Over de Tropische Groenten van mijnheer Ochse
1001 AVONTUREN MET DE SOETIL
z
z
Van verschillende zijden recepten van de goelé pakoe gekregen, toch niet
veel verschillend van het eerste recept (T.T. No 13).
De een doet er wat meer citroen, de ander wat meer santen bij. Belangrijkste
is dat je door het bijdoen van de citroen, de santen niet laat schiften, dus goed
omscheppen steeds. Van mevr. Kruysdijk nog de tip om de boerekool er pas
het laatst bij te doen, als de saus al is ingedikt. Door lang koken krijgt de
kool namelijk een onaangename smaak. Als ze bevroren is, is ze het lekkerst.
Wat het verschil is tussen pakoe en
pakis? Pakoe is Soendanees, pakis Ja
vaans, betekent allebei "varen". Er zijn
verschillende varensoorten die heel
smakelijk zijn als groente, voor de sa-
joer zowel als lalap. Wie in een tro
pisch bos verdwaalt hoeft echt niet de
eerste de beste dag al om te komen
door gebrek aan bloemkool en spercie-
boontjes!
Het smakelijk weten te bereiden van
zoiets eenvoudigs als varenscheuten is
een van de talrijke voorbeelden uit het
onvergetelijke natuurleven dat we in
Indië gekend hebben. Ik geloof dat
maar weinigen beseffen (en nu nog
beseffen kunnen en willen) hoe rijk
zelfs de desavrouw in vele opzichten
was. De njonja die in de stad alleen te
maken had met de speciaal gekweekte
groenten (dat waren èn Europese èn
tropische groenten) heeft nauwelijks
gelegenheid gehad kennis te maken
met de eetbare Natuur die de desa
vrouw kosteloos tot haar beschikking
had. Deze wist, leerde van ouderen,
dat veel planten niet "zo maar" groe
ien, maar eetbaar, geneeskrachtig of
op een andere manier nuttig en bruik
baar zijn. Zo heeft de Schepper het
bedoeld, voorbijgaan aan deze waar
den is een zonde.
Geen volk ter wereld heeft zoveel
kostelijke gaven van de Natuur weten
te vinden en te GEBRUIKEN als de
mensen die eeuwenlang in de Indone
sische archipel hebben geleefd. Er is
naar mijn beste weten geen eilanden
rijk in de wereld zo begenadigd met
natuurrijkdommen. En dan bedoel ik
niet eens steenkool en olie, maar de
eenvoudige, eet- en bruikbare planten
waar iedereen direct het volle plezier
van kon hebben.
Iedere keer als ik een oud planten
boek uit Indië in handen krijg, ben ik
immens dankbaar dat er wijze mensen
zijn geweest die de moeite hebben ge
nomen het allemaal voor ons vast te
leggen. Zo'n eenvoudig boekje b.v. als
"Tropische groenten" van J. J. Ochse,
vergeeld, kaftloos, geen kleurenplaten,
het is mij meer waard dan welk weten
schappelijk werk ook. Ik zou het niet
willen ruilen tegen de modernste, en
duurste, en volledigste encyclopaedie.
Want wat hebben we aan de weten
schap van andere culturen als we de
onze, in haar meest nadrukkelijke en
simpelste vorm niet voldoende kennen?
De mens in de tropen is meer gebaat
met het weten dat de pakis eetbaar is,
dat temoe lawak het beste bloedzuive
rende middel is, dan met een verslag
over de maanlanding en het aanschou
wen van een waardeloze maansteen,
ook al is die millioenen jaren oud. De
pakis, de lantoro, de etjepg, ze zijn
elke dag nieuw, iedere dag eetbaar,
gezond en waardevol.
Wat heb ik me geergerd toen ik eens
een artikel las van een dokter in Biafra.
De goede man had een bijzondere ont
dekking gedaan: de bladeren van de
casave (ketella) blijken een zeer eet
bare groente te zijnl Wanneer de Bia-
franen, die tot nog toe alleen de knol
len aten, ertoe gebracht konden wor
den ook de bladeren van de plant te
eten, dan zou dat het voedselprobleem
misschien helpen oplossen! Is het niet
om te huilen als je zoiets leest? Zou
je als desavrouw niet je vingertje mo
gen opsteken en zachtjes zeggen:
"Even ja mijnheer, ik wil niet brutaal
zijn, maar weet U dat de mensen in
Indonesië (Indië) al eeuwenlang ke-
tellabladeren eten? En nog veel meer?
Weet U ook van de kembang toeri en
de bladeren van de melindjo, de kat
jang en de ojong? Weet U ook van
de reboeng en de palmiet? En van de...
Maar de mijnheer zal geen tijd heb
ben voor het aanhoren van die kolo
niale praatjes, hij moet zijn bij het los
sen van de kisten melk- en eierpoeder,
de havermouth en de vitaminetabletten,
want het zal blijken dat de Biafranen
toch die ketellabladeren niet lusten.
Mensen zijn per slot van rekening geen
geiten.
En zo gaan de moderne weten
schapsmensen naar de maan. Nadat ze
de lucht- en het water en de grond
voor eeuwen verknoeid hebben, ver
trekken ze met hun pakje melkpoeder
(om in leven te blijven) en een zakje
kunstmest (om de maangrond óók te
verpesten) naar hogere sferen.
Óch, gingen ze toch maar gauw, met
z'n één, met z'n twee, met z'n allemaal.
En lieten ze onze lieve ouwe aarde
maar met rust, opdat de vissen niet
meer zullen sterven in de rivieren, de
vogels, de insecten, de wilde dieren
weer tot een evenwichtige levenscy
clus kunnen komen. En de mensen
weer gewoon tevreden kunnen zijn met
zelfgekarnde boter en wat vruchten en
groenten uit het eigen tuintje. Of met
ontjom en tahoe en dendeng tjeleng.
En dood kunnen gaan aan ziekten
inplaats van aan verkeerde pillen en
foute injecties.
Het lijkt allemaal zo eenvoudig als
ik naar mijn oude Ochse kijk. Maar
het is het niet mensen, blijkbaar niet.
Lilian Ducelle
Gembrot
Nu we nog in het boerekool-tijdperk
zitten, hier is nog een goed recept van
mevr. Kruysdijk:
1 struik boerekool, 1/2 geraspte klap
per (of santenblok), wat fijn gesneden
tempé, tjabe rawit, 1 eetlepel gesneden
uien, 1 teentje knoflook, stukje ken-
tjoer, sambel oelek, zout, suiker, trassi
en asemwater.
Kool van de stengels ritsen, half
gaar koken en grof hakken. Klapper
droog goreng tot lichtbruin. Oelek de
boemboe en de klapper fijn en meng
deze goed met de uitgelekte kool, tem
pé en tjabe rawit. Maak pakjes in vet
vrij papier of folie en stoom in een
y2 uur gaar.
Eet "alleen met droge rijst.
PASARDAGEN 1970
Knip dit kalendertje uit of neem het
over op Uw gewone kalender. Eenma
lige plaatsing!
pa pahing; pon pon;
wa wagé; kli kliwon;
Ie legi.
Oktober
z
4 kli
11 pa 18wa
25 le
m
5 Ie
12 pon 19 kli
26 pa
d
6 pa
13wa 20 Ie
27 pon
w
7 pon
14 kli 21 pa
28 wa
d
1 pa
8 wa
15 Ie 22 pon 29 kli
V
2 pon
9 kli
16 pa 23 wa
30 le
z
3 wa
101e
17 pon 24 kli
31 pa
November
z
1 pon
8 kli
15 pa 22 wa
29 le
m
2 wa
9 Ie
16 pon 23 kli
30 pa
d
3 kli
10 pa
17wa 24 Ie
w
4 Ie
11 pon
18 kli 25 pa
d
5 pa
12 wa
19 Ie 26 pon
V
6 pon
13 kli
20 pa 27 wa
7 wa
14 Ie
21 pon 28 kli
December
6 pon
13 kli 20 pa
27 wa
m
7 wa
14 le 21 pon
28 kli
d
1 pon
8 kli
15 pa 22 wa
29 le
w
2 wa
9 Ie
16 pon 23 kli
30 pa
d
3 kli
10 pa
17wa 24 le
31 pon
V
4 Ie
11 pon
18 kli 25 pa
z
5 pa
12 wa
19 1e 26 pon
14
