350 JAAR BATAVIA/DJAKARTA
foiiif fouTg
BIJ DE VOORPLAAT
1619 - 30 mei - 1969
Hoewel als begindatum van de geschiedenis van Batavia algemeen 30 mei 1619
aanqenomen wordt, heeft de stad reeds een vrij lange voorgeschiedenis.
Aan de monding van de Tjiliwoeng bestond in het begin van de 17e eeuw een
vrij belangrijke havenplaats, Djajakarta, geluk aanbrengen), meestal afge
kort tot Djakarta of Jacatra.
Oorspronkelijk maakte dit gebied deel uit van het laatste Hindoerijk op Java,
Padjadjaran op West-Java, en was het de haven van Pakoean, de hoofdplaats
van dit rijk, gelegen in de nabijheid van het tegenwoordige Bogor.
Djakarta droeg toen de naam Soenda
Kalapa, omdat daar in die tijd een le
vendige handel in klappers werd ge
dreven. In 1522 deed een Portugees
schip onder bevel van Enrique Leme
Soenda Kalapa aan en deze wist met
de regent een contract af te sluiten,
waarbij overeen werd gekomen dat de
Portugezen aan de mond van de Tjili
woeng een vesting mochten bouwen
en hen werd toegestaan jaarlijks een
hoeveelheid peper in te kopen. Ter
gelegenheid van de sluiting van dit
verdrag werd door de Portugezen een
stenen paal met opschrift (padrao) op
gericht, welke thans te zien is in het
museum van Djakarta. Tot uitvoering
van het verdrag is het echter niet ge
komen: toen de Portugezen in 1527
terugkwamen, vonden zij Soenda Ka
lapa veroverd door het Islamitische
Bantam en was de plaats herdoopt in
Djajakarta.
In 1596 waren de Hollanders in de
archipel verschenen en hadden zich
in Bantam gevestigd. Het hoofd van
de Hollandse loge in Bantam, Jacques
d'Hermite sloot met de regent van Ja
catra in 1610 een verdrag. De Hollan
ders zouden ook in Jacatra een loge
mogen bouwen, die in 1611 onder de
naam "Mauritius" werd opgericht.
Coen maakte er een versterkt fort van
en legde er in 1618 een bezetting.
Nog tijdens het beleg door Engelsen
en Jacatranen in 1619 werd het fort
Batavia gedoopt, hetgeen in 1621 door
de Heren XVII werd bekrachtigd.
Coen's wens om de nieuwe vestiging
naar zijn geboorteplaats, Nieuw-Hoorn
te noemen ging dus niet in vervulling.
Na de verovering werd, ter vervan
ging van het oude fort in 1620, be
gonnen met de bouw van een nieuw,
het "kasteel". Op de vier hoeken werd
Het Sluisbrugplein
Nu we in dit nummer wat meer aandacht dan gewoonlijk wijden aan de stad
Batavia, i.v.m. de herdenking van het feit dat deze stad op 30 Mei 1619 werd
gesticht, kan op de voorplaat natuurlijk een foto van een stadsbeeld niet ontbreken.
Bij het doorsnuffelen van het fotomateriaal bleek ons dat er doorgaans (terecht)
veel belangrijke punten werden gefotografeerd, maar dat men er zelden in geslaagd
was SFEER te treffen.
Daarom doet deze foto erg prettig aan, hoewel er eigenlijk "niets te zien" is op
dit punt: geen belangrijke gebouwen, geen nuttige diensten, geen winkel- of ver-
maakcentrum, maar alleen een paar militaire woningen, een doorgaans verlaten park
(rechts), het KPM-gebouw (aan deze kant, dus onzichtbaar) en het Capitool
Theater, een der vele bioscopen in de stad. Grote drommen bezoek van publiek
dat ergens op dit plein moest zijn, waren er dus nooit. Maar het plein is nochtans
aan elke Bataviaan heel goed bekend, omdat men er altijd passeren moet als men
van Zuid naar Noord, of Oost naar West, of omgekeerd moest gaan in de stad.
En al vertoefde men er dus weinig, als oriëntatiepunt was dit "Pintoe Aer" een
heel goede oude sobat.
En dan de sfeer op deze foto van 1920. Zó bedaard en gemoedelijk voor een
druk kruispunt, alhoewel de auto toen al flink in opkomst was. Al waren het
practisch alleen maar zg. touring-carsmet zeildoeks dak), die toen de straten
bevolkten (de taxi's gemarkeerd met een witte bal op het voorportier)De altijd
doodgemoedereerde sado's, de zonder haast voortgaande fietsers en wandelaars (ook
op het heetst van de dag), zij ademden een sfeer van "tjin-tjay" (kalmpjes an,
maar), die een van de voornaamste karakteristieken was van deze stad vol ver
draagzaamheid, bonhomie, en vriendelijke belangstelling en hulpvaardigheid voor
elkaar, over alle grenzen van stand, bezit en ras heen.
Als zodanig was Batavia het hart ook van heel Indiëeen paradijs van vrien
delijkheid, waar deze modernere, pienterder tijd met al zijn onrust en twist niet
aan tippen kan! Weet V waarom ook? Omdat we toen wisten van ophouden,
omdat we zonder morren terug konden gaan, omdat we tevreden konden zijn met
weinig. Kortomomdat we Indischman waren. 17 te kijkt dan niet in dankbaarheid
terug op zó'n karaktervol verleden?T.R.
het kasteel versterkt met uitspringen
de bastions: Diamant, Robijn, Safier,
Parel, waardoor de sterkte bij de Ja
vanen bekend stond als Kota Inten
(Diamant-veste), een naam, die de
plek, waar eens het kasteel stond, nog
altijd droeg toen er van de oude veste
al lang niets meer te bekennen viel.
Aan de zuidzijde van het kasteel werd
de stad Batavia aangelegd aanvan
kelijk alleen langs de oostelijke oever
van de Tjiliwoeng, spoedig ook aan
de westkant van de rivier.
Reeds tijdens het bestuur van G.G. de
Carpentier, (1623-'27) was de stad al
min of meer voltooid. De Carpentier
deed veel voor Batavia: onder hem
werd de bouw van het stadhuis be
gonnen en werd in het onderwijs voor
zien. Het stadhuis werd in het begin
van de 18e eeuw geheel verbouwd
en is een van de weinige gebouwen
uit de compagniestijd, die de sloop
woede van de vorige eeuw heeft over
leefd.
Tweemaal had de jonge stad in de ja
ren 1628-'29 een belegering door het
machtige rijk van Mataram te door
staan. Tijdens het beleg werd het
zuidelijkste deel van de stad, dat
buiten de omwalling lag, en dus on
verdedigbaar, verlaten, waarbij Bata-
via's eerste kerk, die zich daar be
vond, afbrandde..
Coen's opvolger Specx, breidde, na
de schade van het beleg te hebben
hersteld, de stad weer verder uit.
Aan de westzijde van de rivier verre
zen een timmerwerf en tolhuis met de
boom op het "Paep Jansland", een ver-
(lees verder volgende pagina)
ONAFH. IND. TIIDSCHR. 13e JAARG. No. 22
Pr. Mauritsl. 36, Den Haag - Telegramadres: Tong
Tong DenHaag - Tel. 070-54.55.00/54.55.01 - Giro 6685
Uitgave: Publ. en Handel Mij Tong Tong N.V.
D'rectie en Hoofdredactie: Tjaiie Robinson.
Verschijnt de 15de en 30ste van iedere maand.
Prijs per nummer 1.Abt. Nederl.: kwart, 5,
halfj. f 10,—jaar f 20,—. Abt. Europa: jaar f 25,
Buiten Europa: jaar 30.
Abt. (Per jaar en per luchtpost): Australië en
Nw Zeeland f 65,—; Indonesië f 60.—: Z.-Afrika
en Z.-Amerika f 50,—; Canada en Ver. Staten
f 41,—; Suriname en Antillen f 35,—.
ZOEKT OP BASIS VAN DE NUTTIGE ERVARIN
GEN IN DE GORDEL VAN SMARAGD NIEUWE
INTERESSEN IN NEDERLAND TE WEKKEN VOOR
DE TROPENGORDEL.
De directie behoudt zich het recht voor hen die
schadelijk geacht worden voor het welzijn van
Tong Tong als abonnee te weigeren of af te
voeren.
ALLE ABONNEMENTSGELDEN ZIJN BIJ
VOORUITBETALING VERSCHULDIGD.
ADVERTENTIES KUNNEN ZONDER OPGAAF VAN
REDENEN GEWEIGERD WORDEN.
2
