n.v. Azië Zwitserland Technisch Bureau HENNEMAN
worden de medicijnen over 't zieke
lichaamsdeel gestreken.
Als de Laïs zijn derde helper heeft
gekozen kan hij weer zijn bewustzijn
terugkrijgen. Maar voordien blaast hij
in 't oor van zijn helpers, opdat deze
weer genezen zijn. Nu zijn ze weer
normaal en 't spel is afgelopen.
Gedurende 't spel vraagt de Laïs
soms geld als zijn loon. De toeschou
wers houden dan een collecte en ge
ven het verzamelde geld aan de koem-
kandang, die 't verder aan de Laïs
onder de stolp afgeeft. Als 't spel af
gelopen is, kan men geen cent bij de
Laïs vinden. De volgende morgen kan
men soms 't geld onder de kussens
van de Laïs vinden.
Als eeri jongen als Laïs heeft ge
speeld of een meisje als Sintrèn, dan
is men dikwijls genoodzaakt om niet
zomaar na de eerste avond op te hou
den als Laïs of Sintrèn. Men moet ge
durende minstens zeven avonden ach
ter elkaar spelen, als men niet wil
hebben, dat de jongen of het meisje
half krankzinnig wordt.
Gedurende de Lebaran van verle
den jaar, dus in de maand december
1968 is een dochtertje van een betjak
voerder in 't Tegalse (in de kampong
Kemandung) een meisje van negen
jaar, als Sintrèn gekozen. Drie avon
den achter elkaar heeft zij al moeten
spelen. Omdat het spel verboden werd
door de regering, moest zij ermee op
houden. De gevolgen hiervan zijn be
droevend. Telkens valt het meisje
flauw. Als zij bij haar zinnen is, huilt
ze zonder ophouden en vraagt om
verder te mogen spelen gedurende
veertig avonden achtereen. Welke
maatregelen verder genomen werden,
is niet bekend.
Eens gedurende het Chinese Nieuw
jaar speelde een danseres tegen ta
melijk hoge betaling als Sintrèn. In
haar kinderjaren had ze meermalen dat
spelletje gedaan. Het was ook in het
stadje Tegal.
Natuurlijk kwamen toeschouwers
van heinde en ver om van de mooie
dans en de heerlijke stem te kunnen
genieten.
De danseres droeg ook een kris in
haar buikband. Dat was al niet ge
woon. Onder het dansen en zingen
trok ze haar kris uit de schede en
doorboorde zich in de buik tot de rug
met dat wapen. Maar zodra de kris
uitgetrokken was, vertoonde haar li
chaam geen wond. Geen druppel bloed
K.eefde aan haar wapen tot verwon
dering van alle aanwezigen. Het was
wel een beetje griezelig ,maar omdat
de voorstelling toch een goed einde
had, wilde iedereen steeds nog meer
weten.
Dat ook oude mensen dit spelletje
kunnen en willen spelen, is overal be
kend.
In het jaar 1918 liet de Javaanse
sociëteit van Brebes een gezelschap
uit de kampong komen om Laïs te laten
spelen. Een dag tevoren kwam de
koemkandang bij de voorzitter van de
soos.
Er werd afgesproken, dat het gezel
schap gedurende het spel ook trak
tatie aan de aanwezigen zou opdienen
als zij het nodige geld kreeg om in
kopen te doen.
Een half uur voordat het spel begon,
waren de gevulde borden en glazen
in een kamer gezet. Alles was kant en
klaar. Niemand mocht die kamer be
treden. De deur en de ramen van die
kamer werden goed gesloten en met
lak gezegeld. De slèutel werd in de
zak gestoken van de voorzitter.
Om zeven uur werd met het spel
begonnen. De droefgeestige gezangen
werden begeleid door de gamelan, le
der genoot van 't mooie spel.
In de pauze zat de Laïs onder de
stolp en schoof telkens weer een ge
vuld bord uit de stolp. De koemlan-
dang ontving de traktatie en diende ze
bij de gasten op. Veertig borden waren
er in 't geheel. Na 't eten werden de
lege borden weer onder de stolp ge
schoven.
Als het spel weer hervat werd, werd
de stolp weggehaald. Maar geen enkel
bord zag men daar. Er was niets te
bespeuren behalve de Laïs zelf, die
met de benen kruiselings op de vloer
zat, met het hoofd naar beneden ge
bogen.
Na de voorstelling kwamen alle le
den van de soos bij de gesloten deur
en ramen om zich te overtuigen, dat ze
nog goed gesloten waren en 't zegel
onaangeroerd was. Nu werd de sleu
tel uit de zak gehaald en de deur werd
geopend. Men zag daar op tafel al
leen lege borden en glazen plus res-
tantjes van de traktatie.
Nog iets over de Laïs met zijn on
begrijpelijke voorstellingen.
In 1945 was Indonesia in feestelijke
stemming, omdat de Japanse bezetting
het land verliet. Gedurende de bezet
ting voelde men zich onderdrukt en
mocht geen grote feesten vieren. Voor
die tijd gaf de directie van de tuinen
in Pematang Siantar altijd geld uit om
de Lebaran te vieren. Dan liet men
een wajanggezelschap of andere ge
zelschappen komen, leder jaar weer
een andere soort recreatie.
En in 't jaar 1945 waren de gezel
schappen nog niet bereid om voor
stellingen te geven. Onder die mensen
was een Javaan afkomstig van Kebu-
men. Hij heette Soediwarna; hij wilde
wel een Laïs voorstelling geven.
Een stel gamelan werd uit de kam
pong gehaald. Een jongensbediende
van mijn zwager, Parli geheten, werd
gekozen om de rol van Laïs te spelen.
Soediwarna werd de koemlandang, de
leider van 't spel.
Toen het spel begon, zat Parli met
bloot bovenlijf, alleen in een kort bin-
nenbroekje, op de grond met een hou
ten blad op de armen. Daarop lagen
een gebatikte kain, een zwarte buik
band, een "soerdjan" baadje in Jogja-
se stijl, een hoofddoek, een kris en
een sampoer. Een sampoer is een
lange, smalle doek van dun goed of
zijde, aan beide einden versierd met
een franje. Deze doek wordt gebruikt
bij 't dansen. Een lang stuk touw lag
boven op de mooie kleren. Nu kon het
spel beginnen. Honderden gezinnen
waren aanwezig.
Begeleid door de gamelan zong
Soediwarno een droefgeestig lied on
der 't branden van wierook. Toen de
stolp vijf minuten later weggehaald
werd, was Parli helemaal netjes ge
kleed in de voor hem bestemde kleren.
De hoofddoek was in Jogjase stijl op
gemaakt. Hij was bijna niet te herken
nen. De kris stak tussen zijn buikband
achter op zijn rug. Maar zijn armen
waren ook op zijn rug vastgebonden.
Het touw liep nog om zijn bovenarmen
heen. De meeste toeschouwers wisten
wel, dat die jongen niets van het op
maken van een hoofddoek afwist. Hij
was een eenvoudige jongen uit de tui
nen en toch was hij nu als een Jogjase
edelman aangekleed. Wie dit gedaan
had en hoe dit mogelijk was, bleef en
blijft een raadsel. Het publiek keek
met grote ogen naar 't toneel. Het was
een nieuwigheid voor hen.
Na de eerste dans van de Laïs ging
deze weer onder de stolp. Vóór hem
werd de gendang geplaatst. De koem
landang staat nu op en danst de "ki-
prah". Dit is een alom bekende dans,
die erg levendig is. Vanuit de stolp
hoorde men de gendang de gamelan
leiden en tekende precies uit alle be
wegingen van de danser. In gewone
dagen kan de jongen niet eens op de
gendang spelen en nu was 't gendang-
spel onberispelijk mooi, zonder fouten.
Alle kleine en grote bewegingen wer
den uitgetekend.
Na de dans werd de stolp wegge
haald. En wat zag men? De jongen
was nog net als te voren met de han
den op de rug gebonden. Hij had nu
Lees verder volgende pag.
Handel Mij. Sinds 1916
ELECTRJSCHE-, CENTRALE VERWARMINGS- EN
SANITAIRE INSTALLATIES, TEVENS GASFITTERS
specialisten in onderhoud en vernieuwingen ven installaties in reeds
bestaande huizen. Volledige garantie, prijs offerten.
Atjefistraat 68-72 Den Haag Telefoon 55 03 00 (3 lijnen)
9
