"HELDEN, HAZEN EN HONDEN" (Zuid Borneo 1942) EINDELIJK UIT! "Helden, Hazen en Honden" O VILMA Na "Rode Zon boven Borneo" en "Moord" en Brand" nu het derde boek van de Borneo-Serie: Ademstokkend document van een tragedie. In onze boekhandel f 14,50 incl. porto. Eindelijk is ook "Helden, Hazen en Honden" verschenen, dat te beschou wen is als het derde deel van een serie "De Verovering van Borneo" na de eerder verschenen boeken "Rode zon boven Borneo" (West Borneo 1942) en en "Moord en Brand" (Oost Borneo 1942). Dit laatste boek dat de drama tische gebeurtenissen in Zuid Borneo tot onderwerp heeft, is dus te beschou wen als de afronding van het totale krijgsbeeld in Borneo bij de aanval van Japan in 1942. Als wij af en toe ook de andere delen doorbladeren, worden we telkens weer op de eerste plaats getroffen door de enorme hoeveelheid arbeid die door schrijver C. van Heekeren is ver zet, en de hardnekkigheid en grondig heid, waarmee schier eindeloze stro men rapporten, brieven, vertellingen en berichten zijn bestudeerd, vergeleken en geschift tot de waarheid "schoon" tevoorschijn kwam. Verder respectvoor de soberheid en onpartijdigheid van zijn beschouwingen, de kennelijke on wil om niet in details af te dalen van gruwelijkheden, noch van persoonsbe schrijvingen die alleen maar pijnlijk kunnen zijn. Wat wij uit eigen ervaring uit vertellingen of brieven van hen "die alles zelf meemaakten" vaak hebben moeten vernemen, is meestal verward, over-emotioneel en vertekend. Zo is tenslotte de situatie ontstaan dat wij Indischgasten allemaal min of meer "het Drama van Borneo" hebben mee gemaakt en niet het minste idee heb ben van omvang en "structuur" van dit drama. Van Heekeren vervangt dit brokkelige en voze hiaat in onze her innering door een brok tastbare en be trouwbare documentatie. Hormat! En nogmaals: ons doet het een apart genoegen dat de toon beheerst en so ber gehouden is, vrij van al die vaak onsmakelijke sensaties, die b.v. repor tages van Biafra, Viet Nam en andere oorlogstonelen ontsieren en die alleen twee oogmerken schijnen te moeten dienen: a. dieper en smadelijker op de knieën brengen wie reeds fout is, b. het verschaffen van sensatie waarbij berichtgevers elkaar de loef proberen af te steken wie het rauwst kan zijn. Daartegenover staan Van Heekerens kronieken juist in een teken van sober heid die geen enkele waarheid schuwt (maar nergens nodeloos dieper gaat), maar die tóch ons Indischgasten in eens raakt omdat wij alles in min of meerdere mate zelf hebben meege maakt, zodat b.v. het noemen van woorden als "honger", "haveloos", "angst" de meest navrante eigen er varingen in de herinnering brengen, waarbij hier en daar alleen nog een enkel historisch detail gepresenteerd hoeft te worden voor de volledigheid. Het merkwaardige is dat juist door deze soberheid de helden in deze boeken levender, menselijker en aan grijpender tot ons spreken, zelfs in hun angsten en tekorten, en zelfs hoewel ze niet met fanfares gedecoreerd wer den en nimmer genoemd. Wij realiseren ons dat wanneer Ne derlanders van vandaag, die in welk ander strijdtoneel van vandaag, het zelfde gedaan hadden wat wij in 1942 deden, met roem of meewarigheid om ringd geweest zouden zijn. En hunne daden in monumenten en gedenkste nen vereeuwigd. De Indischman in de oorlog had geen publiciteis-apparaat en zweeg zelf, DUS is hij vergeten... Het merkwaardigste is dus ook dat Van Heekerens boeken een sensatie geweest zouden zijn op de boeken markt als ze geschreven hadden kun nen zijn door iemand die de kunst van adverteren (dus opsnijden!) verstaat. Nu zullen ze buiten de Indische lezers kring misschien nauwlijks aandacht krijgen en binnen enkele jaren zullen zij die voor de Nederlandse vlag hun leven lieten en wier gebeente in de zwarte veengrond van Borneo rust, nét zo vergeten zijn als al die Hollanders die in vier eeuwen hun leven overzees verloren, van Kaap Hoorn tot de Be- ringzee, en op alle stranden en in alle zeeën die de aarde kent, totaal "waar deloos" voor een volk dat uit het Bor neo-drama op zijn hoogst nog een "hoofdstukkie voor een Indisch ABC" had kunnen peuren. Maar waarnaast Van Heekeren aan het slot van dit derde en laatste deel kalm maar correct getuigt: "Als in een klassieke tragedie eindigt deze histo rie met vele doden. Mannen en vrou wen, Europeanen en Aziaten, kleinzie- ligen en grootmoedigen krijgen door hun dood een dimensie, die onze bij zondere eerbied verdient." Verder spreekt ook dit derde boek zó volledig voor zichzelf, pagina na pa gina, dat wij er in deze bespreking niet vooruit op willen lopen, de lezer zelf zijn goede lectuur voor de volle honderd procent gunnend. Het boek' is ook in onze boekhandel te verkrij gen. T.R. Een uitgave van de Moesson Reeks verkrijgbaar bij Boekhandel Tong Tong 5,90. "Van een kennisje van me kreeg ik Uw boek je te leen (Om en bij de kleine anglo). Ik kan U niet beschrijven hoe of ik genoten heb van het ongekunstelde schrijven over Indië. Bij het lezen van Uw boekje kwamen her inneringen op, die in de loop van de jaren op de achtergrond waren geraakt en nu weer helemaal boven kwamen" Mrs. Raimonde - Koestner Alexandria, U.S.A. "Ik heb genoten van de herinneringen door jou neergeschreven in "Om en bij de kleine anglo". Een knap geheel. Wat een verruk kelijke herinneringen We trachten te vergeten, doch als er even een confrontatie komt, dan kunnen we niet vergeten en "nooit niet", welke nationaliteit we ook aannemen. Dank dat je me even in mijn jeugd hebt teruggebracht. E. Ie Sueur Ontario, Canada. door C. van Heekeren

Moesson Digitaal Tijdschriftenarchief

Tong Tong | 1970 | | pagina 20