VERMAAT ZONEN
maandagochtend
kijkochtend
jaar geleden. Dus, nog altijd lekkerder
dan G.G. Djakartè. Als je het niet ge
looft, kom maar zelf eens proeven. Ik
tracteer, want het kost maar NFI. 0,20
per portie en dan krijg je van mij nog
"thee ijs", met erg veel ijs voor het
blussen van de inwendige brand.
Langzamerhand zijn we gekomen tot
het likje petis.
Toen P. Sirin daarover aangesproken
werd, glimlachte hij en ging rustig door
met zijn werk. Maar, toen er op ant
woord aangedrongen werd, weet je
wat hij zei, Bartman? Hij zei: "Met per
missie gezegd: Jelahjerot!"
Natuurlijk zeide hij het Javaanse eqi-
valent daarvan. Dus het spijt mij echt
voor jou Bartman, geen miligram petis
op de berg en geen molecule petis
ook in de "prefab" saus.
Maar, zeg je, hoe komt het dan dat
het zo lekker is, lekkerder dan de G.G.
Betawi?...
Stil maar, Bartman, nu ik me goed be
denk, komen er wel twee likjes bij,
geen petis, maar wel: één likje van
jouw CHAUVINISME en één likje van
mijn JINGOISME want allebei zijn we
AREK SUROBOJO
In een kort naschrift merkt Soetjahjo
ook nog op dat Pa Sirin de stopfles
sen "fan toen froeher" heeft afge
schaft en vervangen door een paar
beschuitblikken, "zo oud en vettig,
maar veel geheimzinniger". Een schijn
baar onzakelijke opmerking, maar die
in de Aziatische keuken geheel op zijn
plaats is. Want inderdaad is het koken
in Indonesië, zowel van Tante Pien als
de meest eenvoudige (maar beroem
de!) petjelverkoopster omringd met 'n
waas van geheimzinnigheid. Omdat de
superieure specialiteiten ook door de
knapste namaakster maar niet geëve
naard kunnen worden, zodat er ergens
een geheim extra-ingredient móet zijn
dat de finesse veroorzaakt. En als het
niet in de ingrediënten mocht zitten,
dan schuilt het beslist in het gebruikte
materiaal, een wadjan of perioek of
tjobek. Wie weet?...
Dit "loflied" op de gado-gado Soe-
rabaja, practisch rechtstreeks gericht
tot Tjalie en Bartman, ging natuurlijk
naar Si Herrit (G. H. Bartman) voor
eventuële aanvullingen en opmerkin
gen. Ik hoef U niet te vertellen dat ik
spontaan anderhalf vel vol smeuïge
aantekeningen terugkreeg, "ke-te-veel-
en" voor dit artikeltje, maar enkele wil
ik U niet onthouden:
1. toto (korte o, als in tot) of ook in
de schrijfwijze "tata" letterlijk: orde.
In het Nederlands-Indische spraakge
bruik komt het meestal voor in de ver
leden deelwoordvorm, dus ge-toto (d)
in orde gemaakt. Edoch met een
preciezer betekenis dan het west-Ja
vaanse ge-bèrèsd, dat eigenlijk alleen
inhoudt: klaargemaakt. Tata benadrukt
eigenlijk de precieze (en enig juiste)
ordening van ingrediënten van een ge
recht. Indischgasten die een goede ta
fel kunnen appreciëren, weten heel
goed dat niet het aanwenden van alle
ingrediënten 'n gerecht perfect maakt,
maar het (aangeboren) talent om te
"toto", d.w.z. de perfecte verhoudin
gen van hoeveelheden te kiezen. Als
wij U dezelfde rombong zouden geven
van Pa Sirin, zouden Uw porties tóch
niet halen bij die van Pa sendiri!
2. Bartman zegt dat bij Javanen het
woord "taoge" ook normaal in gebruik
is, maar dat daarnaast ook de bena
mingen bestaan: tjoekoelan, toekoelan,
tjokolan en in Solo, Klaten, Djocja:
tokolan, waarbij de t dik wordt uitge
sproken.
3. kobis gewoon kool, waarbij
men echter goed moet onthouden dat
er een groot verschil is tussen de dun-
bladige, fijnere Indische kool en de
dikke, vlezige en smakeloze Hollandse
kool.
4. "Stiefah" is een "verindisching"
van het Hollandse woord "stevig", en
practisch alleen gebruikt voor de per
fecte hoedanigheid van lontong, die
niet zacht, kleverig of slap mag zijn.
Bartman zweert hierbij bij de superio
riteit van de Madoerese lontong. Zo'n
verindisching van Hollandse woorden
heeft men in West Java ook met b.v.
het woord "frietjo" dat van "vreten"
afgeleid moet zijn. Met dit positieve
verschil echter dat met frietjo nooit
bedoeld wordt: ongemanierd schrok
ken, maar: groter dan normale porties
eten, die echter van de eerste tot de
laatste hap met goede smaak worden
gesavoureerd.
5. Bartman meent dat ook nog toe
gevoegd kunnen worden: kleine schijf
jes gekookte aardappel en dito hard
gekookt ei. Zo'n portie noemt hij G.G.
G.L. (gado-gado grand luxe)!
6. "Tjempling" is ook zo'n onver
taalbaar Indonesisch woord, dat Bart
man echter vernuftig benadert vanuit
het woordje "tjemplang" (d.i. flauw,
laf, smakeloos). Tjempling is dan pre
cies het uiterste tegendeel, dat men
het beste begrijpt als men denkt aan
dé springstof "trotyl", dus een soort
explosief optredende "pedes-heid", die
het water in de mondhoeken brengt en
de tranen in de ogen, maar "incre-
dibile dictu" (ongelooflijk om het te
zeggen) de nobele smaak van goede
gado-gado acuter en dus super-de-
super maakt! Eigenlijk is "pedes tjem
pling" een truc om het lekker eten te
verzekeren, want de enorme hitte be
vordert de speekselafscheiding, waar
door a. de smaakpapillen actiever wer
ken, b. de spijsvertering bevorderd
wordt, terwijl "het water in de mond"
nieuwe trek vergroot, zodat men reeds
na de eerste happen van portie No. 1
al portie No. 2 bestelt!
7. Als tenslotte Bartman de foto zo
bekijkt, vraagt hij zich onwillekeurig af
of de jongeman, die het portie gado-
gado bestelt, niet de zoon van Soe
tjahjo moet zijn en prevelt voor zich
heen: "Wah, wis djoko!" (Sjonge, dat
is al een jongeling!) "Koh ganteng,
jö?" (Wat een kerel, hè?). "Arep djadi
opo?" (Wat wil hij worden?). Maar wij
grinniken alleen als de jonge lekker
bek, hóe hij ook watertandt, op zijn
gezicht geen emotie doet verraden...
maar kijk eens hoe zijn voeten mee
leven met het toebereiden van het
portie gado-gado! Zoals ook wij deden
toen wij nog erg jong waren. Alles ver
andert in deze wereld, maar de gado-
gado-eter verandert nooit!
LEZERS IN AMERIKA
Denkt U eraan dat voor zoekge
raakte of extra Tong Tong num
mers, U altijd terecht kunt bij
Marijke Steevensz,
12255 Allardstr., Norwalk,
California 90650
Op hetzelfde adres kunt U ook
vele Nederlandse boeken bestel
len. Informeert U eens!
Vlugger en goedkoper dan
naar den Haag schrijven!
OOOOOOCXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXD
BTW
Lilian Ducele heeft elders in dit num
mer de BTW (Belasting Toegevoegde
Waarde) met 'n grapje afgedaan (al is
ze in de rest van haar artikel serieus
genoeg geweest). Want al kan de re
actie van de doorsnee koper dan heel
eenvoudig zijn: hij koopt vele zaken
maar niet als ze te duur worden (boten
toembas wael), dat voorkomt niet dat
het hele prijsniveau tóch wel omhoog
gaat, dus het leven duurder wordt.
Wij hebben tijdig de BTW verwerkt in
onze totale abonnementsprijsverhoging,
en met die ƒ2,méér per jaar schijnt
de perkara afgedaan te zijn. Maar in
werkelijkheid komt het er voor ons op
neer dat wij niet 2,per abonnee
méér "verdienen", maar dat een brok
ervan meteen troesdoor naar de fis
cus gaat, en wij alleen maar blijvend
opgescheept zitten met het hele jaar
door extra administratie. Die op onze
toch al zwakke personeelsbezetting
extra drukt. Oók troesdoor.
Het valt niet mee, ja lui? Taai zijn
in 1969, taai zijn! Niet opgeven. Dat
is het enige wat we wensen met dit
nieuwe jaar. En voor jullie medewer
king daarbij, alvast:
terima kasih banjak!
Juweliers - Horlogers
3* Den Haag
THOMSONPLEIN 18
15
