I.E.V. Kweekschool Bandoeng
Disco
Bolland
NABI'S
vernementsambtenaar worden, maar
bedankte voor de eer. Doch er was
nog een andere candidaat, zendeling
Vermeer, die als "Frei-missionar", wat
hem niets opbracht, best een vaste
aanstelling bij het Gouvernement met
een aardig tractement kon gebruiken.
Hij accepteerde het regeringsaanbod
en als Sadrach nu maar meewerkte,
was alles in kannen en kruiken. Maar
Sadrach, die wist wat hem boven het
hoofd hing was de Zending, het Gou
vernement en de Indische Kerk te
slim af. Hij wachtte niet af, doch trad
handelend op.
Er was n.l. nog een derde zendeling
in Midden-Java aangekomen, n.l. Wil
helm. Sedert begin 1881 was deze in
Poerworedjo gevestigd, had zich eerst
op het Maleis toegelegd en was in
juli 1882 in de achtergalerij van zijn
huis, dat tegenover dat van Bieger lag,
een school begonnen. De Javanen za
gen hem dus als een eenvoudige
"Skoolmèster", niet allereerst als
"pandita". Tussen Sadrach, die als
banneling op Bieger's erf verbleef, en
Wilhelm ontstond een grote en hechte
vriendschap. Niet dat Wilhelm alles wat
Sadrach verkondigde even mooi vond,
integendeel. Maar ofschoon goed Ge
reformeerd, begreep Wilhelm dat een
zendeling enigszins met de Javaanse
landaard moest rekening houden. Hij
vreesde niets zo zeer als "hollandis
me" en in Sadrach's botsing met de
geestelijke en wereldlijke autoriteiten
had hij onvoorwaardelijk de zijde van
zijn Javaanse vriend gekozen.
Sadrach, die helemaal niet gek was,
zag nu een uitweg. In 1883 begaf hij
zich van zijn woonplaats Karangdjasa
naar Poerworedjo en verzocht eerst,
tot driemaal toe, een onderhoud met
Bieger, doch hij kreeg geen qehoor.
Daarna, op 22 maart 1883 stak hij
de straat over en ging naar Wilhelm
en nodigde deze uit, om "in vereeni-
ging met hem", pandita van alle Ja
vaanse gemeenten te worden. De vro
me Wilhelm, vast overtuigd, dat de
Heer hem daartoe riep, nam het aan
bod met beide handen aan. Toen hij
daarop zijn benoeming aan collega Bie
ger en ds. Heyting vertelde, stonden
de eerwaarde heren sprakeloos. De
Javaan was hun te vlug af geweest!
Reeds op eerste Paasdag 1883 trad
Wilhelm in een Javaanse godsdienst
oefening op, d.w.z. een jong Javaan,
Timotheus preekte en Wilhelm beperk
te zich tot het uitspreken van de ze
gen. 83 afgevaardigden uit alle ge
meenten van Bangelen, Pekalongan en
Banjoemas kwamen bij Wilhelm en ga
ven hem te verstaan, dat "alle ge
meenten hem tot haar herder en leraar
begeerden". Zij beloofden hem trouw
en gehoorzaamheid. In werkelijkheid
moet daar natuurlijk Sadrach achter
gezeten hebben. Als symbool der
nieuwe verhouding kan gelden, dat
Wilhelm Sadrach op een stoel naast
zich liet zitten, hetgeen destijds tegen
over een Javaan, die geen regent of
zoiets was, een ongewoon optreden
was.
Wilhelm noemde zich sedert "Leraar
der vrije Inlandse Christengemeenten"
(Golongan wong Kristen kang mardika).
De Javanen wilden n.l. hun eigen gees
telijke zaken zélf regelen en geen
vreemde inmenging. Wilhelm be
schouwden ze als hun aller vriend, die
naast hun leider Sadrach de gemeen
ten mee mocht besturen. In dit opzicht
bleken de plooibare Javanen onwankel
baar. Daar zich verder niets onregel
matigs of verontrustends voordeed,
berustten Gouvernement, Indische Kerk
en Gereformeerde Zending voorlopig
in deze toestand.
Wilhelm is, ofschoon niet van een
sterk gestel, enige jaren met hart en
ziel werkzaam geweest, vooral om
Sadrach en de zijnen te maken, tot wat
zij wel beweerden te zijn, maar nog
lang niet waren, n.l. goed onderlegde
Christenen. Daartoe vertaalde hij voor
hen allerlei in het Javaans, b.v. de ge
loofsbelijdenis, de kerkorde, de cate
chismus, doch dit waren geschriften,
die een degelijke studie vereisten om
goed begrepen te worden. Wilhelm
nam dus het herderlijke werk van 3039
Christenen verdeeld over 167 desa's
op zich, een reuzetaak, terwijl Sadrach
voor de propaganda zorgde. Daar hij
telkens weer nieuwe zielen voor Chris
tus won, werd Wilhelm's taak steeds
zwaarder. Tot zelfs in het Djokjase,
waar Wilhelm niet mocht prediken,
maakte hij bekeerlingen. Dit wekte de
argwaan van het zelfbestuur en dus
werden alle nieuwe Christenen eerst
bij het districtshoofd, en toen gebon
den naar de Regent gebracht, die hen
vier dagen in het blok opgesloten hield,
zonder dat zij zelfs voldoende voedsel
kregen.
Wilhelm hoorde pas van deze "Chris
tenvervolging", toen hij van 'n rondreis
terugkeerde. Aanstonds besloot hij zijn
mensen te gaan helpen, maar vervoer
ontbrak. De spoortrein was er nog
niet, het zendingspaard was te over
vermoeid, een rijtuig was te duur voor
de zendingskas. Dus besloot Wilhelm
de 92 kilometer naar Djokja maar te
voet af te leggen, wat de niet al te
sterke man binnen tweemaal 24 uur
volbracht. Hij had dus wel hart voor
zijn mede-Christenen, al waren het dan
ook maar eenvoudige dessa-mensen.
Nu door heel Nederland de examens
aan de gang zijn, zullen velen onzer
nog herinneringen hebben aan onze
eigen examentijd. Hier een lijst uit de
krant van geslaagden van de I.E.V.
Kweekschool van het schooljaar 1939-
1940, voor ons bewaard door de heer
J. F. Cooke. Leuk om ons opeens weer
ettelijke personen te herinneren die we
destijds goed gekend hebben!
Van 1 tot en met 19 Juni werden 54
leerlingen van de I.E.V. Kweekschool te
Bandoeng geëxamineerd voor Euro-
peesch onderwijzer(es). Hiervan slaag
den er 49, afgewezen werden vijf leer
lingen, o.w. twee Inlandsche leerlingen,
die afgewezen werden wegens onvol
doende beheersching van de Neder-
landsche taal.
Dit jaar slaagden van deze I.E.V.
Kweekschool dus 91 procent der leer
lingen.
Hieronder volgen de namen der ge
slaagden: E. de Bate (v), The Ay Tjoe
(v), Oei Sioe San (m), R. Voorn (v),
E. Ros (v), A. G. Wijnveldt (v), S. H. L.
Demmink (v), H. Mare (v), E. Detiger
(v), F. R. Anthonijsz (m), A. Piso (v),
H. Meijer (m), B. E. Portier (v), L. H.
Walsen (v), E. E. Anwar (v), W. Beyer
(v), J. C. W. Kreecke (m), M. Biekart
(v), A. A. Bouwman (v), H. C. van der
Capellen (v), H. Walpot (v), J. A. Bax
(v), W. E. Rooze (m), M. C. Hoofsteeder
(v), R. R. Ismiatoen (v), A. F. Kawila-
rang (v), J. van Kraayenoord (v), A. J.
W. Langeler (v), E. C. Rader (m), E. C.
von Winckelmann (m), B. van der Waag
(m), C. G. Mostert (m), A. R. Fransz
(m), F. W. L. Cooke (m), P. A. M.
Tjaarda (v), K. H. Thomas (v), G. L. R.
Davies (m), T. A. Bax (m), W. van
Alphen (m), N. Coeter (v), G. Janssen
(v), M. Hermans (v), J. M. de Ruyter (v),
W. Schrader (v), M. R. Moeinah (v),
A. C. de Munck Mortier (v), E. Meyer
(v), L. Winia (v) en C. L. Walpot (v).
In het geheel werden te Bandoeng
76 candidaten geëxamineerd, waarvan
er 56 slaagden. (Adoeh kassian, de ge-
zakten! - Red.).
Van de overige 22 niet van de I.E.V.
Kweekschool afkomstige candidaten
slaagden er dus 7, of 32 procent.
Stationsweg 143 tel. 070
60 17 03 DEN HAAG
Stationsweg 77 tel. 070
60 15 12 DEN HAAG
Herenstraat 157 tel. 070
86 32 01 VOORBURG
Fred. Hendrikl. 161
tel. 070 - 55 66 97
DEN HAAG
De onovertroffen krontjong L.P. van Miss
Annie Landouw uit Solo is nu uit voorraad
leverbaar, prijs f. 19,90 per stuk.
Originele Sundanese ketjapi L.P. 22,
Indonesische import platen in alle soorten
f. 21,p. st.
Grote sortering gamelan en Hawaii platen
ook in de goedkopere prijsklasse van uit
stekende kwaliteit.
Er zijn onder de 124.000 Nabi's (pro
feten) maar 6 Nabi Wedar, nl. Nabi
Adam, Nabi Noeh (Noach), Nabi Ibra
him (Abraham), Nabi Moesa (Mozes),
Nabi Ngisa (Jezus), Nabi Moehamad.
Het woord "wedar" betekent o.a. en
hier speciaal "uiteengaan" en wordt
gewoonlijk gebruikt voor het opengaan
van bloemknoppen, dus "ontluiken",
"ontplooien".
Wedar kan ook betekenen "zich op
lossen", "te niet gaan" of "mislukken".
Uit: De Java Oorlog van 1825-1830,
Deel 1, pag. 135, P. J. F. Louw.
7
