<Saptoe CPaing
MALEIS MOEDERTAAL
kleders zijn aanwezig om hun diepste
gevoelens van eerbied te betuigen.
Maar ook de eenvoudige landsman
kent dit ceremonieel. De gewijde erf
stukken worden uit de kist gehaald,
offers worden aangeboden en de om
hulsels van de pusaka verwijderd.
Onder het branden van wierook wordt
het staal van de klingen gereinigd met
djeroeksap tot het metaal glimt, ver
volgens met een arsenikumoplossing
ingewreven totdat de geliefde donkere
kleur is bereikt die de kling moet heb
ben. Als de klingen droog zijn worden
ze geolied en vervolgens weer in de
omhulsels gewikkeld.
De kris wordt meestal beschouwd
als een karakteristiek mannelijk attri
buut. Met de kris is een man pas man,
omdat deze kris het gemis van de ont
brekende rib zou symboliseren, die zo
als het scheppingsverhaal wil de man
zou moeten missen na de vervaardiging
van de vrouw. Toch is het dragen van
een kris niet exclusief voor mannen
alleen: vrouwen dragen soms ook een
kris, een klein formaat, de patrem. Het
zijn meestal vrouwen van hoge rang,
die deze kris dragen. In dit verband is
het interessant om te vermelden, dat
de gegolfde kling mogelijk te maken
heeft met de Heilige Slang, zinnebeeld
van leven en vruchtbaarheid.
De Europese cultuur kent ook ge
liefde steekwapens van de ponjaard
der Franse Ridders tot het bowiemes
der Amerikaanse woudlopers. Geen
van deze wapens heeft de mystieke
sprong kunnen maken, die de kris ver
zinnebeeld. Het wapen dat de deftige
burgers in Holland dragen is ver
schrompeld tot een miniscuul tekenin
getje in een gekleurde steen op de
ring aan de vinger. Hoewel in deze
vorm een traditie van belang blijft, die
op subtiele wijze de band met voor
ouders in stand houdt.
De kris in eigenlijke betekenis van
het woord is geen steekwapen meer,
ook geen ornament bij officiële gele
genheden, evenmin alléén maar voor
werp van verering. De kris is alle drie
dingen tegelijk en voor alles symbool.
Zinnebeeld van de godheid, band met
voorouders, maar bovenal symbool van
het leven, zoals het ontstond, zoals het
leefde en zoals het zich zou moeten
voortplanten. K. Kawinten
Gegevens ontleend aan de publikatie
"On the Javanese Kris" door Dr. W. H.
Rassers; Mededelingen der Kon. Ned.
Acad. v. Wetensch., afd. Letterkunde,
Nieuwe Reeks, deel 1, no. 8 (1938).
STERREN STRALEN OVERAL
KOKKIES RIJSTTAFEL-ARTIKELEN STAAN
BOVENAL.
KOKKIES Rijstwinkel
Witte de Withstraat 128
Telefoon 38 94 38 - Amsterdam
P.S. Wij verzenden rijsttafel-artikelen over
de gehele wereld.
Nu we 't toch hebben over boven
natuurlijke krachten in Indonesië, wil
ik U een gebeurtenis vertellen met een
verschrikkelijk drama eindigend.
Toentertijd was "Batoe Raden" waar
de Fam. T.C. een hotel had aan de
voet van de berg op een hoogte
van 2600 m, erg in trek. Elke zondag
werd het hotel door dagjesmensen van
Poerwokerto en omstreken bezocht en
kwam er leven en bedrijvigheid in het
anders zo rustig en stil, maar lieflijk
plaatsje.
De machinist van onze fam.-fabriek
Klampok had in de buurt van het hotel
"Batoe Raden" een stukje grond ge
kocht en er een aardig huisje opgezet
met de bedoeling er elk weekend met
zijn gezin, vrouw en kinderen door te
brengen.
Nu bestaan in het Banjoemase, waar
we woonden en waar ook de Sf. Klam
pok lag, 5 passerdagen, waarmee ter
dege rekening werd gehouden, n.l.
paing, pon, wagé, kliwon, legi. De
paing was de fatale dag, voornamelijk
als hij op een Saptoe (zaterdag) viel.
De legi, als hij op een vrijdag viel, was
de mooiste dag van de week. Nu wilde
het geval, dat de familie van de ma
chinist hun huisje wilde inrichten in
"Batoe Raden". Een grote vrachtauto
werd hoog opgeladen met verhuisboe-
del. Boven op die verhuisrommel lieten
zij drie kinderen plaats nemen tot groot
gejuich van het stel en man en
vrouw reden er in hun auto vlak achter.
nu was de rijweg in die tijd nog
moeilijk begaanbaar vol geulen en
gaten, bovendien vlak langs ravijnen.
De familie vertrok op onbegrijpelijker
wijze op zaterdag Saptoe païng voor
Banjoemas, de meest beruchte dag van
de week. Goede kennissen wezen er
hem op "Ben je niet bang, om op deze
dag te vertrekken je weet S.P. is geen
goede dag voor Banjoemas". "Ach on
zin", was het antwoord, "ik geloof niet
aan die nonsens" en hij lachte ze allen
uit, lachend om dat "bijgeloof". De
chauffeur van die vrachtwagen kende
de weg amper. Op 'n gegeven moment
raakte hij de macht over 't stuur kwijt
en viel, voor 't oog van de ouders,
met inboedel en kinderen in 't ravijn
natuurlijk waren de kinderen niet meer
te redden. De ouders waren, zoals te
verwachten was, half gek van verdriet
en spijt.
Toen werd het ongeluk natuurlijk ge
weten aan de Saptoe païng. Zijn vrouw
heeft dit vreselijk ongeluk niet lang
overleefd. Zij vond de revolver van
haar man en heeft zich daarmee van
het leven beroofd.
In zelf heb een heilig respect voor
die dag gehad en heb er me van ont
houden, zelfs iets maar op die dag te
beginnen.
Jaren later werd mij het beheer over
dat hotel "Batoe Raden", dat uit 5
Ofschoon een onverbeterlijke totok,
heb ik toch mijn eerste Maleis van mijn
moeder geleerd, die nooit een voet in
Indië heeft gezet.
Dit zit zo! Toen een 45 jaar geleden
de kogel door de kerk was en ik be
sloten had mijn geluk in Jan Oost te
beproeven, vond ik het toch raadzaam
in de weinige weken, die mij nog in het
vaderland restten, mij enigszins op het
Italiaans van het Oosten toe te leggen.
Daarom stelde ik mij in verbinding met
een leraar Maleis, een oud B.P.M.-em
ployé, en kocht een woordenboek.
Mijn Moeder verklaarde toen opeens,
dat zij óók wat Maleis kende n.l.: "Tabé
toewan, kasih tjioem!" Zij wist echter
niet, wat het betekende. Het dikke
woordenboek gaf echter uitkomst en
de betekenis bleek enigszins piquant.
Hoe was mijn brave moeder aan deze
twijfelachtige uitdrukking gekomen? Zij
verklaarde deze vier woorden van een
Indische medeleerling gehoord te heb
ben, die met haar een quasi-deftige
school voor "jongejuffrouwen" te Rot
terdam had bezocht, zo omstreeks
1885. Deze jonge dame, die van een
grapje hield, was blijkbaar wat vrijmoe
diger dan haar preutse, Hollandse me
de-scholieren en leerde hun een zin,
beter passende bij de Indische lichte
cavalerie, dan op de nette school van
meneer de Keizer. Dit schoolhoofd
placht n.l. bij het einde der lessen aan
de deur te staan teneinde er op toe te
zien, dat de meisjes, die naar huis gin
gen, wel hun handschoentjes aan had
den. Kom daar nu eens om!
Enfin, mijn goede moeder heeft er
niets kwaads van geleerd, want zij heeft
de rare invitatie goed onthouden, zon
der er de bedoeling van te snappen,
40 jaar lang!
bungalows bestond, aangeboden en ik
heb er met plezier gewerkt. Het was
geheel verwaarloosd en het was ge
zellig, om 't geheel naar eigen idee op
te knappen, vooral, omdat mij geheel
de vrije hand werd gelaten. "Batoe
Raden" is herboren, kreeg ik te horen.
Nu is alles weg, gerampokt, de
tuin één rimboe, ach alles is immers
tijdelijk hier beneden.
E. V. C. van Zijll de Jong
Noot: Eigenaar van B.R. was de Hr. ten
Cate, gewezen administrateur van de
Sf. Poerwokerto te Poerwokerto nu
overleden.
15
