DE GLOBE BIOSCOOP
«I
Vlak vóór de oorlog draaide "Nazi Spy" in de Globe Bioscoop voor tjokvolle zalen.
In het Statenkwartier in Den Haag
kunnen sommige oud-Batavianen vaak
een bekende figuur zien rondwandelen,
ook al is hij onder Hollanders hier
practisch onbekend. Het is "Heintje"
Yo Heng Siang, eens exploitant van de
"Globe Bioecoop" in Batavia, die we
op bijgaande illustratie in al zijn oude
glorie zien staan.
Welke rechtgeaarde Anak Betawie
kan deze populairste bioscoop van
Batavia ooit vergeten! Die er al stond
van vóór de 20-er jaren, toen de heer
Hélant Muller er nog eigenaar van was.
Toen de bioscoop nog "Bioscope"
heette en Tjalie er met Si Bentiet naar
films van Harry Carey en William Far-
num ging kijken en van Si Tjalie Tjap-
lin! Waddoeh! Raméh, Peh!
Toen waren het nog maar zwijgende
films en kwam muziek alleen nog maar
van een goedkoop, maar enthousiast
strijkje, plus natuurlijk eindeloos ge-
soewiet-soewiet van de klas kambing.
En alleen soms waren er gekleurde
passages. Dan was alles b.v. blauw
(bij maanlicht-scenes) of rood (bij klop
partijen en branden) of groen (als on
der water, tweeduizend mijlen, peh!)
en waren er alleen maar verkopers van
katjang asin, pala manis en katjang
arab.
Nieuwe films werden aangekondigd
door rondrijdende sado's of ebro's met
spannende grote platen links en rechts.
En een vent sloeg op een trommel
(doeng-tek-doeng-kedoeng-brèngngng
dat was het koperen bekken!). En
een andere vent strooide gekleurde
programma's rond, die over de straten
wapperden en door kleine blootvoetige
jongetjes werden gerampast om thuis
keurig te worden uitgeknipt en geplakt
in grote plakboeken. En het paardje
sjokte maar. En de koetsier mafte
Want het was dan altijd drie-vier-
uur 's middags dan. Dus erg warm,
éééérg warm.
En 's avonds, als het koel was, dan
ging je naar de bi. Meestal maandag
en dinsdag serie-films, woensdag en
donderdag "secundaire" films en vrij
dag, zaterdag en zondag hoofdfilms.
Die seriefilms met schijnbaar einde
loze vervolg-episodes, die altijd af
braken als een postkoets juist in een
ravijn rolde en onder woedend massa-
gefluit in de bioscope de treiterende
aankondiging op het doek verscheen
dat we de rest van de ellende maar
volgende week moesten komen zien.
In die tijd ging aan elke film nog de
vertoning vooraf van portretten van de
Leden van ons Koninklijk Huis, waar
voor welopgevoede heren eerbiedig
opstonden. Dat ging bij het voortschrij
den van de tijd steeds minder worden,
misschien ook wel omdat die boeaja's
in de bioscoop altijd sarrend riepen:
"Doedoek! Doedoek, ah!" (ga zitten).
En later kwam er helemaal niets def
tigs meer vooraf. Ondertussen hadden
de "poenkahs" (grote waaiers aan het
plafond, aan elkaar verbonden met een
lang touw en heen en weer bewogen
om koelte toe te wuiven door een
"toekang keboet" op het balcon) al
plaats moeten maken voor electrische
fans, ongemerkt was het dak van de
bioscoop decimeter voor decimeter op
gevijzeld tot een hoger en koeler zaal.
En nóg ongemerkter: de oude eige
naar van de Globe, de heer Hélant
Muller (ook eigenaar van andere bios
copen) was weggegaan en "Heintje"
Yo had zijn plaats ingenomen. De ge
vel van de bioscoop en het interieur
werden gemoderniseerd en de eerste
geluidsfilm deed zijn intrede "The Rain
bow Man", weldra gevolgd door óók
zo'n "djago": Trader Hom.
De geluidsfilm veroverde heel Indië,
al vergaten we schlagers uit de zwij
gende tijd niet gauw. Zoals "De Dief
van Bagdad" en "De Drie Musketiers",
"De Gebochelde van de Nótre Dame",
"The Mark of Zorro", "De Tien Ge
boden" en "De Ark van Noach". Maar
de geluidsfilm verdrong de zwijgende
film weldra volkomen en zulke films
als "Midsummernightsdream" en "Na
zi Spy" werden grootse succesnum
mers. Het hele bioscoopleven in Bata
via (en overal elders in Indië) fleurde
op. In Batavia had je het "Deca Park"
(de Calonne), "Elita" (Johnny Duell),
"Cinema Palace" (Oey), natuurlijk de
Dierentuin en nog vele andere bios
copen meer in de Chinese buurten en
volkswijken, zoals de beide Rialto
Bioscopen, Orion, Gloria, Thalia. Op
Kramat/Senen "Grand" en "Rex The
ater" (Heintje Yo).
Velen denken dat bioscoopeigenaren
in die tijd miljoenair waren, maar toch
waren toprecettes vóór de oorlog niet
zo hoog, namelijk b.v. maar f 10.000,
terwijl na de oorlog tophits recettes
maakten van 80 tot f 100(000. Vóór
de oorlog zaten er in de bijverdiensten
(ijslollies en fietsenstalling) vaak be
tere inkomsten dan in de filmexploita
tie zelf!
De Globe Bioscoop bleef bij het
doorsnee Bataviase publiek de popu
lairste bioscoop, want niet alleen top-
films voor toppubliek draaiden er, maar
naast de Globe was de z.g. "Kouwe
Hoek", een enorme collectie restau
rantjes en koffiehuizen, alsmede ontel
bare straatventers van allerlei snoepe
rijen. Het was er altijd rameh sekali,
al was het alleen door de vele motor
fietsrijders, die er hun nieuwste Nor-
tons of Rudges of BSA's kwamen
showen. Waar je enorm lekkere klapa-
kopior met vanillestroop kon krijgen,
saté kambing istimewa, maar ook
doodgewone djagoeng bakar.
Bioscoopgaan is trouwens voor de
echte Anak Betawie altijd geassoci
eerd geweest met lekker eten-van-de-
straat. Daar had men dan vaak een
rommelige bioscoop en zelfs koetoe-
boesoek voor over, als je er maar
heerlijk kon schransen zoals bij de
Gloria Bioscoop en zelfs het Luna
Park!
En zo zal elke stad in Indië wel zijn
eigen bioscoopvreugd§n gekend heb
ben al dan niet met speciale lekkere
hapjes! De foto bij dit artikel vertoont
de Globe Bioscoop tijdens de voor
stelling (een enorm succes!) van "Nazi
Spy"terwijl de Nazi- en Japanse
spionnen al jaren bezig waren ons "Pa
radijs" te bedreigen en even later in
derdaad de oorlogsgolf Indië als een
tornado zou verwoesten...en wij feest
ten maar!
Lees verder pag. 11
10
