FRAGMENT VAN...
NAMELOOS VERDRIET
LUNCH IN ATJEH
AMBARAWA
hotel .ardjoena'
Javaanse karakters van mijn bloed en
liefde. In de geur van vlier is je wezen,
zo kom je tot mij hier in dit land als
het zomer is. En bij de klanken van de
gamelan als ik die hoor mijn nénék.
JAN WEITES
BRUBUS is een gerecht, dat je in Mage-
lang, Ambarawa en Banjubiru op de pasar
kunt krijgen. Een soort bebotok, die in
bladeren wordt gewikkeld van een taies-
soort met blauwe bladeren; een soort Co-
locasia Esculenta.
Recept. Halfrijpe klapper geparut mengen
met tempeh semangi (half-adelijk, stinkt
dus al), brambang - bawang, lombok rood
en groen, trassie, goela djawa, kentjur, ikan
teri, zout.
Dit mengsel in heel veel kimpool kutis blad
wikkelen en vastbinden; in een kwali (platte
aarden kookpot) koken met water tot asat
3 uur. Eten met rode rijst en je sterft
staande.
KIMPOOL KUTIS. (Colocasia esculenta)
soort met blauwe bladeren. Noemen de
"...De oorlog is wreed, heeft me
nigeen in diepe ellende gebracht, tot
dat je in de zonde valt. Ben ik dan de
enige die zich onfatsoenlijk heeft ge
dragen? En nu moeten we ons leven
releveren aan de ellende. Heeft mijn
man zijn leven geriskeerd voor de
driekleur. Tijdens de oorlog is mijn
man weggerukt van ons, zonder enig
inkomen. Have en goed hebben we
verloren en verjaagd net als beesten
van de ene plaats naar de andere.
Nu moeten we dit alles nog onder
vinden. Ik heb zijn vrouw alles ver
teld, ik kan niet oneerlijk zijn. Ze
mogen ons niet. Ik laat alles aan
God over..." X
Brieven als deze ontvang ik regel
matig óók wel bij Tong Tong. En zij
bezorgen mij de verdrietigste momen
ten van mijn leven. Want zij getuigen
van een der verderfelijkste eigenschap
pen ook van "mijn" volksgroep: de
Indische. Ikzelf kan erg veel verdra
gen, maar als ik merk hoe ook een
voudige bescheiden mensen gepest
kunnen worden door harde roddel en
kwaadsprekerij, heb ik momenten dat
ik twijfel aan élke mogelijkheid tot ver
betering van deze beschaving.
Elk mens maakt fouten. De een erger
dan de ander. En allemaal moeten boe
ten voor hun fouten. Soms veel zwaar
der dan zij ooit konden overzien toen
zij hun fout maakten. Goed, men boet
dus. Meestal weet niemand hóe zwaar
zij boeten. Maar als ook zelfs "de
wraak des Heren" nog niet genoeg is,
achtervolgen zwarte praatjes van klei
ne, valse mensjes de boeteling tot
voorbij absurde grenzen.
Terwijl ze gezellig bij vriendinnen op
de koffie komen. Of met kennissen jo
viaal zitten te bridgen. Er geen idee van
hebbend hoe vér kwade praatjes tot
voorbij de vriendenkring kunnen gaan
Maleiers dit geen oebi turus? De knollen
zijn behaard en eetbaar. Geschild, met licht
zout gewassen, dan gestoomd of gekookt.
Eten met geraspte klapper. Of in stukken
voor kolak.
TERONG TJEPOKAK. Een wilde terong-
soort, die forse struiken vormt, licht blauwe
bloemen, vingerachtig blad met dorens,
lichtgroene vruchtjes in trossen. Plukken
als ze nog jong zijn.
Nenek maakt er bebotok van of tumis met
peteh en voorgegorengde gereh. In deze
tumis komt santen. In één woord hemels.
DJAMUR BARAT. Grote grijs-bruine padde
stoelen, die na de eerste regen uit de
grond barsten. Vooral veel onder bamboe
stoelen. Bij gebruik moet je de dunne vlies-
jes eerst afpellen; inhoud is blank en het
smaakt veel beter dan champignons. Voor
bumbu rudjak of pepesan.
SPURRIE (Spergula Arvensis). Veevoer.
Werd vroeger na het koren op het land
gezaaid. Meer bijvoeding in de herfst
maanden.
Op dit stukje in Tong Tong nr. 17
van 15 maart moét ik reageren. De
reis Koeta-Radja - Medan duurde twee
dagen.
Men overnachtte in Lho Seumaweh.
De lunch werd de eerste dag gebruikt
te Sigli. Dat was ongeveer halfweg
Koeta-Radja - Lho Seumaweh.
Het eten daar was beroemd, ik her
inner me o.a. nog de grote garnalen.
Nergens heb ik die zo heerlijk ge
geten ;die rijsttafel moest inderdaad
van te voren in Koeta-Radja besteld
worden, stond klaar in de stations
wachtkamer en de tram wachtte tot
men klaar was met eten. Ik spreek
over 1922...
Een gemoedelijke boel bleef het daar.
Wij vertrokken in 1935 vanuit Koeta-
Radja met de Atjehtram via Medan
naar Ambon, omdat mijn man als as
sistent-resident was overgeplaatst. Een
heerlijke lange reis overigens.
Maar terzake: we stonden op het
perron te Koeta-Radja, waar vele weg
brengers gekomen waren voor een
laatste handdruk. Zo was dat in ons
Indië nu eenmaal de gewoonte.
Niemand dacht aan de tijd, totdat
de stationschef aarzelend vroeg aan de
toenmalige Gouverneur van Aken:
"Kunnen we vertrekken, Gouver
neur?" A. Moll-Lips
Schiedam
en voorbij elke redelijke duur van straf.
Misdadigers zitten alleen hun tijd uit
"en dan al". Maar mensen onder el
kaar kennen geen genade. Onder el
kaar zit men levenslang!
Al doet U er niet aan mee aan
het kwaadspreken LUISTER ER
OOK NIET NAAR. Als U de moed hebt,
zeg kalm tegen kwaadsprekers en
kwaadspreeksters dat ze zwijgen. Er is
al leed genoeg op de wereld. T.R.
SUWENG BLONG, suweng is oorknop in
het Javaans. Dit model is heel geliefd in
de Vorstenlanden. Hol of massief, van
goud of zilver, bezet met stenen. Staan
prachtig, maar vereisen enorme gaten in
de lellen.
SOGA TOENTENG Abrus precatorius.
Aren-palm Arengga sachariferum.
Djambé of pinang Areca catechu.
Kambodja Plumicra acaminata.
Waringin Ficus Benjamina.
Vlier Sambucus nigra.
Dit woord zou afgeleid zijn van
"Ngambah" en "rowo". "Ngambah"
zou betekenen "doorwaden".
Ik vraag me af, of dit niet wat ver
gezocht is, om niet te spreken van
minder juist.
Het Javaanse woord ngambah" komt
van "ambah" en dit heeft volgens P.
Jansz Javaans-Nederlands Woorden
boek, de volgende betekenissen, nl.:
heersend, epidemisch, endemisch; be
treden, begaan, bevaren door vaartui
gen, vissen; de lucht door vogels, een
ballon; treffen, overkomen, een onheil.
U ziet het. Nergens komt U het woord
"doorwaden" tegen.
Waden of doorwaden wordt in het
Javaans vertaald met "ngrobjok'V
'nggoejoer en 'mblebek!
Is het nou niet logischer om te zeg
gen: amba (ombo wijar, wilt U er
aan denken om ombo niet uit te spre
ken, zoals het geschreven wordt, dus
ombóó, maar met twee doffe o's)
wijd, breed.
Amba-rawa wijd, breed moeras.
Het andere moeras is Rawa-pening
Rawa-bening het heldere, schone
moeras. Accoord?
G. H. Bartman
niiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiil
Logeren in Den Haag?
1 dan natuurlijk bij
Moderne kamers, prima service, prettige
s sfeer. Iedere kamer EIGEN douche-cel. In p
I iedere kamer warm en koud stromend water.
1 Vanaf f 20,— per persoon per nacht. g
1 Gr. Hertoginnel. 205, tel. 070/39 03 24
IMUiiii
"HERINNERINGEN"
uit het oude Indië 1890 1917
door W. Ch. J. Bastiaans
Verkrijgbaar bij Boekhandel
Tong Tong
f 4,90 0,50 porto
17
