r .J*.
WAAR STAAT DEZE SOOS?
BIJ DE VOORPLAAT
VERMAAT ZONEN
Bij je eerste snelle, vorsende blik
probeer je de Soos thuis te brengen.
D.w.z. het beeld van dit plaatje te
"plakken" op een beeld in je herinne
ring. Mis! Ik ken het gebouw niet!
In de volgende seconde probeer je
je met de foto te orienteren. Die "an-
dong" wijst erop dat deze Soos in
Midden Java moet staan; Solo of Djok-
ja? Of misschien toch wel een onbe
kende kleinere plaats? B.v. Blora of
Blitar of zo?...
In de daarop volgende seconde ga
je lezen wat er op dat grote bord op
het dak staat. En nóg steeds blijf je
"thuis", want Franse opschriften had
je in oud-lndië echt bij hopen! Sans
Soucis, du Pavilion, Bellevue... enz.
enz
Maar bij het lezen "Coffee and
Doughnuts" merk je wel dat je be
hoorlijk "salah wesel" bent. Perrèk
sèh! Dat is Amerika! Ja, en zo is het
ook. En ik geloof ook dat Jim Hilgers,
die me deze foto uit New Orleans toe
stuurde, me even bij de bcentoet wilde
hebben. Wat hem ook gelukt is. Want
zonder enige twijfel zal elke rechtge
aarde Indischman met een klein beetje
benul van Indische architectuur bij het
waarnemen van dit gebouw (of een
afbeelding ervan) dadelijk associaties
gelegd hebben met al die witte gebou
wen uit "ons" Indië. Wattemeer: met
de grootheid en wijdheid van deze ge
bouwen. De watjenoemt "toean besar
allure". De wijde zij-, voor- en achter
galerijen die de hitte van de straat en
van de altijd azuren hemel buiten
moesten houden.
Ja, dit was Indië-in-Amerika 300 jaar
geleden, en zo is het nóg. En ook in
Indonesië, ook al zijn de Hollanders
voorgoed weg, zal het "Indische stem
pel" nog vele decennia (en misschien
wel eeuwen!) behouden blijven. Jim
Hilgers heeft goed gezien: in Ame
rika heeft hij Indië ierugontdekt. Iets
wat vele Indische emigranten naar
Amerika niet konden. Ook kunnen nog
steeds veel Indische emigranten in
California Indië daar niet "herkennen".
Zó zeer domineert het tjap: "Modern
Nieuw Amerika", dat zij het "colonial
Amerika" niet als een stuk van hun
eigen afkomst kunnen waarnemen... Ik
ken b.v. in Pico Rivera een oude
Spaanse gouverneurswoning, die a.h.
w. zó uit het Indië uit de compagnies-
tijd gehakt kan zijn Compleet met de
sfeer van de Indische huizen erbij.
Zulke huizen heb ik op foto's gezien
van Bahia en Natal, en "in levenden
lijve" in Mexico, in Trinidad en Jamai
ca, in Florida en Suriname, in Singa
pore en in Manila,in Soerabaja en
Banda Neira, in Bengkoeloe en Ba
tavia en Klaten en Maos en Koeta-
radja en Timor Koepang en de verste
stationnetjes in Sumatra. In de verste
aanlegplaatsen in Celebes en Borneo,
de diepst verborgen ondernemingen in
Kediri en Priangan, ja héél die Gordel
van Smaragd door van boven tot bo
neden en van Modèren tot Koeno...
ONS Indië, de Europese Tropen vanaf
de Macedoniërs in Perzië, de kruis
vaarders voor Jeruzalem, de Noorman
nen voor Malta en Sicilië, de Por
tugezen voor de Amazone en de Span
jaarden voor Tristan da Cunha, De
Zeelanders voor Tasmanië en de Brit
ten voor Hawaii, de Fransen voor Ta
hiti, Bougainville, Saigon en Timboek-
toel...
Ach, soms klagen wij omdat Tong
Tong (laatstaan Nederland) geen breed
opgezette historie schrijven kan van
Tropisch Nederland. Maar mijn bes
ten, heel Europa kan geen cultuurhis
torie opschrijven van overzees Euro
pa! Europa kan alleen een beetje
braaf-kruidenierige standjes geven aan
de laatste garde "kolonialen" en heeft
er nog steeds (ondanks zóveel boe
kenwijsheid!) geen idee van hoe de
Europese uitvaarders eigenlijk "Ruim
temensen" op de eerste plaats waren.
Niet een collectie kooien-met-boe-
roengs bij mekaar, maar "de wereld
der trekvogels". Waarbij één priendjak
die jaar in jaar uit van Siberië naar Tji-
bodas vliegt en terug, méér Ruimte in
zijn kleine body heeft dan honderd
vette leghorns bij mekaar, die alleen
in de ren zitten.
De rol in de wereld van de Uitvaar
der is gemeten met maatstaven als
onderdrukkingszucht en hebzucht (en
niemand denkt wijselijk aan 'waard-en-
gasten" of aan "heler-en-steler"), de
fantastische expansie van de Europese
exploratiedrang is nooit begrepen,
maar uitgelegd als een min of meer
kwalijkriekende rooftocht. Gode zij
dank (constateert men schijnheilig) is
de tijd van het kolonialisme voorbij en
worden we allemaal weer netjes
Niemand kan zich indenken dat ook
volken en volkerengroepen in de Tijd
en Ruimte kunnen expanderen en in
krimpen... en wéér expanderen. Om
dat zelfs kleine mannetjes periodiek
genoeg krijgen van geloofstwistjes en
verzuilinkjes en uit hun grenzen moe
ten barsten om te kunnen blijven le
ven! Wie ziet dat in?
"We shall not case from explora
tion!" dicht T. S. Eliot, zelfs al weten
wij dat "the end of all our exploring,
will be to arrive where we started"...
Leven op aarde is als een hart dat
klopt. Het hart zet uit en krimpt in.
En zet weer uit en krimpt weer in. En
zo vaak als het hart uitzet, zullen soos-
gebouwen en bentengs en factorijen
en landhuizen verrijzen in verre we
relddelen...maar welke thuisblijver ziet
dat ooit in?
Dat ook andere volken zullen "kolo
niseren" (dat is; expanderen!) als hun
tijd gekomen is? Ook Djinghis Khan en
Soeleiman. Ook Attila en Kertanegara.
En ontelbaar vele die nog komen zul
len na het jaar 2000. En daarom zal
de wereld altijd vól blijven met ge
bouwen als de "soos" van New Or
leans. Of de (echte) soos van Batavia
of Kediri. Of de mansions van de Brit
ten in India, Singapore en Kuala Lum
pur. Of de Spaanse "Intramuros" in
Manilla; merkstrepen op de wereld
kaart: tot zóver heeft het Europese
hart geklopt
Wat een tijd, hè? Saudara's van
Tempo Doeloe! Wat een Tijd! Daarom
zullen nóch wij nóch de volkeren der
wereld onze Tempo Doeloe ooit ver
geten. We're here to stay forever!
T.R.
JUWELIERS
4 x DEN HAAG
NU OOK IN HET
NEDERLANDS CONGRESGEBOUW
ONAFH. IND. TIJDSCHR. 14e JAARGANG No. 2
Pr. Mauritsl. 36, Den Haag - Telegramadres: Tong
Tong DenHaag - Tel. 070-54.55.00/54.55.01 - Giro 6685
Uitgave: Publ. en Handel Mij Tong Tong N.V.
Directie en Hoofdredactie: TJalie Robinson.
Verschijnt de 15de en 30ste van iedere maand.
Prijs per nummer f 1.Abt. Nederl.: kwart, f 5.
halfj. ƒ10,jaar f 20,Abt. Europa: jaar f 25,
Buiten Europa: jaar 30,
Abt. (per jaar en per luchtpost): Australië en
Nw. Zeeland f 65,Indonesië 60,Z.-Afrika
en Z.-Amerika f 50,Canada en Ver. Staten
f 41,Suriname en Antillen 35,
ZOEKT OP BASIS VAN DE NUTTIGE ERVARIN
GEN IN DE GORDEL VAN SMARAGD NIEUWE
INTERESSEN IN NEDERLAND TE WEKKEN VOOR
DE TROPENGORDEL.
De directie behoudt zich het recht voor hen die
schadelijk geacht worden voor het welzijn van
Tong Tong als abonnee te weigeren of af te
voeren.
ALLE ABONNEMENTSGELDEN ZIJN BIJ
VOORUITBETALING VERSCHULDIGD.
ADVERTENTIES KUNNEN ZONDER OPGAAF VAN
REDENEN GEWEIGERD WORDEN.
2
