Laïs
VOETSTAPPEN IN 'N ANDERE WERELD
Een kinderspelletje dat niet erg
kinderlijk is
door 'M BAH NANG
l.i.l.l.M
Nadat de padi gesneden en binnen
gehaald is, valt er maar weinig regen.
Dikwijls is het weer mooi. Bij volle
maan is de avond fris en schoon. De
kinderen zijn door 't maanlicht aan
getrokken om buiten te blijven en een
spelletje te doen.
Vele huizen met een ruim erf zijn
druk bezocht door kinderen. Hier hoort
men kindergezangen, daar ziet men ze
krijgertje spelen, en ergens anders
weer verstoppertje spelen. Tot tien
uur's avonds blijven ze buiten om van
't maanlicht te genieten.
Als er veel kinderen bij elkaar zijn,
kiest men soms een spelletje dat ge
zamenlijk gespeeld kan worden. In be
paalde streken van Midden-Java is
"Laïs" een bekende verpozing. Daar
bij worden eerst voorbereidingen ge
nomen. Men verzamelt eerst een stel
mooie kleren, netjes opgevouwen en
opgestapeld op een houten blad. Daar
op wordt nog een stuk opgerold touw
gelegd. Een goede kippenkooi zonder
bodem wordt helemaal afgedekt met
kains. Deze kooi is een meter hoog
en de afgedekte kooi lijkt nu op een
stolp. Een schaaltje geurige bloemen
plus wierook heeft men ook nog nodig.
Als deze maatregelen genomen zijn,
worden de benodigdheden midden op
't erf geplaatst. Alle kinderen zitten
met de benen gekruist op de grond in
een kring. Alleen ten Oosten van de
stolp mag niemand zitten. De kring
van de kinderen is dus niet helemaal
gesloten.
Nu wordt de leider van 't spel, de
koemlandang, gekozen en onder zijn
leiding wordt de hoofdrolspeler ge
kozen. Hij wordt de "laïs"; een vrou
welijke heet de "Sintrèn".
Hij moet bij de leider zitten met het
gezicht naar 't Westen. Men legt het
houten blad met de kleren en 't touw
op zijn armen, daarna zet met de stolp
over hem heen, zodat men hem van
buiten niet meer kan zien.
De lieder leidt de deelnemers, jon
gens en meisjes tussen zes en vijftien
jaar onder het zingen .terwijl hij wie
rook brandt. Het schaaltje met bloe-
Misschien maar één op de duizend
Hollanders in Indi'è heeft ooit iets van
de Laïsgehoord. En misschien maar
één op de honderd Indo's. Dat merk
waardige "spel", soms beschreven als
een fantastische goocheltoer, soms met
verbijstering en halve angst verteld als
een wonder van magie, is daarom zo
vreemd en huiveringwekkend, omdat
het altijd gebracht wordt als onschul
dig kinderspelletjeen plotseling
worden alle wetten van logica, van
stoffelijkheid en onstoffelijkheid, ver
broken. De bovenzinnelijke ingreep
voltrekt zich zó plotseling, dat het zel
den gelukt is aan toeschouwers de af
wikkeling van het "spel" te reconstru
eren. Wat hier verteld wordt, is bij
al zijn ongeloofwaardigheid koele en
exacte waarheid.
men heeft hij voor zich staan. De lie
deren zijn melancholiek en worden tel
kens herhaald. Na vijf minuten in koor
zingen, probeert de leider de stolp
weg te halen. Als zij nog zwaar is,
laat hij haar nog eens een poosje staan
en de kinderen beginnen weer te zin
gen. Zodra de stolp licht wordt haalt
men haar weg. De Laïs is al netjes
gekleed in kain en hoofddoek. Maar
zijn armen zijn vastgebonden. Hij zit
nog precies op dezelfde plaats en in
dezelfde houding als tevoren.
Niemand kan er met de hersenen
bij om er achter te komen, hoe dat
alles mogelijk is. De stolp is maar
één meter hoog. Om de kain aan te
trekken is 't beslist nodig dat men op
staat. Zich opmaken met 'n hoofddoek
heeft nog niemand van die kinderen
geleerd. En toch is dat werk binnen
enkele minuten onberispelijk gedaan.
Wie bindt hem met het touw om de
armen? Niemand kan het weten.
Het qezang van de kinderen begint
weer. De Laïs staat nu op en danst
op een onbegrijpelijk mooie manier,
nog altijd met de armen vastgebonden
en de open dicht. Het lied is nu minder
droefgeestig, maar vrolijk is het ook
niet.
Na een paar liedjes gaat de Laïs
naar zijn plaats om weer te gaan zit
ten. De leider bedekt hem weer met
de stolp. Hij vraagt hem of hij aan een
bepaald lied de voorkeur geeft. Om
het antwoord te krijgen drukt hij met 't
oor tegen de wand van de stolp. Als
het gekozen lied onbekend voor hem
is, laat hij zich door hem leiden door
't oor gedurig tegen de wand te druk
ken. Op die manier kan hij de deel
nemers leiden in 't zingen. Als dit ge
vraagde lied goed gezongen wordt,
wordt de stolp weer weggehaald.
De Laïs is nu niet meer vastgebon
den. Het touw ligt netjes opgerold op
't houten blad. Hij staat op en danst
met vrije armen. Natuurlijk is zijn dans
nog mooier dan te voren. Dansende
gaat hij langs de zingende deelnemers
heen. Een poosje later gaat hij ineens
op zijn hurken zitten, achter een jon
gen. Met zijn handen bedekt hij hem
de ogen. Na een korte poos is het
de jongen net, of hij zijn bewustzijn
kwijt is. Hij staat met gesloten ogen
op en danst mee met de Laïs. In de
gewone dagen kan hij niet eens dan
sen, maar nu bewondert iedereen zijn
danskunst.
Als ze een paar liederen hebben ge
danst gaan ze naar hun eigen plaat
sen terug, steeds met gesloten ogen.
De Laïs krijgt weer de stolp over hém
heen. Als tevoren wordt hem gevraagd,
of hij een bepaald lied wil hebben. Als
hef koor weer begint te zingen, wordt
de stolp weggehaald. Gedurende die
dans mag een van de deelnemers een
verzoek doen wat de tweede helper,
die gekozen zal worden, moet doen.
Om maar een voorbeeld te noemen,
moet de volgende jongen de kwak
zalver op de passer nadoen. De leider
van 't spel geeft dit te kennen aan de
Laïs, want hij is de tussenpersoon on
der dit spel.
Als de Laïs een andere jongen kiest
als zijn tweede helper dan doet deze
precies het doen en laten na van de
bedoelde kwakzalver. Zelfs de toon-
kleur van zijn praten is van de be
doelde madicijnverkoper. Het verschil
ligt alleen in zijn ogen, want deze jon
gen doet alles na met gesloten ogen.
Na de derde rust mag iemand buiten
de kring ook 'n verzoek of 'n vraag
doen. Soms komt men met een leeg
glas bij de Laïs met tussenkomst van
de Leider om medicijnen te vragen
voor haar zieke zoon. De Laïs gaat
naar de tuin om bepaalde bladeren
te plukken en brengt ze naar de plaats,
waar hij de stolp weer over zich heen
krijgt. Als de stolp weg is, ziet men
hem met het glas in de hand, half ge
vuld met vloeistof. De bladeren zijn
fijngemalen, met andere ingrediënten
vermengd en nog met een beetje water
erbij.
Niemand kan begrijpen hoe dat al
les mogelijk is. Er zijn zoveel dingen,
die onbereikbaar zijn met ons ver
stand. En het kind geneest spoedig na
't drinken van deze medicijnen. Soms
8
