,.vUTI=k
VOOR INDISCHE
GOUDEN SIERADEN
0\JütNMOff
C.MERKLE
JUWELIER,
SPUI 167a - DEN HAAG
TELEFOON 070-60 48 85
en hij benutte het om er bij zijn terug
keer grootse aquarellen van te maken.
Zijn zoon Alexander de bekende en
eertijds zéér populaire uitbeelder van
het Leidse studentenleven, heeft hem
zomin in kundigheid als goede smaak
geëvenaard.
Niet iedereen is een geboren teke
naar, doch binnen het bereik van allen
die het betalen kunnen, liggen de ver
zamelingen lithografieën van Indische
landschappen en dgl., welke in de loop
der 19e eeuw over Indië van de pers
kwamen. Ik noem slechts de wat droge
reeks litho's van Van de Velde; de
geestige verzameling Java, toonelen
uit het leven enz. door E. Hardouin met
tekst van W. L. Ritter; de Nederlandsch
Oost-Indische typen door A. van Pers
enz. In het laatste kwart der eeuw
verschenen de loodzware foto-albums
van Keasbury Page, van Kurkdijan
enz., met waarlijk schitterende foto
grafieën, kunstwerken op zich zelf.
Doch met de kodak hoefden Jan,
Piet en Klaas niet meer te tekenen,
dure albums te kopen, doch zij kon
den zelf aan het kiekjes maken gaan,
in de meeste gevallen een artistiek
verval.
Zo zou men een lijn kunnen trekken
van de schetsen uit de pionierstijd tot
de kleurenfilmpjes onzer dagen. Na
tuurlijk valt nog veel meer te zeggen
over de in Indië werkende Europese
tekenaars en schilders. Men zou hen
niet naar eeuwen, doch naar de scho
len kunnen rangschikken, wier invloed
zij onbewust hebben ondergaan. De
westerse kunstenaars dragen nu een
maal het stempel van het land hunner
herkomst. Een eigen schildersschool
heeft Indië niet gekend. Zelfs de enige
grote Javaanse schilder, de alom be
kende Raden Saleh, is van een Euro-
ropese school afhankelijk. Duidelijk
draagt zijn eertijds zo gevierd werk de
sporen der Franse romantiek, van een
Delacroix, een Horace Vernet. Toch
was hij ook bij zijn landgenoten zéér
bekend, juist omdat hij een der hunnen
was, en in menig eenvoudige Javaanse
woning zag ik een vergeelde repro
ductie naar een zijner wilde dieren-
tafrelen.
Mét het groeiende en steeds meer
geperfectioneerde verkeer wordt de
aanraking met de Westerse kunst in
niger. Onder meer is dit ook te danken
aan de invloed der Indische Kunst
kringen, culminerende in de vijf expo
sities van moderne schilders uit de
collectie Regnault te Batavia, vlak voor
de ondergang.
Niemand heeft van de thans leven
den hiermede zo intens meegeleefd als
de schrijfster van het hierboven ge
noemde boekwerk. Behalve conserva
trice van 's Lands schilderijenverzame
lingen, was zij ook lid van het Kunst-
kringbestuur. Veel bemoeienis had zij
met de tentoonstellingen in het voor
Indië zeer behoorlijke Kunstkringge
bouw.
Rustend van haar veelvuldige arbeid
heeft zij toch niet stil willen zitten,
maar ons dit werk geschonken, een
boeiend en veelzijdig overzicht van een
nog weinig, ontgonnen, doch veel be
lovend gebied van onderzoek.
De schrijfster heeft in dit boek,
voortbouwend op vroegere publicaties
en steunend op materiaal uit koloniale
archieven, een overzicht der Westerse
schilderkunst in Indië geschetst (mét
nog iets over beeldhouwkunst en
kunstnijverheid). Daarin zijn tevens tal
van wetenswaardigheden over kunste
naars, hun leven en hun arbeid ver
werkt, terwijl in het overzicht der laat
ste jaren veel persoonlijke herinnerin
gen gebruikt konden worden. Dit laat
ste is dubbel kostbaar, omdat het
Kunstkring-archief te Batavia in de
oorlogsjaren verloren ging.
Het resultaat is een quarto deel van
bijna 250 bladzijden tekst, verlucht met
niet minder dan 105 illustraties, waar
van vier in kleuren.
Hoogst belangwekkend is haar be
schouwing over leven en werk van de
bekende Javaanse schilder Raden Sa
leh, wiens huis, bijkans een neo-
gothjsch paleis, nóg het centrum is
van het ziekenhuis Tjikini, terwijl zijn
landgoed zowel aan een kebon Bina-
tang en een zwembad, als aan een
moskee gastvrijheid biedt. Mevrouw
de Loos heeft natuurlijk waardering
voor de kunst van deze begaafde Oos
terling, wiens naam nog in een Bata-
viase straatnaam voortleefde, doch zij
aarzelt niet tevens uiteen te zetten,
hoe "hij is geworden de verwende
pupil van hooggeplaatste beschermers
en een lankmoedige regering" (p. 56).
Terecht merkt de inleider van dit boek,
prof. Galestin (behalve èen bedacht
zaam archeoloog ook een begaafd te
kenaar) op, dat haar opvattingen om
trent de persoon van de Javaanse
schilder en zijn positie t.o.v. het gou
vernement nog wel tot "reactie van
Indonesische zijde" zullen aanleiding
geven. Die zullen we dan maar rustig
afwachten. Staande op de grens van
twee werelden, moest deze Oosterling
met zijn Westers palet wel tegenstrij
dige opvattingen uitlokken.
Uiteraard heeft de schrijfster zich
grenzen gesteld. Zo zal men over de
Europese invloed op de allermodernste
Indonesische kunstenaar, zoals nog
vóór de oorlog de Minahasser Kasenda
en de Javaan Abdulah, weinig vinden.
Gelijk velen zich zullen herinneren,
leurde men de laatste jaren van ons
gezag op Java met europianiserende
"pigorè-lanskap" langs de huizen, met
een sawah, 3 palmen, wat karbouwen
en een vulkaan op -de achtergrond.
Doch wij voelen dit gemis nauwelijks,
dankbaar als wij zijn voor veel kennis
en genot, ons aangeboden in dit, dank
zij Z.W.O., zo rijk geïllustreerde werk.
Natuurlijk is hiermede het laatste
woord over de Indische schilderkunst
niet gezegd. Tal van Indische schilde
rijen, die na de pensionering der be
zitters, naar patria werden meegeno
men, zijn thans wijd en zijd verspreid
en wachten nog op ontdekking en
identificatie. Zelfs bij het ter perse
gaan van haar werk ontving de schrijf
ster telkens weer aanwijzingen omtrent
tot dusverre verscholen en niet her
kende kunstwerken, sommige van zeer
bijzondere waarde en belang.
Daarom zou ik de lezers van dit
blad willen opwekken om, mocht hun
iets omtrent goede Indische schilderij
en bekend zijn, hiervan de Redactie van
Tong Tong op de hoogte te stéllen.
Het zal haar een genoegen zijn aan
mevrouw de Loos-Haaxman hun be
langwekkende aanwijzingen over te
brengen.
Ten slotte mag ik mededelen, dat
een aanzienlijke tentoonstelling van
oude en nieuwe Indische kunst in voor
bereiding is, die wel in het Rijks
museum te Amsterdam zal gehouden
worden. Vele in het boek van mevr. de
Loos-Haaxman vermelde of afgebeelde
kunstwerken zal men daar in origineel
kunnen aanschouwen. Iedere oudgast
wordt daarom uitgenodigd bij het uit
brengen van dit "Verlaat Rapport In
dië" present te zijn.
Verkrijgbaar bij
Boekhandel Tong Tong:
Verlaat Rapport Indië -
door Mevr. J. de Loos-Haaxman
33,80 incl. porto.
naar:
22 Kt en 24 kt gouden
Schakel-armbanden
Slang-armbanden
Krintjing-armbanden
Colliers van 7-100 gram
Briljant ringen
Briljant hangers
Briljant oorknopjes
Kabaja speldjes
Haarspelden
Trouwringen
19
