SCHOTEN IN DE NACHT
Mei NECTAR - essence:
Extremisten hielden huis op de on
dernemingen in 't zuid-Banjoewangi-
sche. Vrouwen evacueerden naar Soe-
rabaia, waar ze met de kinderen hun
intrek namen in 't Oranje:hotel.
Ook wij, uit Noord-Banjoewangi kre
gen 't advies: koffers pakken, weg we
zen. Maar ik was nog maar net een
paar maanden terug uit Holland en
voelde er niets voor. De buurvrouwen
van Kali Klattak en Paséwaran, al even
min. Wij bleven; achter zandzakken. En
wachtten op de dingen die komen zou
den.
Behalve dat er zwaar gepatrouilleerd
werd op 't land en in de heuvels en
bossen die ons omringden, gebeurde
er niet veel.
Kali Selogiri lag zeer geisoleerd. De
besaran en 't fabrieks-emplacement,
lagen in een diepe kuil. Een makkelijk
doelwit voor beschietingen uit 't bos.
Een paar keer werd in de heuevls een
verlaten nest aangetroffen. De sporen
wezen altijd op kleine groepjes Pelo-
pors; voorlopers, verkenners. De ei
genlijke benden hadden 't nog altijd
druk in 't zuiden.
Onze wacht bestond uit niet meer
dan twintig man. Maar, stuk voor stuk,
goed getraind. Bovendien hadden we
alle medewerking van de bevolking. Wij
werkten met eigen koelies, er kwamen
geen arbeiders van buiten. Als er al
eens een vreemdeling kwam op 't land,
werd dit onmiddellijk gerapporteerd.
De mensen waren blij dat er aan de
opbouw gewerkt werd. Ze liepen niet
langer in karongs en arèn-vezels. Ik
verzorgde zelf de distributie van textiel
en ieder kreeg eerlijk zijn/haar deel.
Ook niet-eigen mensen kwamen waar
schuwen. Kasim, een mandoer van 't
boswezen kwam buiten adem 't erf op
rennen. Hij liet een briefje zien, hem
in 't bos door een paar gewapende
mannen in de handen gestopt. Een
lijstje, van levensmiddelen en tabak,
die op een bepaalde plaats gebracht
moesten worden. "Anders"...een ge
baar met de vlakke hand tussen hoofd
en romp. Kasim durfde niet terug naar
zijn kampong. Hij kreeg asyl op de
onderneming. Weer werden in 't bos
slechts resten gevonden. Maar enkele
weken later, Kasim met een kogel door
't hoofd.
Op de bos-weg tussen Kali-Klattak
en ons land, werd een mandoer van
K.KI. kaal geschoren. "Ga je toewan,
die andjing-blanda maar vertellen, dat
we gauw komen".
Dit waren zo enkele incidenten.
De tand des tijds, bijgestaan door
miljoenen rajaps, deed op een dag, een
deel van ons dak naar omlaag komen.
Toen moést ik 't huis wel uit. Mèt de
zandzakken die de besaran beveilig
den, verhuisden we naar de gorèngan,
de koffie-droogvloer op de fabriek.
Waar ik me "knus" installeerde. Over
dag was 't, zo dicht tegen 't zinken dak,
om dood te gaan van de hitte. Dan
zocht ik mijn heil in de tuin. Onder
de japanse kers, als ik moe was van
't mee-wieden. Daar werden ook onze
maaltijden opgediend. Tegen de avond
betrok ik 't kamp op de fabriek.
Door de zandzakken en veel prik
keldraad, een onneembare vesting;
voor mijn gevoel.
Op een nacht had ik al uren ge
slapen, als mijn man zich op zijn ma
tras neer liet vallen. Dood-moe, na een
zware werkdag en een even zware
nachtelijke oefening met een deel van
de manschappen.
Hij viel onmiddellijk in een diepe
slaap.
Ik, niet zó gauw meer. En ik luisterde
naar alle geluiden van 't bos dichtbij,
't Geritsel van bladeren; 't ...kri-è.è.èt
...kri-è.è.èt... van, in de wind over el
kaar schuivende bamboe's. En naar
nog veel meer geluiden, die ik méénde
te horen.
In eens...pang... Een doffe knal.
Daar had je 't.
Ik vloog overeind, wilde mijn man
wekken. Maar dan schoot 't door mijn
hoofd, wat betekende één knal? Hij zó
zó moe. En als er iets was, dan sloeg
de wacht toch direct alarm.
Even later...beng...weer een klap.
Nu stond ik zachtjes op; van 't andere
bed, een sonoor geronk. Onder 't gor
dijn door kroop ik naar de wacht op
de hoek. Twee man; ze tuurden in de
duisternis.
"Apa Siama?", fluisterde ik.
"Seperti soe'ara sendjata, ndoro; te-
tapi.'t Was vreemd.
"Djaga ka'ye be'en, Moh", voegde
hij zijn kameraad toe. Blijf hier. Zelf
sloop hij weg, in de richting van de
"stem van 't geweer". De kant van 't
rubber-rookhuis. Ik wachtte gespannen.
En daar kwam hij al weer terug; met
een grote grijns op zijn gezicht.
"Tsk...tskkoerang adjar Tahir.
Bikin takoet moesoeh, kata'nja".
De stoker, Tahir, gooide stukken
bamboe in 't vuur, die met een knal
explodeerden. Om de vijand bang te
maken.
Werkelijke schoten vielen er slechts
bij ongeluk. B.v. een keer met 't schóón
maken van een geweer. Een andere
maal, bij mij in de tuin. Altijd n.l. was
er een wacht in de buurt, als ik over
dag in de tuin was. Hij stond nog geen
twee meter bij mij vandaan, als plotse
ling een scherpe knal weerklonk. Ik
herinner me, dat ik alleen maar stom
verbaasd was. Uit welk bos werd er
geschoten? Geen schrik, nog minder
angst. Gek! Een soort fatalisme. Heeft
ieder mens dat misschien in zich?
Dan zag ik Salèh, mijn helpertje in
de tuin, omrollen van de lach. Met de
tranen over de wangen wees hij met
zijn arit naar de wacht, achter me. Die
stond daar met een doodsbleek, ver
trokken gezicht. Of hij de situatie al uit
't rijk der schimmen bekeek.
De haan van zijn geweer was aan
zijn gordel blijven haken. Vlak langs
zijn oor was de kogel de lucht in ge
vlogen.
Wat gaf 't oude Indië ons toch veel.
Veel wel en veel wee; veel lief en ook
veel leed...later...
Belevenissen die 't leven rijker maak
ten.
Een boeiend leven, vol afwisseling, vol
spanning. Levend.
PLANTERSVROUW
GROET
Telefoon uit Rotterdam: "Hallo Tjalie!
Apa kabar?"
Telefoon van Tjalie: "Ini sapa ni,
hah?"
Rotterdam: "Raai maar!"
Tjalie: "Apa loe gilè! Geen tijd. Ajo
zeggen. Anders ik bel af!"
Rotterdam: "Ini Djodji. Peppelweg.
Schiebroek".
Tjalie: "Djodji?!?! Bangsat loe! Ben
je alweer terug uit San Paolo! Bagé
mana loe!"
Zo schreef Djodji ons in een kort
briefje, waarin hij herhaalde wat we
gezegd hadden toen hij ons opbelde.
Met tot slot de verzuchting: "Hoe heer
lijk klinkt zo'n groet na een reis om
de halve wereld. Zo echt op z'n oud-
Pèh's hartelijk ouderwets en voor
meer dan 100% welgemeend! Je bent
weer thuis!"
Djodji (Betawies voor George) d.S.
Tjalie tekent hier gnuivend bij aan:
Betawies is een accent (en een taal)
uit duizenden. Als je de telefoon op
neemt en het eerste het beste woord
al hoort, weet je uit welke hoek de
wind waait: Krekot-Sawahbesar-Petje-
nongan! Hoeie wind, Peh, hoeie wind!
maakt U voordelig Uw tamarinde- en rozen-
stroop, sorbets, gebak en zeer fijne likeuren I
Vraag gratis receptenboekje bij Uw leverancier
oeoÉPONeeso of rechtstreeks aan
Pharm. fabriek "Phytol" - Afd. Nectar essence
Goudm Mtdmlli Dm Haag 1913 Wagenstraat 129 Den Haag.
20
