^Pandan
Als je al veel meer dan goed voor je
is, gegrasduind hebt in Indische kook
boeken, als je tevreden terugdenkt aan
BAUKAN MAIN rijsttafels en wel eens
piekert over het aanrichten van een
fantastische feestdis voor al je vrien
den met alle heerlijkheden van Sabang
tot Merauke en van Morotai tot Eng-
gano...
en alles verveelt toch wel een beet
je...
dan doe je op een dag zo maar in
halve verstrooidheid een blaadje verse
pandan in je pannetje rijst...
...en die rijst geurt dan zó onbe
schrijflijk heerlijk en smaakt juist bij
zijn eenvoud zó delicaat en exquise...
Je denkt: hier werkelijk NIETS meer
bij. Dit is gewoon het "maagdelijk pa
radijs" van een miljoen jaar geleden.
Houe zo!
En je denkt aan de Amerikaanse In-
donesië-vorser Fairchild die later de
Indonesische tuin "Kampong" in Flori
da stichtte en pandan óók zo adoreer
de: "...hoe gelukkig het volk dat in
zijn armste armoede nog een pandan-
blad heeft om zijn naakte rijst rijk mee
te maken. En op een mat van pandan-
bladeren fijner, zachter, luchtiger en
geuriger slaapt dan op de duurste Eu
ropese beddelakens..."
Nou, dan blijf je natuurlijk niet als
een idioot zo met dat pannetje-met-
nassie rondkijken met zwemmende
ogen.
Dus neem je een stuk tempeh en
snij het in schilfers. Die je een droom-
bad geeft in de schoonste djodo
liefde: "het zout van de zee en het
zuur van het land", kortweg: asem-
garam...
En je oelekt gauw één behoorlijk
hete lombok tot sambel...
En dan eet je rijst-met-tempeh-met-
sambel...
Het voer der armste fuseliers van
het KNIL (één-twee, beras-tempeh),
het "dagelijks brood" voor miljoenen
Indonesiërs sinds Djojobojo en de Bo-
roboedoer,
de "gobang-maaltijd-per-dag" als po
litiek vloekargument der pro- en anti
kolonialen,
de droommaaltijd van de europese
krijgsgevangenen-op-boeboer-sing-
kong,
de droom sec van de Indischman die
altijd alleen maar piepers zou moeten
eten...
Oef! Wat kan je piekeren bij één
portie rijst-pandan, met tempeh en
sambel, ja? Eeuwen en beschavingen
trekken aan je geestesoog voorbij. Je
staat weer aan het begin aller bescha
vingen, in het Paradijs, met de Aziati
sche versie van de appel: rijst met een
pandanblad, een stukje soyakoek en
een lange lombok.
Dezer dagen liet onze abonnee K. J. E.
Kimmijser ons een aardige prentbriefkaart zien,
die wij misschien nodig zouden kunnen heb
ben voor onze artikelen over hotels.
De kaart stelde voor "Hotel Panderman"
en vaag herinnerde ik me dat een echte Oost
hoeker me er eens enthousiast over verteld
had. En toen ik hem vroeg waar die onge
woon klinkende naam vandaan kwam een
verbastering van Van der Mant of zoiets?),
werd verteld dat het een gewone Javaanse
naam was, zoals ook een berg heette daar in
de buurt. Misschien was Panderman "ook
wel de naam van een wajangheid, zoals Ar-
djoena..."
Direct werd de speurlust weer wakker.
Neen, een naam uit de mythologie was het
in elk geval niet. Maar een naamsverbastering
was het ook niet. Dus een oude encyclopaedic
van Indië opgeduikeld. Panderman was een
PLANT! Latijnse naam Artemisia Vulgaris L.,
behorende tot de Compositae. "BAROE TJI-
NA" (Mal.), "PANDERMAN" (]av.), be
kend aromatisch kruid, vooral door de Chine
zen gekweekt. De bladeren zijn een Inlands
geneesmiddel.
Aha! Op de goede weg. Nou Kloppenburg
erbij gehaald. Isterniet Panderman...! Prof. v.
d. Pijl opgebeld. O ja, hij kende de Pander
man en ook de naam "Baroe Tjina" wel.
Wélke geneeskracht eraan toegeschreven werd
in Indonesië kon Prof. v. d. Pijl ons niet
zeggen. Wel dat dit kruid ook in Europa wijd
verspreid voorkwam, bekend als ALSEM of
BIJVOET. Groeit in vochtige bossen in berg
achtige streken; bloemen in samengestelde tros,
helderwit. Bladeren groot en mooi geveerd.
Tweehuizig.
Dat is alles. In "De Kleine Dokter" vonden
we dat alsemthee onder meer gebruikt wordt
bij wormklachten en "sexuele overprikkelingf'
(goeie obat in de moderne sex-beschaving
dus!). Maar we weten dus nog steeds niet
waartegen Panderman IN INDONESIé werd
gebruikt.
Vragen aan de lezers: a. wie weet het wel,
b. wie weet eventueel waarvoor Chinese krui
dendokters het middel aanwendden, c. is er
werkelijk een berg(je) Panderman genaamd
(wij konden het op de kaart niet vinden), d.
weet iemand toevallig wat leuks te vertellen
van Hotel Panderman? e. is after all de naam
"panderman" tóch niet ergens van afgeleid?
Weinig, hè?
Zouden we er een stukje vis bij
nemen? Een beetje atjar ketimoen? El
ke keer weer één gerechtje meer? Tot
we de Legendarische Rijsttafel der Hol
landers in Indië weer hebben, met 1001
gerechten, aangedragen door een dé
filé van djongossen van Hotel des In-
des?...
Oefl Je wordt gewoon móe als je
denkt aan al die super-de-luxe romp
slomp! Laat maar waaien! Ik ben ge
lukkig met deze super-arme luxe hap.
Selamat makan, Njoo!
De telefoon gaatl De telefoon gaat!
Lamaarbelle... T.R.
djodo voorbestemd zijn, vnl. van
liefde. Meestal gebruikt samen met de
uitdrukking: asem gunung, asin laut,
dus: het zuur van de bergen, het zout
van de zee...hóe ver ook uit elkaar,
kunnen elkaar ontmoeten in één ge
recht en het maken tot het heerlijkste
der aarde...
Er worden nogal vaak grapjes ge
maakt over de bereidheid in Tong Tong
om met smaak van allerlei kleine ete-
rijen te vertellen in Oud-lndië. Trekt
U zich daar niets van aan. In Europa
snijden snobs graag op over de volks
gerechtjes die zij als "mondain" mens
in Parijse of Madrileense buurtjes op
snorden. Ook Tjalie deed het graag,
hoor! Maar daarom weet ik dat er geen
halve cent verschil is tussen onze Indo
nesische en hün Europese heerlijkhe
den, noch in waarden, noch in stand,
noch in culuurl Laat ze dus maar pra
ten, mensen. Laten wij gewoon ECHT
zijnl
PAX Kruiden verhogen de ge
zondheid ook de Uwe! Wij
leveren diverse kruiden voor di
verse doeleinden. Schrijft U ons
gerust.
Wij zijn U gaarne van dienst.
Kruidenhuis PAX
te Groningen.
17
