oud is. De
andere kinderen die een stuk ouder
zijn, merken 't niet eens, "brood is
brood", zeggen ze en als 't bruine
brood wat hard is, eten ze 't zonder
morren, denkende aan ons zelfge
maakte donkere brood in de Jappentijd,
toen wij op Padang woonden. Wij za
ten niet "knijp" in een kamp, maar
waren "buiten". Er was wel genoeg
voedsel op de markt, maar voor velen
van ons, was het gebriuk ervan on
bekend. Door raadgevingen aan elkaar
en van onze bedienden (ieder had in
't begin nog een baboe), hadden wij
altijd wel wat op tafel.
't Begon bij 't ontbijt. Wij waren ge
wend aan brood in de ochtend. Dat
brood maakten we allen zelf; ik heb
nu nog 't recept, 't Is een mengsel van
rijstemeel (werd door een echtpaar ge
stampt van ons eigen beras), djagoeng
-meel (de djagoengkorrels worden
eerst gepoft totdat ze gaar zijn en
openspringen, ook fijn gestampt), ta-
pioca-meel (op de pasar te krijgen).
Dit mengsel met water en wat gist
(steeds afhouden van 't deeg voor de
volgende dag en wat suiker erbij doen)
en in vormen even laten staan in de
zon, daarna bakken in een hete oven.
't Brood is wel wat hard maar lekker,
donkerbruin van kleur en geurig.
leder kreeg afgepast z'n sneetjes.
Er ging geen stukje verloren, want
meel was peperduur, en soms niet
eens te krijgen. De rijst kregen we
afgepast per persoon en die was nog
heel slecht ook. De Indonesiërs noem
den dat "beras-koeda", paardenrijst.
Met lunchtijd aten we de rijst, onze
baboe moest er ook van hebben, (al
leen onder die voorwaarde wilde ze
werken). De groenten, sajoer, moest
men ook zien op te scharrelen, want
er waren geen boontjes, tomaten, prei,
katjang pandjang en Europese groen
ten meer. Er kwam hoe langer hoe
minder op de markt.
We bestelden veel bij de baboe, en
die kwam dan thuis met wat "kang-
koeng" en wat "tales-stengels" (of
kladi). De talesplant heeft een lange
donkere stengel met een heel groot
blad, als de olifantenoor-plant. Deze
stengels worden in stukjes gesneden,
met wat uien en kerry opgebraden en
gekookt met wat santen. Voordien
hadden wij zo iets nog nooit gegeten,
maar 't smaakte goed. Ook de jonge
bladeren van de waloh plant (koen-
doer) werden gekookt en de bladeren
van de oebi en ketella. Vlees was er
niet, af en toe kregen we wat van de
Jap ter verdeling. We hielden er zelf
wat eenden op na, voor de eieren en
van die eieren maakten wij gerechten
om 't vlees te vervangen. Hardgekook
te eieren in ketjap-saus. Een ommelet
gevuld met een ragout van ketjap en
uienblaadjes (er was geen prei) of een
ommelet bestrooid met geraspte klap
per. Eieren in kerrysaus.
Voor 't avondmaal moesten we ook
iets verzinnen om niet gauw honger
te krijgen. Rijst was immers alleen af
gepast voor de lunch.
Wij aten dan 's avonds heel vaak
"kolak" door onze baboe altijd lekker
klaargemaakt van oebi, pisang, opge
kookt met bruine "goela teboe" (brui
ne rietsuiker die op dezelfde wijze
wordt verkocht als op Java de goela
arèn). We kochten alleen witte suiker,
peperduur, op de zwarte markt, en
goor van kleur, als 't te krijgen was,
om ons broodgist aan te vullen met
elke dag 1 of 2 theelepels.
Ons brood besmeerden wij met zelf
gemaakte pindakaas en jam van ana
nas of mangga, ook gemengd met die
bruine "goela teboe". Wij smolten ook
deze plakken suiker tot stroop en be
waarden dat in een stopflesje, voor de
koffie en thee, die wel altijd te krijgen
was. Ik had kennissen die de koffie
ook dronken met santen, bijwijze van
melk, maar wij vonden dat niet zo ge
slaagd en dronken die liever zwart.
Soms maakte ik van de oebi of ketella
"puree" en we aten 't dan met gekook
te ananas en een sausje van ketjap en
gebakken uitjes, 't Was zalig.
Ik at eens bij mijn kennissen iets
lekkers van de knollen van de tales
of kladi, rauw geraspt en met een ei
er doorheen. Om 't deeg te binden,
had ze in hete olie, telkens een flinke
lepel van 't deeg, lekker knappende
beschuitkoekjes gebakken, die ze met
:jam besmeerde. Dat was dan haar
avondbrood voor haar gezin. Ik vond
't omslachtig, want 't deeg jeukte aan
je handen, dus alles met een vork aan
pakken, of een stuk papier om je hand
wikkelen als een handschoen.
Als we vlees kregen waren we na
tuurlijk helemal jarig, maar als er ver
deling kwam van soepbeenderen was
't voor ons ook feest. We lepelden
eerst 't vet uit sommige beenderen en
dat bewaarden we om koek te bakken,
ook al van een mengsel tapioca met
rijstemeel.
Een lekkere snoep voor onze kinde
ren was; een dik mengsel van goela
teboe plakken (goed smelten) en pin
dakaas. Daarna uitgieten op een plaat
en als 't hard is, in plakjes snijden.
We deden veel met pindakaas en we
kennen allemaal wel de gado-gado
saus van katjang. Toen ik later op Java
kwam vertelde mijn moeder dat ze
haar aardappeltjes (wel te krijgen in
Bandoeng) ook altijd begoot met die
pinda saus, ook over een eierge-
rechtje.
Ik zag op Padang eens een dame
vermicelli maken van een mengsel ta
pioca en rijstemeel en een ei. Ze rolde
't deeg uit, plat op een tafel in de zon,
en langs een liniaal sneed ze "lijnen"
in 't deeg. Deze lange slierten liet ze
drogen in de zon. Als de staafjes hard
en droog waren, had ze lekkere ver
micelli voor de soep. Erwtensoep
maakten we van katjang-idjo, alleen
erg duur als 't te krijgen was.
De Japanse militairen hadden hun
eigen winkel waar ze van alles kon
den kopen tegen vastgestelde prijzen.
Zo werd daar o.a. verkocht als snoep:
Jokan. Dat is een mengsel van inge
dikte witte suiker en bruine of witte
bonen, die van te voren eerst goed
gaar gekookt worden en tot pap ge
wreven. Deze dikke pudding wordt uit
gegoten in lange platte vormen en
daarna in stukken gesneden als repen
chocola, ook elke reep verpakt in pa
pier. Deze jokan-repen zijn zeer sma
kelijk en voedzaam en dus in twee
kleuren te maken, bruin en wit. Ze
werden alleen verkocht aan 't Japanse
leger, maar ze werden ook door han
dige Chinezen nagemaakt en af en toe
konden wij er ook aan komen. Ik zou
graag weer eens zo'n stuk jokan wil
len eten, maar 't ontbreekt me aan lust
om 't zelf uit te proberen.
De kruidenierswinkels puilen nu
overal uit van rode en witte bonen,
suiker is ook goedkoop, misschien is
er onder de lezeressen een handige,
energieke kookster?
Wie weet, U kunt misschien nog za
ken doen! Emelie Baumer
o ÉÉi1 Stationsweg 143
WégÈmm. J tel. 070-60.17.03
- i Stationsweg 77
WÈkQHKi tel. 070-60.15.12
P|'< j DEN HAAG
Wm :X<éBSÊM 'L,'i Herenstraat 157
tel. 070-86.32.01
1 VOORBURG
Eindelijk uit Japan aangekomenl
Dubbelalbum George de Fretes met Hawaii-
'it muziek. Nimmer in Nederland uitgekomen
platen. Beperkte voorraad.
Jim Reeves L.P. He'll have to go van
o f 18,50 voor f 7,901111
o Speciale import L.P.'s Hawaii en Japanse
moderne muziek.
U kent ons adres: het beste voor krontjong
en gamalan platen en tophits.
GRONDIG radio-grammofoons met f 100,—
tot f 200,korting.
Aristona T.V.'s kleuren en zwart-wit tegen
0 de léagste prijzen.
13
