Herman Willem Daendels
brak met Engeland weer oorlog uit en
kreeg Batavia in 1800 enige maanden
lang een blokkade te verduren van
een Brits eskader.
Een geheel nieuwe periode brak voor
Batavia aan met het optreden van G.G.
Herman Willem Daendels.
Hij besloot in 1809 de regeringsbu-
reaux van de ongezonde oude stad
naar het gunstiger gelegen Weltevre
den over te brengen en hier ook de
nieuwe woonwijken te vestigen.
De wijk Weltevreden was ontstaan uit
het oude landgoed van die naam. dat
reeds in 1648 genoemd wordt als
eigendom van Anthony Paviljoen en
dat te situeren is op de plaats van en
rondom het latere Waterlooplein.
De latere eigennaar, de bekende Cor
nells Chastelein, gaf het de naam Wel
tevreden, waarna het verschillende
G.G.'s tot woning diende. Mossel
bouwde er het paleisachtige landhuis
Weltevreden, dat in 1820 werd afge
broken om plaats te maken voor het
Militair Hospitaal.
Bij de ontruiming van de oude stad
liet Daendels het oude kasteel, waar
na Valckenier (1737-*41) geen G.G.
meer gewoond had, afbreken, evenals
de stadswallen en vele andere oude
gebouwen. Verschillende grachten
werden gedempt.
Het garnizoen legerde Daendels te
Mr. Cornelis, terwijl ook om de "Para
deplaats" (later Waterlooplein gedoopt
na plaatsing van de gedenkzuil van
de leeuw van Waterloo) officierswo
ningen en kazernes verrezen. Het daar
gelegen officierskoffiehuis was waar
schijnlijk de voorloper van de militaire
sociëteit Concordia.
Het tweede grote centrale punt van
de nieuwe stad werd het Konings
plein, oorspronkelijk Buffelsveld gehe
ten, dat Daendels als exercitieplein
bestemde ("Champ de Mars"). De
naam Koningsplein, in 1818 gegeven,
veranderde na de souvereiniteitsover-
dracht op haar beurt weer in Medan
Merdeka (Vrijheidsplein). Het enorme
plein heeft de meest uiteenlopende
bestemmingen gehad: sportterreinen,
een racebaan, bangsawanvoorstellin-
gen werden er gehouden en last, but
not least de jaarlijkse Pasar Gambir
(die zijn naam ontleende aan de kapi
tein van het leger Cambier) en die ont
staan was uit de viering van de ver
jaardag van de Engelse koning tijdens
Raffles.
Om te voorzien in een passende land
voogdswoning was in 1809 door Daen
dels begonnen met de bouw van een
paleis aan het Waterlooplein, dat later
bekend stond als het "Grote Huis" of
"Kantor Palès" en dat door gebrek
aan geldmiddelen pas in 1826 werd
voltooid. Als paleis heeft het nooit ge
diend; het huisvestte het departement
van Financiën en een tijdlang ook de
Raad van Indië en Hooggerechtshof.
Tenslotte werd het huis van oud-resi
dent Van Braam aan Rijswijk de ambts
woning van de G.G. (tegenwoordig van
de Indonesische president). In 1879
werd aan de achterzijde een tweede
gebouw gezet, met het front naar het
Koningsplein. Zo ontstond het dubbel-
paleis Rijswijk-Koningsplein.
Nadat Daendels vervangen was door
Janssens, was het spoedig gedaan met
het Nederlands bewind. De ene post
na de andere viel in Britse handen,
en tenslote moest de onfortuinlijke
Janssens capituleren voor de in 1811
op Java gelande Engelse troepen. Bij
Mr. Cornelis werd zestien dagen lang
zware strijd geleverd.
Na de slag bleven de lijken van de
gesneuvelden daar dagenlang onbe
graven liggen, waardoor die plek als
"rawah bangke" bekend stond.
De nieuwe Luitenant-Gouverneur, zo
als de titel van de Britse landvoogd
luidde, nam zijn intrek in een huis op
Thomas Stamford Raffles
Rijswijk, dat later Hotel der Neder
landen zou worden.
Rijswijk werd tijdens het Engelse tus-
senbewind de voornaamste buurt van
Batavia. Ook Raffles deed veel voor
de ontwikkeling van Weltevreden.
Aan het Engelse bestuur herinnerde
ook nog de Sipayersweg, in welke
buurt de Brits-Indische soldaten, de
Sepoys hun kazerne hadden.
Zeer tegen zijn zin moest Raffles in
1816 het bestuur overdragen aan John
Fendall, aan wie de taak toeviel, om
Indië overeenkomstig de conventie
van Londen weer aan de Nederlanders
terug te geven. De overdrachtsplech
tigheid had plaats op het oude stad
huis.
Het in het begin nog schaars bebouw
de Weltevreden raakte in de loop van
de 19e eeuw geleidelijk volgebouwd,
totdat het gehele Koningsplein en om
geving door landwegen en zijstraten
was omringd.
In tegenstelling tot de latere, zg. mo-
Gezicht op de Rijswijkstraat volgens een afbeelding uit 1859Links de Harmonie, rechts op de
voorgrond het winkelhuis van de Ra. Oger Frères, dat daar al in 1825 was gevestigd.
