"HELDEN, HAZEN EN HONDEN"
(Zuid Borneo 1942)
EINDELIJK UIT!
"Helden, Hazen en Honden"
O VILMA
Na "Rode Zon boven Borneo" en "Moord"
en Brand" nu het derde boek van de
Borneo-Serie:
Ademstokkend document van een
tragedie.
In onze boekhandel f 14,50 incl. porto.
Eindelijk is ook "Helden, Hazen en
Honden" verschenen, dat te beschou
wen is als het derde deel van een serie
"De Verovering van Borneo" na de
eerder verschenen boeken "Rode zon
boven Borneo" (West Borneo 1942) en
en "Moord en Brand" (Oost Borneo
1942). Dit laatste boek dat de drama
tische gebeurtenissen in Zuid Borneo
tot onderwerp heeft, is dus te beschou
wen als de afronding van het totale
krijgsbeeld in Borneo bij de aanval van
Japan in 1942.
Als wij af en toe ook de andere
delen doorbladeren, worden we telkens
weer op de eerste plaats getroffen
door de enorme hoeveelheid arbeid die
door schrijver C. van Heekeren is ver
zet, en de hardnekkigheid en grondig
heid, waarmee schier eindeloze stro
men rapporten, brieven, vertellingen en
berichten zijn bestudeerd, vergeleken
en geschift tot de waarheid "schoon"
tevoorschijn kwam. Verder respectvoor
de soberheid en onpartijdigheid van
zijn beschouwingen, de kennelijke on
wil om niet in details af te dalen van
gruwelijkheden, noch van persoonsbe
schrijvingen die alleen maar pijnlijk
kunnen zijn. Wat wij uit eigen ervaring
uit vertellingen of brieven van hen "die
alles zelf meemaakten" vaak hebben
moeten vernemen, is meestal verward,
over-emotioneel en vertekend. Zo is
tenslotte de situatie ontstaan dat wij
Indischgasten allemaal min of meer
"het Drama van Borneo" hebben mee
gemaakt en niet het minste idee heb
ben van omvang en "structuur" van
dit drama. Van Heekeren vervangt dit
brokkelige en voze hiaat in onze her
innering door een brok tastbare en be
trouwbare documentatie. Hormat!
En nogmaals: ons doet het een apart
genoegen dat de toon beheerst en so
ber gehouden is, vrij van al die vaak
onsmakelijke sensaties, die b.v. repor
tages van Biafra, Viet Nam en andere
oorlogstonelen ontsieren en die alleen
twee oogmerken schijnen te moeten
dienen: a. dieper en smadelijker op de
knieën brengen wie reeds fout is, b.
het verschaffen van sensatie waarbij
berichtgevers elkaar de loef proberen
af te steken wie het rauwst kan zijn.
Daartegenover staan Van Heekerens
kronieken juist in een teken van sober
heid die geen enkele waarheid schuwt
(maar nergens nodeloos dieper gaat),
maar die tóch ons Indischgasten in
eens raakt omdat wij alles in min of
meerdere mate zelf hebben meege
maakt, zodat b.v. het noemen van
woorden als "honger", "haveloos",
"angst" de meest navrante eigen er
varingen in de herinnering brengen,
waarbij hier en daar alleen nog een
enkel historisch detail gepresenteerd
hoeft te worden voor de volledigheid.
Het merkwaardige is dat juist door
deze soberheid de helden in deze
boeken levender, menselijker en aan
grijpender tot ons spreken, zelfs in hun
angsten en tekorten, en zelfs hoewel
ze niet met fanfares gedecoreerd wer
den en nimmer genoemd.
Wij realiseren ons dat wanneer Ne
derlanders van vandaag, die in welk
ander strijdtoneel van vandaag, het
zelfde gedaan hadden wat wij in 1942
deden, met roem of meewarigheid om
ringd geweest zouden zijn. En hunne
daden in monumenten en gedenkste
nen vereeuwigd. De Indischman in de
oorlog had geen publiciteis-apparaat
en zweeg zelf, DUS is hij vergeten...
Het merkwaardigste is dus ook dat
Van Heekerens boeken een sensatie
geweest zouden zijn op de boeken
markt als ze geschreven hadden kun
nen zijn door iemand die de kunst van
adverteren (dus opsnijden!) verstaat.
Nu zullen ze buiten de Indische lezers
kring misschien nauwlijks aandacht
krijgen en binnen enkele jaren zullen
zij die voor de Nederlandse vlag hun
leven lieten en wier gebeente in de
zwarte veengrond van Borneo rust, nét
zo vergeten zijn als al die Hollanders
die in vier eeuwen hun leven overzees
verloren, van Kaap Hoorn tot de Be-
ringzee, en op alle stranden en in alle
zeeën die de aarde kent, totaal "waar
deloos" voor een volk dat uit het Bor
neo-drama op zijn hoogst nog een
"hoofdstukkie voor een Indisch ABC"
had kunnen peuren.
Maar waarnaast Van Heekeren aan
het slot van dit derde en laatste deel
kalm maar correct getuigt: "Als in een
klassieke tragedie eindigt deze histo
rie met vele doden. Mannen en vrou
wen, Europeanen en Aziaten, kleinzie-
ligen en grootmoedigen krijgen door
hun dood een dimensie, die onze bij
zondere eerbied verdient."
Verder spreekt ook dit derde boek
zó volledig voor zichzelf, pagina na pa
gina, dat wij er in deze bespreking
niet vooruit op willen lopen, de lezer
zelf zijn goede lectuur voor de volle
honderd procent gunnend. Het boek'
is ook in onze boekhandel te verkrij
gen. T.R.
Een uitgave van de Moesson Reeks
verkrijgbaar bij Boekhandel Tong Tong
5,90.
"Van een kennisje van me kreeg ik Uw boek
je te leen (Om en bij de kleine anglo). Ik
kan U niet beschrijven hoe of ik genoten heb
van het ongekunstelde schrijven over Indië.
Bij het lezen van Uw boekje kwamen her
inneringen op, die in de loop van de jaren
op de achtergrond waren geraakt en nu weer
helemaal boven kwamen"
Mrs. Raimonde - Koestner
Alexandria,
U.S.A.
"Ik heb genoten van de herinneringen door
jou neergeschreven in "Om en bij de kleine
anglo". Een knap geheel. Wat een verruk
kelijke herinneringen
We trachten te vergeten, doch als er even
een confrontatie komt, dan kunnen we niet
vergeten en "nooit niet", welke nationaliteit
we ook aannemen.
Dank dat je me even in mijn jeugd hebt
teruggebracht.
E. Ie Sueur
Ontario,
Canada.
door C. van Heekeren