OBATS
EN DJAMOE'S
1001
avonturen
met de
soetil
ZACHT.... OF HARD!
't Stukje in T.T. No. 13, "Uit een In
dische krant van 1910", doet mij den
ken aan alle obatjes die mijn moeder
vroeger bereidde uit bladeren, boom
bast, zaden en wortelstokken.
Toen ik een klein kind was, kwam bij
ons de dokter nooit over de vloer. Niet
dat mijn ouders geen vertrouwen in
hem hadden? Maar er kon van de
heren eenvoudig niet verlangd worden,
dat ze voor elk wissewasje de rimboe
in trokken. Zelfs niet voor meer.
Daarom had mama overal haar eigen
middeltjes voor. Compressen van dui
velsdrek (daon-inggoe) en azijn, tegen
hoge koortsen.
Voor verstuikingen, "het" beproefde
middel, bras-kentjoer.
Tegen bof, een smeerseltje van dja-
goeng en knoflook, tot een papje ge-
pilist. Ze had diverse recepten van
hoeststroopjes. Als 't ene niet baatte,
een ander geprobeerd. Ik wil niet be
weren, dat al haar obatjes onfeilbaar
waren .Maar van verschillende herin
ner ik me toch de absoluut heilzame
werking.
Wij liepen altijd op blote voeten en
kwamen regelmatig met gemene blaren
en vurige schrammen thuis. Een beetje
klapperolie over een geflenst sirih-
blad uitgestreken en dit "gaasje" met
een verband op de zere plek houden.
Na enkele dagen kon 't verband er af.
Nooit zwerende wonden. Veel later, in
de jap. bezettingstijd, schreef onze
tandarts spoelingen voor, van aftrek
sel van sirih-bladeren 't Zelfde afkook
sel gebruikte ik voor tropische zweren;
in de plaats van soda-baden. De re
sultaten waren verrassend.
Overigens was mama helemaal geen
zachte heelmeesteres. Als we ons be
zeerden aan een glasscherf, een spij
ker of een scherp stuk bamboe, "ke-
soenggrah", dan kwam de azijnfles er
aan te pas. "Ogen dicht", waarschuw
de ze. We sloten de ogen. Maar open
den onmiddellijk de mond in een sner
pende gil, als er een scheut azijn in
de gapende wond werd gegoten. Ais
't bloeden was opgehouden, kwam 't
sirih-blad er weer over.
Ook zij had een prachtig middel tegen
dysenterie. Een samenstelling van da-
on kaki-koeda, blad en bast van de
djamboe-bidji en nog enkele andere
ingrediënten. Tijdens een explosie van
amoeben-dysenterie, maakte zij voor
veel kennissen haar beproefde dja-
moe. De deense arts, 'n goed vriend,
sloeg er zijn boekoe-pienter voor op.
En toen bleek, dat 't hoefblad een be
langrijk bestanddeel opleverde voor 't
middel dat hij zijn patiënten voor
schreef; yatren. Hij nam er een glaasje
op; van mama's prut.
Ik geloof niet, dat de kaki-koeda of
begagan ook maar in de verste verte
familie is van de pelargonium, hoewel
de bladvorm duidelijke overeenkomst
vertoont.
Maar elk volk ontdekte zijn eigen ge
neeskrachtige kruiden.
Hoe? Hoe wisten ze dat 't geen ver
gif was, toen ze 't voor de eerste keer
gebruikten?
Ik vind 't maar knap. Maar veiliger, nu
wetenschapsmensen voor ons blijven
peuren en speuren naar de oorzaken
van onze ziekten en kwalen. En naar
middelen om die te bestrijden.
Ik moet echter toegeven, eens, méér
baat gevonden te hebben bij een in-
disch middel dan bij de medicijn die
de dokter gaf.
In mijn inwendige had zich een onge
wenste gast gevestigd; een lintworm.
Tot drie keer toe kreeg ik een kuur.
Ze weigerde vastberaden haar woon
stee te verlaten. Maar toen kwam,
meen ik, mevrouw Kloppenburg. Met
500 laboe-pitten, die ik naarstig pellen
moest en op de nuchtere maag con
sumeren. Lekker goerih. De eerste 2-,
300. Toen begonnen ze tegen te staan,
't Laatste handjevol werkte ik kokhal
zend weg. Ik was doodmisselijk en
draaierig. Maar mijn logé ook; veel
erger.
Zij moest zich uiteindelijk gewonnen
geven.
Tegen malaria, natuurlijk chinine. In
welke vorm ook.
"Wel neen", zei mama, "poelé-bast.
Veel beter. Of meniran, sambiloto".
Altijd had ze aftreksels staan, voor de
mensen die in de dun bevolkte streek
om obat kwamen, als ze "saké panas-
tjelep" waren. Warm en koud.
In die tijd vierde in menige kuststreek
de malaria hoogtij.
Toch hoefde die er niet altijd de schuld
van te zijn, als iemand meende met 't
leven te hebben afgedaan. Uitgeput
door telkens terugkomende koortsen,
een plekje in de zon zocht, als nieuwe
rillingen hem op de volgende aanval
voorbereidden. Kain strak om de
schouders, ogen wezenloos.
Zoals de man op de bekende reclame
platen van de Bandoengse chinine-
fabriek.
Eens werd ik in de trein, door een
hevige schok met de neus op zo'n
prent gedrukt. Deze man leed niet aan
malaria.
Wat hém scheelde had iemand er in
een paar woorden onder gekrabbeld.
"Hij verlang na Parijs..."
Plantersvrouw
en taai dat die soe-oen is! Na 3
maanden komen nog steeds de brie
ven binnen, vervuld van diep erbarmen
over mijn onwetendheid dat soe-oen
voorgeweekt moet worden voor je die
kunt snijden?
Maar dat wist ik toch en schreef ik
toch duidelijk lieve dames? Het ging
erom DIE hoeveelheid te weken die je
nodig had, en niet de hele bos tegelijk.
En om dat afsnijden van die hoeveel
heid ging het immers?
Nu wil ik nog twee heel goede tips
vermelden, werkelijk de meest prakti
sche van de allemaalste. En dan al,
nooit meer over soe-oen praten!
Tip 1 van mevrouw Teekamp uit
Kerkrade.
Ze neemt een jampot of hoog drink
glas, laat daarin de soe-oen weken
maar niet meer dan ze nodig denkt te
hebben. Even kira-kira de hoeveelheid
schatten, dan het glas met water vullen
ter hoogte van de soe-oen die ze wil
gebruiken. De soe-oenknot in het wa
ter laten staan, eventueel met een soe-
djen boven de rand van het glas vast
steken voor het uitzakken.
Nadat de onderwater-sliertjes week
zijn geworden, afknippen en de rest
van de soe-oen te drogen leggen en
opbergen tot de volgende keer.
Tip 2 van Tettie Frijn.
Ze liet per ongeluk een bos soe-oen
op de vensterbank voor een open keu
kenraam liggen. Bleek na een poosje
half bevroren. En toen kon ze het mak
kelijk breken. Dus voortaan soe-oen
laten bevriezen, in stukjes breken en
die weer klaar voor gebruik in een
trommel of fles bewaren.
En nu bi-hoen!!
Uit een brief van lezeres: "Met die
taaiheid van soe-oen ben ik het roe
rend eens. Maar weet iemand mis
schien wat ik tegen de brosheid van
bi-hoen kan doen? Als je ernaar kijkt
breekt ze al. Ik krijg altijd een schaal
vol stukjes inplaats van slierten! Wie
weet er wat op?"
GEHOORD
"Heb je op TV gezien Ritmeester
Buat?"
"Ajah, wie lus! Ritmeester apa boleh
buat!..."
10
