Tjiwidej en de „Kanine Haarschneider"
Jos. van Arcken
restaurant
wijnands wh cecn
APART AROMA?
Op 27 km afstand ten Z.W. van Ban
doeng, 1100 m boven de zeespiegel,
ligt in de Preanger het aardige berg
plaatsje Tjiwidej met een koel en heer
lijk klimaat. Mede door het prachtige
panorama waarvan men even buiten de
bebouwde kom kan genieten, hebben
vele gepensioneerden zich daar geves
tigd. Slechts enkelen woonden in het
eigenlijke Tjiwidej. Het wonen buiten
de bebouwde kom heeft verder het
voordeel, dat men ook nog een vrij
ruim erf heeft om er vruchtbomen en
sajoeran te planten, wat de gepensio
neerde de gelgenheid geeft zijn dagen
nog nuttig en aangenaam te besteden.
Ook aardappelen gedijen er zeer goed.
Hebben de buren bovendien voldoende
kippen, dan heeft men genoeg voor het
dagelijkse menu.
Alhoewel Tjiwidej maar een kleine
plaats is, is het toch een zeer belang
rijk middelpunt voor het achterland, dat
zich haast tot de Indische Oceaan uit
strekt en bijna geheel uit grote thee- en
kina ondernemingen bestaat. Ook aard
appelen worden hier veel verbouwd
voor de uitvoer naar Singapore en de
Zwavelfabriek "Kawahpoetih" staat
ook vlakbij. Al die producten worden
hier opgevangen door het eindstation
van de S S. en doorvervoerd naar de
haven Tandjoeng-Priok voor verder
transport over zee.
Ter plaatse had Tjiwidej ook nog een
kleine industrie. Over deze industrie en
zijn leider wil ik U het een en ander
vertellen. Op een dag ontmoette ik bij
een autoreparatie atelier een Duitser
(een Hamburger, employé van het be
drijf). Al gauw raakten wij met elkaar
in gesprek en op mijn vraag op welke
onderneming hij werkte, kreeg ik als
antwoord, dat hij ter plaatse woonde
en van beroep Kaninen haarschneider
was- "Wat zegt U?" vroeg ik hem en
dacht natuurlijk dat hij mij voor het
lapje hield, want van zoiets had ik nog
nooit gehoord.
En omdat hij toch niet zo ver uit de
buurt woonde, nodigde hij mij uit even
bij hem te komen. Na een glaasje bier
liet hij mij toen het bedrijf zien waar
een dertig of veertig mensen werkten,
mannen en vrouwen - bezig met het be
werken van geschoren en ongeschoren
konijnenhaar.
De haren worden niet met de hand
geschoren zoals men zou verwachten.
Eerst worden de vellen geschraapt en
soepel gemaakt. Dan gaan ze in de ui
terst fijn afgestelde snijmachine, die
de voortschuivende vellen ragfijn snijdt.
De afgesneden ragfijne vellen vallen
aan de voorzijde van de machine af en
de vrij gekomen haren aan de achter
kant. Deze wijze van scheren is om
haarlengte te winnen. De huidafval
heeft voor het bedrijf verder geen waar
de en wordt door sawaheigenaars weg
gehaald om als mest gebruikt te wor
den. Dat snijden deed die Duitser zelf
of door een hiervoor door hem speci
aal opgeleide inheemse, dus goedkope,
kracht.
Na de nodige behandeling met zuren
gedurende een bepaalde periode, heeft
de verzending plaats en door een lichte
broeiing aan boord, (men denke maar
aan de reis door de hete Rode zee) was
het haar volgens mijn zegsman bij aan
komst in Hamburg al direct geschikt
om verwerkt te worden en wel voorna
melijk tot vilthoeden.
De vellen komen uit Nieuw-Zeeland
en Australië. De N-Z.se vachten zijn
dikker en de haren langer- Voor de
transactie's zorgde zijn chef, die de
eigenaar van het bedrijf was en ook in
Tjiwidej woonde.
Op welk uur van de dag ik deze me
de eigenaar ook een bezoek bracht,
altijd trof ik hem bij zijn glas door hem
geliefde Java bier met de fles er naast.
En vanzelfsprekend kreeg ik ook een
vol glas van dat schuimend brouwsel
met de fles er naast. En ik mocht niet
naar huis eer de fles er naast leeg was.
Deze kwam echter nooit leeg, want eer
het zover kwam werd hij vervangen
door een nieuwe geopende fles. Het,
was zo zijn vaste gewoonte om elke
dag zo'n hele kist naar binnen te hijsen
met of zonder hulp van gasten.
Gewend om 's morgens alleen een
flinke kop koppie toebroek te drinken
kreeg ik op de eerste dag dat ik hem
bezocht, het ene glas bier na het ande
re, en U kunt zich wel voorstellen hoe
ik toen over de weg naar huis moest
voortstrompelen.
Door het overmatige bier gebruik
kreeg de man op bepaalde tijden vlek
ken op zijn huid en zweren op zijn
lichaam als gevolg van het gift dat hij
iedere dag te verwerken kreeg. Dan
moest hij naar het - Borromeuszieken-
huis te Bandoeng waar hij onder steng
toezicht stond en geen druppel alkohol
kon bemachtigen. Na verloop van tijd
verdween de ene zweer na de andere.
Maar nauwelijks waren de laatste ver
dwenen of men miste hem in het zie
kenhuis en dan zat meneer weer thuis
bij zijn onafscheidelijke glas Java bier,
tot dat Borromeus hem weer moest
opnemen.
Eens gebeurde het dat hij zijn em
ploye naar Tg-Priok zond om de haar-
zendingen en ook de geldelijke zaken
te regelen. Zelf nam hij diens taak op
de fabriek waar. Het was toevallig op
Voor Juwelen en Uurwerken als
van ouds naar
Laan van Meerdervoort 520
Den Haag - Telef. 33 64 41
HOLLANDSE en INDISCHE KEUKEN
Hoogstr. 12 - Den Haag - Tel. 600712
Dir. M. WIJNANDS
v/h Grand Hotel Makassar
het eind van de week, hari bajaran en
het inheemse personeel moest uitbe
taald worden. Middels de loonlijst riep
hij de namen af en betaalde de lonen
uit. Toen hij onder aan de bladzijde
gekomen was, vergat hij het blad om
te slaan en begon weer van boven af
te lezen. En dit gebeurde van wege zijn
al te benevelde brein. Als de lezer
meent, dat hij daardoor geld had ver
loren of dat de anderen die niets ont
vangen hadden hevig protesteerden,
vergist hij zich. Toen de employe op de
fabriek terug was, nam deze de kas op
en ontdekte al gauw de blunder van
de baas- Iedere werknemer stortte alles
wat hij te veel had gekregen terug.
Niemand die het in zijn hoofd haalde
om ook maar een cent achter te hou
den, want deze fabriek betaalde de
hoogste lonen uit de hele omtrek. En
wie nog niets gebeurd had omdat hij
op de achterkant van de loonlijst stond,
ontving prompt wat hem rechtens toe
kwam.
Eens in de week stond een auto
bus gereed om het personeel naar de
bioscoop te Bandoeng te brengen, en
alle kosten kwamen ten laste van de
fabriek.
Waarom moest die fabriek nou juist
in Tjiwidej zijn? Dit heeft zijn voordelen.
De plaats heeft volgens de bedrijfs
leider de juiste vochtigheidsgraad.
Werklonen zijn er zeer laag vooral ten
opzichte van Australië in die tijd, en
het vervoer rechtstreeks naar Hamburg
van onbewerkte huid, dus huid met
haar, wordt door zwaarder gewicht en
groter volume te duur. En daarom:
In Tjiwidej moet je wezen, in Tjiwidej
moet je zijn!
R. F. Doelitzsch
Batavia, Gang Ketapang, in één der Euro
pese huizen, met een groot erf.
Mevrouw ontdekte dat van de irrigator, die
in de badkamer hing, de tuit of het eindstuk
miste. Er werd overal naar gezocht, de kin
deren en bedienden werden één voor één
gehoord, maar het ding was weg en bleef
weg.
Enkele dagen daarna betrapte de heer des
huizes de tuinjongen er op dat hij achter
de bijgebouwen zat te roken en als sigaret
tenpijpje gebruikte... het verloren voorwerp.
Instede boos te worden, schoot de heer
des huizes in een luide lach en trouwens
wij allen.
Smakelijk roken! maar de sufferd wist ook
niet wat hij in z'n mond stak.
VICTOR
20
