I
13e
Dinsdag 29 juni t/m
zaterdag 3 juli 1971
in de HOUTRUSTHALLEN
PASAR MALAM
Tong Tong
voordelig
uit met NS
13
olifant ten geschenke luisterende naar
de naam Rimba, die tot W.O. II daar
in bezit is geweest. Zij heeft het ge
weld van de meidagen overleefd, dank
zij de aanwezigheid van een paar die
renverzorgers. Het houten gebouw
waarin Rimba tijdens het bombarde
ment van Rotterdam gevestigd was,
brandde tot de grond toe af, doch zij
kon gelukkig worden gered en aan een
boomstam worden vastgezet. Ze was
alleen handelbaar voor de eerste op
passer. Andere verzorgers moesten
steeds op een uitval van haar bedacht
zijn.
Nadat de olifantenstal in de Nieuwe
Diergaarde Blijdorp was gereed geko
men, vertrok Rimba op een vroege
zondagmorgen om 4 uur aan haar be
nen gekluisterd, zodat ze slechts klei
ne pasjes kon maken, gebonden achter
een zwaar beladen grindwagen, naar
haar nieuwe verblijfplaats. Op 28 mei
1941 vertrok ze in ruil voor een meer
betrouwbare olifant naar Duitsland
(waarschijnlijk "Tiergarten Nurnberg").
Isah deed haar intrede in het Arn
hemse Dierenpark eveneens in mei
1933. Met haar had sergeant H. Tee-
rink tijdens zijn verlof het park bezoe
kende een merkwaardige ontmoeting.
Hij meldde zich bij de directeur en zei
dat hij een oude sobat wilde begroeten.
De directeur gaf hem de oppasser van
Isah mee naar de stal, waar zij aan
een paal gekluisterd stond. De oppas
ser die haar zeer onhandelbaar en
agressief noemde, zei dat ze niet veel
met haar konden beginnen. Dit bleek
toen hij haar een grote wortel presen
teerde, die zij weigerde. Teerink zei:
"Geef mij die wortel, dan zal ik het
eens proberen". Nu was Isah te Lam-
Meulo en Tangse nooit anders dan in
het Maleis toegesproken. Teerink, die
dikwijls met haar op transport was ge
weest begon met "Isah", dat hij enige
malen herhaalde. Daarna werd het:
"Isah madjoe". Ook dat herhaalde hij
enige malen. Toen kwam zij tot grote
verbazing van de oppasser naar voren.
Ze nam de wortel aan en liet kalm toe,
dat Teerink haar over de slurf aaide.
Ze was kennelijk blij, dat ze een oude
kennis had ontmoet, die haar taal
sprak! Teerink schreef voor de oppas
ser enige Isah zo bekende commando's
op een papiertje zoals moendoer, ka-
nan, kiri, tidoer, berdiri en gaf de op
passer de raad het in de toekomst met
die woorden te proberen. Ook ried hij
aan de ketting te verwijderen aange
zien deze belemmering van haar bewe
gingsvrijheid zeker de oorzaak was van
haar kwaadaardigheid.
Ook Inong vertrok naar Nederland.
Waar zij is terecht gekomen is niet
duidelijk. In ieder geval niet in de Haag
se Dierentuin zoals veelal werd ge
meend. Daar vertoefde sinds 1925 een
andere Atjehse olifant.
Hoe die daar was gekomen?
In 1923 verzocht de directeur van de
Haagse Dierentuin aan kolonel G. W.
Mazee, gewestelijk militair commandant
van Atjeh en Onderhorigheden hem wel
een jonge olifant te willen bezorgen.
Luitenant "Pang" Agerbeek, toenmalig
commandant van het detachement te
Tjalang (Atjeh's Westkust), die daartoe
opdracht ontving, slaagde er in met
enige militairen van zijn bivak er een
paar van de kudde olifanten, die perio
diek in het Tjalangse rondzwierf te
vangen.
Eén van hen, genaamd "Manis", werd
in de lente van 1925 naar Holland ver
scheept.
Toen de Pang in 1929 met verlof in den
Haag zijnde, een bezoek bracht aan
de flink uit de kluiten gewassen Ma-
nis, vernam hij van haar oppasser, dat
zij was herdoopt en thans de naam
Betsy had gekregen. Het dier dat op 10
meter afstand in haar grote stal stond
kwam op de roep van de Pang: Manis,
Manis, langzaam naar voren wandelen.
Zij betastte hem enige malen van top
tot teen met haar slurf. Hij werd als
het ware door haar overladen met zoe
nen die zij met haar slurf op hem af
vuurde. Het was van beide kanten een
hartelijk weerzien. Het was Betsy aan
te zien, dat het verheugd terugzien van
een oude sobat uit Atjeh haar qoed
deed.
Men zegt, dat Betsy nog in 1940, bij
het uitbreken van de oorlog, in de
Haagse Dierentuin verbleef. Wellicht is
onder de vele Hagenaars, die Betsy
destijds in haar grote kooi hebben be
wonderd, er een die weet mede te
delen wat er met Betsy is geschied.
De oud-Atjehklanten, die met olifan
ten te maken hebben gehad zullen bij
het lezen van de namen: Rimba, Radja,
Manis, Minggo, Slimoen, Boewang Me-
latti, Inong, Isah, Agam, Jumbo en Ba-
roe misschien wel met enige weemoed
terugdenken aan die mooie tijd, waarin
de olifanten een voorname rol hebben
gespeeld.
Wat ik mezelf wel eens afvroeg was:
"Waarom is er in de periode 1913-
1932 nimmer een olifantje geboren te
Koeta Radja, LamMeulo en Tangse?"
"Was dat wel eens voorgekomen bij
olifanten in gevangenschap?" Ik stelde
de vraag aan de directeuren van de
dierentuinen te Rotterdam, Amsterdam
en Wassenaar. Van hen vernam ik het
volgende: Het is in enkele Europese en
Amerikaanse parken voorgekomen.
Geen geval is bekend, dat dit ooit in
een dierentuin in Nederland is geschied
(Wassenaar).
Rotterdam antwoordde: "Het is mo
gelijk, dat zij zich in een diergaarde
vermeerderen. De moeilijkheid tot Tok
ken is echter het feit, dat bullen in de
bronstijd dikwijls onbetrouwbaar zijn
vooral ten opzichte van de tweede
olifantenverzorger (de assistent). Riva
liteit, wil niet gehoorzamen aan een
lager in ranglijst geplaatste (in dit ge
val de assistent). Daar komt nog bij
dat men de beschikking moet hebben
over twee bullenstallen, zodat de ver
zorger de bullenstal niet behoeft vast
U merkt het natuurlijk dagelijks als
u gaat blandja: alles wordt steeds
maar duurder. En iedereen verhoogt
zijn prijzen ieder jaar maar weer met
een paar dubbeltjes, kwartjes of gul
dens,
ledereen?
De standhouders, die al ingetekend
hébben voor de Pasar Malam in Den
Haag hebben kunnen constateren,
dat deze Pasar Malam nu al drie
jaar achter elkaar de standhuren NIET
heeft verhoogd. De Haagse Pasar
Malam is de goedkoopste Pasar
Malam, zeker in verhouding tot het
aantal openingsdagen (5) en het aan
tal bezoekers (56.500 in 1970).
Maar ook de entreeprijzen voor de
bezoekers zijn NIET verhoogd. Ner
gens krijgt u zóveel te zien voor zo'n
lage entreeprijs: f 2,50 voor volwas
senen en f 1,voor kinderen.
ORIENT
Bovendien kunnen alle mensen van
buiten Den Haag dit jaar weer "voor
delig uit met NS", want op meer dan
50 stations zullen weer goedkope
Trein-Toegangbiljetten te krijgen zijn,
die 3x reductie geven: op de trein
reis naar Den Haag, op tram of bus
in Den Haag, op de entreeprijs van
de Pasar Malam.
T.z.t. maken we de stations bekend
waar u op de "Oriënt Express" kunt
stappen, de trein, die u naar een stuk
je "oriënt" in Nederland zal rijden.
Meer inlichtingen en een geïllustreer
de folder op aanvraag bij:
PASAR MALAM TONG TONG
LANGE VOORHOUT 25 B
DEN HAAG - TEL. 070 - 64 52 49
lees verder pagina 14
