"SAMMEN"
DEETJE DAPOER
beschrijven maannachten in Batavia
heeft gehoord en gespeeld. Bij sport
en athletiek bereikte hij grote hoogten.
Boksen, worstelen, ringen, rekstok,
brug, polsstok-hoogspringen, speer
werpen, N.I.A.U., Lycurgus, H.B.S.-
vereniging, Studenten Corps, O, wat
een glorietijd!
NU LUISTERT HIJ naar de klanken
die een van zijn zoons uit een kost
bare guitaar weet te toveren. En weer
hoort hij het lied zonder eind, beter
nog gespeeld dan hij het in vroegere
dagen deed!
NU BËKIJKT HIJ de tropheeën die
twee andere zoons op sport en athle
tiek gebied hebben binnen gehaald. En
hij vergelijkt ze met zijn in de oorlogs
jaren verloren gegane reliquien.
Maar geen van zijn zoons heeft de
gelegenheid gehad hun vaders voet
sporen te volgen voor wat betreft de
wekelijkse kloppartijen, het slenteren
langs Batavia's stoffige dreven, de
zwempartijen al dan niet op gedeboks
pisang in de Tjiliwoeng, het katapullen
van andermans mangga's of de asem
langs de grote weg!
GELUKKIG? OF JAMMER??
Wedden dat als je hun die vraag
voorlegt, het antwoord zal zijn: JAM
MER! DOOD EN DOOD JAMMER!
Want zij beseffen dat die vader heeft
gelééfd! Geleefd als een Indische jon
gen. Als Indo-Europeaan. En genoten
van alles waarvan je hier in Holland
niet kunt genieten, om de doodeen
voudige reden dat er hier geen Kali's
Tjiliwoeng zijn, geen gètèks of gede-
bogs pisang, geen warongs of stal
letjes waar kwee poetoe wordt ver
kocht, gemblong of poetoe majang,
kombili of katjang reboes, nangka,
tjempedak of doerèn, djamblang of
djamboe aer, ...en geen zon! En nooit,
nóóit hoor je hier in werkelijkheid, in
de verte het lied zonder eind, aan
zwellend om dan weer, als je huis is
gepasseerd, geleidelijk te vervagen
tot er weer die geheimzinnige stilte is
van de tropennacht met die talloze on
definieerbare geluiden die je bij blij
ven, die je hóórt, ook nu nog, hier in
dit koude land aan de koele Wester-
stranden, op duizenden kilometers er
van daan.
"Waar de bergen machtig tronen,
Over 't altijd lachend strand,
Waar de velden zich vertonen,
Met hun eeuwig groene rand!
Eens 't zonnig deel van Nederland,)
Dat was ons dierbaar Vaderland!")
bis
ADER.
Het eerste couplet van het IEV-
bondslied, met een kleine door de
tijdsomstandigheden noodzakelijke wij
ziging.
In de contreien waar mijn grootmoeder
leefde, werd hiermee vóór de oorlog
de overgang en het verlaten van de
dessaschool bedoeld en ik mag aan
nemen, dat dit een verbastering is van
het woord examen.
Mijn oma woonde te Tjitalahab. Je
moest te Tjibeber uitstappen en dan
nog een paar uur met een vracht
wagen rijden om er te komen.
Ongeveer 20'km. verder ligt Kadoe-
pandak, een plaatsje met een paar
honderd inwoners. En het voornaam
ste was nog wel, dat je daar een
heuse dessaschool had. Met 4 klas
sen.
Nooit tevoren of erna, heb ik de over
gang of het verlaten van de lagere
school zo zien vieren als daar, in de
goenoeng.
Er was dan een soort Pasar Malam,
die 3 dagen ervoor tot 3 dagen na de
"sammen", duurde. Tot ver in de om
trek kon je de invloed daarvan, mer
ken.
Er werd meer textiel verkocht. Vooral
in die tijd waren de z.g. es-lilin kleuren
zeer in trek bij de Soendanees. Zij
houden van het fleurige, dit vrolijke
volk. Dat glimmende, zijde-achtige
goed. Met hel gele-, groene-, oranje-,
of rode-, of bedenk zelf maar de kleu
ren, die de vóóroorlogse es-lilin van
1 cent-twee, deden schitteren.
Weken tevoren was het dorpskleer-
makertje .(in 1963 zag ik hem terug als
sadokoetsier, te Tjiandjoer), Mang
Karna, druk in de weer. Daar zat hij
dan op zijn bale-bale, sila. Met, spe
ciaal voor zulke gelegenheden als er
veel klanten zijn, zijn bril deftig (sta
len montuur met "verlak"glazen), op
zijn neus. Dat, gaf hem een apart ca
chet.
"Hajoe, geuwat atoeh! Oerang noem-
pak wahon!" (Kom schiet op! Wij gaan
in de vrachtauto!")
Al heel vroeg hadden de bewoners
van Tjitalahab zich opgemaakt, om op
de overgangsdag, naar Kadoepandak
te gaan. In een open vrachtauto, zon
der stoelen of banken. En dat, met een
moordgang over een weg met steen
slag, vol bochten. En vrolijk bespeelde
de chauffeur zijn toeter: "Doddolit-
doddolit-bret". Ik denk, dat onze
vrachtautobenen in die tijd minstens
net zo goed waren, als een ander zijn
zeemansbenen.
Van ver zag je Kadoepandak al. Fees
telijk versierd met erebogen en vlag
getjes van gekleurd oliepapier. Ach,
wat verfrissend eenvoudig.
Omdat het uitreiken van de rapporten
nog enige tijd zou duren, gingen we
de Pasar Malam op. Het was overdag
natuurlijk zo goed als doods. Je zag
nog wel pentjak-demonstratie's en een
opgezette geit met 2 koppen (waarvan
je duidelijk kon zien, dat de 2de kop
was aangenaaid). Maar je had pret
voor tien. En dan ging ik een tent
binnen waar je een krokodil kon zien,
die, door een man, uit de rivier de
Tjiboeni, met de hand was gevangen.
Daar zag je dat beest, met een on
nozel touwtje om de nek, waarvan het
einde vastzat om een in de grond ge
slagen stukje bamboe. En de man, die
dat beest had gevangen, zat er nog
geen meter vandaan in, zoals ik het
noem, meditatie verzonken. Je mocht
geven zoveel je wilde, maar je mocht
ook voor niets komen kijken. Want
zijn ilmoe mocht hij niet verkopen.
De pendopo, feestelijk versierd, was
heerlijk koel. Alle dorpsnotabelen, de
onderwijzers en leerlingen, waren daar
verzameld. De ouders van de leerlin
gen zaten op de grond, zo ook de toe
schouwers. Ik had meer oog voor de
ouders. Wat waren zij ontroerd bij dit
zo belangrijk gebeuren voor hun kind.
Vol trots vertelden zij elkaar over de
vorderingen van hun kind.
Mocht een kind niet zijn overgegaan
dan huilden de ouders met hun kind
mee en trachtten het te troosten door
hem of haar voor te houden, dat het
volgend jaar wel beter zou gaan. Maar
of er nu een kind was overgegaan of
niet, op één ding waren zij allemaal
trots n.l. dat hun kind kon lezen en
schrijven, twee soorten van kunde, die
zeker 90% van de ouders niet mach
tig waren.
Chris
Eind juli komen de Indo's van het Indo
Community Center 'De Soos" in Los
Angeles weer met een show "voor
eigen huis". Dit jaar wordt opgevoerd
de Indische variant van "Assepoes
ter": DEETJE DAPOER!
Vind je dat geen kostelijke vondst?!
Alleen die naam al is om je kripoet
te lachen. Jammer dat we de show
niet zien kunnen. Het vorige jaar had
den de jongelui de Indische variant
van "Sneeuwwitje" en daar hebben we
uit ettelijke enthousiaste brieven al
heel wat van mogen horen. Moet ook
een "hit" geweest zijn. We wensen
onze sobats in Amerika veel succes
met hun originele cabaret-plezier en
hopen dat ze nog heel lang op deze
manier teroes poekoelen.
En weet U: dat is nou één van die
oorzaken waarom Amerika zich steeds
vernieuwt en altijd wat aardigs heeft:
de immigranten krijgen allemaal hun
kans, terwijl we hier allemaal suf en
braaf assimileren...
15
