15 Augustus 1970
Van het "Comité 15 augustus 1970"
ontvingen wij onderstaand communiqué
dat wij tot onze spijt in verhand met
de beperkte plaatsruimte, in enigszins
verkorte vorm hebben opgenomen.
Op 15 aug. a.s. is het de 25ste ver
jaardag van de capitulatie van Japan,
van het einde van de Pacific-oorlog en
van het einde van de Tweede Wereld
oorlog.
Op 8 december 1941 verklaarde de
toenmalige Gouverneur-Generaal van
Ned.-lndië, Zijne Excellentie Jhr. mr. dr.
A. W. L. Tjarda van Starkenborgh Sta-
chouwer, in opdracht van de Neder
landse Regering in ballingschap te Lon
den, de oorlog aan Japan met de his
torisch geworden woorden: "De Ne
derlandse Regering aanvaardt de uit
daging en neemt de wapens op tegen
het Japanse Keizerrijk".
Helaas echter waren de wapens die
opgenomen konden worden in aantal
en in moderniteit ver beneden een hier
voor te stellen redelijk minimum. Door
de tot 1936 door de opeenvolgende
Nederlandse Regeringen gevoerde af-
braakpolitiek die van het bekende
houten geweertje was ook in Ned.
Indië de bewapening tot minder dan de
helft teruggebracht van het door des
kundigen alleen voor de handhaving
van orde en rust c.q. der neutraliteit
nodig geoordeelde minimum, zulks
zonder dat de autoriteiten, laat staan
de bevolking van Ned.-lndië, hierop
enige invloed konden uitoefenen. De
in 1936 aangevangen herbewapening
kon de door de afbraak ontstane ach
terstand niet tijdig inlopen.
Desalniettemin hield Ned. Indië in
een verbeten strijd de Japanners drie
maanden op in hun opmars naar Au
stralië. Op 8 maart 1942 capituleerde
het voor de overmacht. De Koninklijke
Marine en de Koninklijke Militaire
Luchtvaart hebben in die drie maanden
ten koste van een zeer hoge tol aan
gesneuvelden de Japanse vloot aan
zienlijke verliezen toegebracht. Het
vaandel van de Koninklijke (Ned.-lndi-
sche) Militaire Luchtvaart werd in 1949
hiervoor versierd met de Militaire Wil
lemsorde. Het Koninklijk Ned.-Indische
Leger leverde plaatselijk een heldhaf
tige strijd, maar had overigens geen
keuze dan het voeren van een terug
trekkende vertragingsoorlog.
Bij de capitulatie waren op Java
en wel in hoofdzaak te Bandoeng
vele duizenden uit geheel Ned.-lndië
afkomstige vrouwen en kinderen ge
concentreerd. De Nederlandse rege
ring had hun evacuatie verboden onder
het motief dat de Nederlandse bewo
ners van Ned.-lndië het te verwachten
leed van een bezetting niet mochten
ontvluchten, maar dit te samen met de
Indonesische bevolking dienden te on
dergaan.
Het Ereveld Pandu bij Bandung. Ook zij die
hier hun laatste rustplaats hebben, zullen 15
augustus herdacht worden.
Behalve het reeds hoge percentage
gesneuvelden, de vele door de Japan
ners geëxecuteerde leden van vernie-
lingsploegen en de duizenden later el
lendig in krijgsgevangenkampen ge
storvenen, betaalden aldus tijdens de
hel van de Japanse bezetting ook dui
zenden mannen, vrouwen en kinderen
in de burger-interneringskampen de tol
van hun leven voor een Groot-Neder
lands belang en ten gevolge van door
de achtereenvolgende Nederlandse Re
geringen genomen beslissingen. In de
ze periode werden ook nog vele buiten
de kampen opererende verzetsstrij
ders en anderen, die hulp verleenden
aan de in de kampen verblijvenden,
door de Japanners gemarteld en/of ge-
executeerd. Onder de gevallenen in de
korte strijd en later tijdens de bezet
ting waren ook velen van andere natio
naliteit, Indonesiërs, Chinezen e.a.
De Japanse capitulatie op 15 augus
tus 1945 bracht voor velen geen bevrij
ding maar de verschrikkingen van een
door hen niet gewilde binnenlandse
strijd, waarin nogmaals duizenden het
leven verloren. Door de loop der ge
beurtenissen in Ned.-lndië/lndonesië
heeft zich aldaar nimmer de mogelijk
heid voorgedaan voor een massale her
denking van al deze doden. Ook daar
na hadden de inmiddels over de ge
hele wereld verspreide voormalige Ne
derlandse bewoners van Ned.-lndië
hiertoe geen gelegenheid. Velen had
den een harde strijd om het bestaan te
voeren.
In Nederland worden op 4 mei alle
in de Tweede Wereldoorlog gevalle
nen waar ook ter wereld officieel
herdacht en wordt op 5 mei de be
vrijding van Nederland gevierd. Ook
worden hier geregeld speciale herden
kingen gehouden van destijds in Ne
derland plaats gehad hebbende bijzon
dere gebeurtenissen. Bij allerhande ge
legenheden plegen verder de gebeurte
nissen in Nederland en de verschrik
kingen van de gevangenkampen in Eu
ropa breed te worden uitgemeten. Zel
den of nooit echter wordt hier te lande
een woord gewijd aan de gebeur-
nissen in het voormalige Ned.-lndië of
aan de verschrikkingen van de Japanse
gevangenkampen. In 1945 eindigde
even eerder dan in de Pacific ook de
strijd in Europa. Voorbereidingen voor
de 25ste herdenking en feestviering op
4 en 5 mei 1970 zijn dan ook op grote
schaal in volle gang. Over de gebeur
tenissen uit de strijd van het toenma
lige Ned.-lndië tegen Japan werd echter
ook thans wederom gezwegen. Even
min zijn ze genoemd in de tot nu toe
bekend gemaakte programma's van
nog komende herdenkingen.
De meeste voormalige "Ned.-Indiërs"
willen de tijdens en gedurende meer
dere jaren né de Pacific-oorlog ginds
doorstane onbeschrijfelijke ellende lie
ver vergeten. Onverbiddelijk echter
dringen zich ook bij hen oude herinne
ringen op aan de ginds gebrachte of
fers, indien in Nederland de alhier
dóórstane ellende in alle facetten
breeduit wordt gereleveerd. Dan maakt
zich een gevoel van opstand van hen
meester dat dit zo uiterst belangrijke
wereldgebeuren in een destijds tot het
Koninkrijk der Nederlanden behoord
hebbend gebiedsdeel en de exceptio
neel hoge tol aan doden die aldaar te
betreuren viel, worden afgedaan met
enkele simpele woorden "en tevens
alle gevallenen waar ook ter wereld"
of "en ook onze gevallenen van over
zee".
Door de in Ned.-lndië gedurende drie
maanden tegen een overmachtige vij
and gevoerde vertragingsoorlog bleef
Australië voor de geallieerden behou
den. Hiermede was in feite de uitein
delijke overwinning in de Pacific-oor
log bevochten. En hierdoor werd ook
een belangrijke bijdrage geleverd tot
de uiteindelijke bevrijding van Neder
land. Er is daarom zeker reden om
op 15 augustus 1970 ook de 25ste
verjaardag van de capitulatie van Ja
pan in het bijzonder (en officieel) te
herdenken. Dat zal dan voor de eerste
maal zijn dat dit feit en daarmede te
vens het daadwerkelijke einde van de
Tweede Wereldoorlog in Nederland
wordt herdacht.
Voor dit doel werd het "Comité 15
augustus 1970" opgericht. Het beoogt
een herdenking los van ras, geloof,
politieke overtuiging, belangrijkheid of
anderszins eenmaal, voor de eer
ste maal en voor de laatste maal
van de capitulatie van Japan, van het
einde van de Pacific-oorlog en van dat
van de Tweede Wereldoorlog. Het is
de bedoeling hierbij op waardige mas
sale wijze allen te herdenken, die voor
8
