Fonteijn Co -
HET VERGETEN KERKHOF
Disco
Bolland
Makassar niet veel betekende. Je kon dan
ook moeilijk zeggen "Ik ga eens een week
end hier of daar naar toe" zeker niet in de
jaren waar ik nu over schrijf.
Des avonds bij maanlicht liep je eens door
de Chinese wijk naar de rivier waar je bij
laag water soms een aantal krokodillen
zag liggen, ook kon je wel eens een tochtje
maken, als je tenminste over een auto be
schikte, naar Takaller, het enige plaatsje,
dat eens door een spoorlijn met Makassar
verbonden is geweest (dat was later, de
lijn is weer opgeheven), maar daar hield het
dan ook mede op.
Toch heb ik ondanks wat ik hierboven neer
schrijf altijd prettige herinneringen aan Ma
kassar behouden. Het was er intiem ge
zellig, de mensen gingen leuk met elkaar
om, de feestjes, en dat waren er nogal wat,
als ik zo de foto's die ik daarvan nog heb,
bekijk, geweldig! Neen, ik kan niet anders
zeggen, dan dat Makassar, één der oudste
en belangrijkste steden in Indonesia, een
belangrijke plaats in mijn tropenjaren blijft
innemen.
Na de 2e wereldoorlog kwam ik er vrijwel
iedere maand. Veel veranderd was er niet.
Ja, natuurlijk, de stad had zich wat uitge
breid, er waren bedrijven verdwenen, er
waren bedrijven bijgekomen. Een zwembad
straalde nu haar pracht uit aan de kade, of
beter gezegd in het verlengde van de kade
vlak voor de esplanade, modern met alles
wat er zo bij behoort. Maar, en dat viel
mij op, verder had de stad haar "eigen ik"
weten te behouden. Dat is veel waard.
Ik hoorde en las uit Tong Tong, dat de
naam Makassar gaat verdwijnen. Jammer,
maar in mijn gedachten zal het zolang ik
nog te leven heb "Makassar" blijven.
Dit over deze interessante plaats op
Celebes. Ik kan dit artikel echter niet be
ëindigen zonder er de aandacht op te ves
tigen, dat Celebes aan natuurschoon ont
zettend veel te bieden heeft, de golf van
Boni, Straat van Boeton, de plaatsen Ken-
dari met de beroemde zilversmeden, Kolo-
nedale met zijn uitzonderlijk mooie haven
ingang, en nog veel meer van dit alles,
om nog niet eens te spreken van de ge
bieden rond Menado en Tondano.
We zijn nog niet zover, maar ik durf te
voorspellen, dat Celebes binnen niet al te
lange tijd een zelfde toeristen stroom zal
gaan trekken als thans Bali (ik noem dit
„ons Marken").
v. Seventer
P.S. Nu de naam Makassar definitief uit de
kaarten van Indonesië geschrapt is (en
vervangen door de naam Udjung Pandjang)
meenden wij deze plaats nog eens extra
in Tong Tong te moeten gedenken.
Stationsweg 143 tel 070
60 17 03 DEN HAAG
Stationsweg 77 tel. 070
60 15 12 DEN HAAG
Herenstraat 157 tel. 070
86 32 01 VOORBURG
Fred Hendrlkl. 161
tel 070 - 55 66 97
DEN HAAG
Tophits L.P. uit Djakarta: TITIEK SANDO-
RA in duetten met MUCHSIN. Eindelijk,
eindelijk de grote ster uit Indonesia hier
op de plaat. Prijs f. 19,90 goede stereo
kwaliteit.
Importzending uit Singapore is NU ook
weer binnen. Salina no I, Salina III, Ivo
Nilakreshna, Han-Wen, Aida Mustapha en
honderden andere soorten.
Kent U de Tetap-Segar producties uit Indo
nesia die hier op Mata Hari label staan?
Allemaal originele platen, krontjong asli.
Vlamingstraat 5, Den Haag, Tel. 11 66 77
v/h te DJOKJA
GOUDEN
schakelarmbanden
krintjing
slangen
colliers
(6 tot 100gr.)
toesoek konde
peniti kabaja
van 22 karaats goud
22 Karaats verlovingsringen
BRILJANTEN
markiesringen
hangers
oorknoppen
gezet in
22 karaats goud
MIDO
polshorloges
SEBELAH ROTAN ARMBANDEN VAN 24 KRTS GOUD (mas kertas)
TJITJAK broches in 22 KARAAT goud in étui f79.50 franco huis.
Er zijn in Indonesië tal van vergeten
kerkhoven. Eén ligt ergens tussen de
plaatsjes Titipapan en Laboean-Dgli op
de weg van Medan naar Belawan-Deli.
Als mijn gastheer C. F. Bergman mij
er niet attent op had gemaakt, was ik
er nooit aohter gekomen. De graven
zijn n.l. zo volkomen door tropische
planten overwoekerd, dat je ze niet
ziet. Inscripties op zerken zijn bijna
onleesbaar. Zware regens, grote hitte
en koude onverschilligheid van mensen
zijn de hoofdschuldigen.
Na over een parit (op Sumatra spreekt
met niet van een slokan, maar van een
parit) gesprongen te zijn en me door
dicht struikgewas en lalang gewerkt te
hebben, kwam ik bij de eerste tombe.
Willem 26 juli 1844, 28 maart 1888.
Willem was pas 44 toen hij overleed.
Het tweede graf was van een Duitser?
Een Oostenrijker of een Zwitser? Hier
ruhet Otto Friedrich Dietrich Geb. zu
Glaughau am 10 juni 1865 gest. zu
Laboean am 3 Februar 1890. Otto be
reikte dus de leeftijd van 25 jaar!
En tenslotte het derde graf: "Tempat
perhentian Ibu, Mertua, Nenek kamie
jang tertjinta
Santje Withelmina Siwalette Djaulan
Lahir di Padang Meninggal di Belawan
Februari 1939.
Drie graven, drie nationaliteiten Ik heb
nog getracht andere graven te berei
ken, doch dit werd mij door de dichte
vegetatie niet goed mogelijk gemaakt.
Op een afstand van slechts enkele
meters van dit vergeten kerkhofje
daverde en dreunde het intense vracht
auto verkeer van en naar Medan voor-
bij.
De aarde beefde en het is dus niet
verwonderlijk, dat tombes door dat ge
weld scheefzakken en je overal omge
vallen zuilen en kruisen op de grond
ziet liggen.
Ik heb op het kerkhof "Kembang Koe-
ning" te Soerabaja gezien, dat men
grafzerken als publieke latrine ge
bruikte.
Ik heb in het weekblad "Panorama"
van 18-24 september j.l. foto's van gra
ven gezien, die je verdrietig stemmen.
Wat te denken van een paar betjak-
koetsiers, die hun voertuig wassen met
regenwater dat op een grafzerk is blij
ven staan? Dit is toch niet het graf van
Uw vader of moeder of van een andere
geliefde dode?
Ach ja, het mag! Het mag, want het is
niet verboden. Je Mag op een kerkhof
spelen, je Mag er geiten hoeden, je
Mag er een warong heen brengen, je
Mag er ook breien, een betjak wassen
of er een publieke latrine van maken...
Je Mag er alles doen, want het is niet
verboden.
Je mag ook schrijven, zoals die meneer
van Panorama: oude moedertjes brei
en een broekje, tegen een zerk ge
leund; kinderen stoeien tussen de heu
veltjes, spelen verstoppertje achter de
vaak enorme kruistoestanden
Ziet U wel? We dragen niet meer ons
kruis. We spreken tegenwoordig van
een "kruistoestand"!
G. H. Bartman
Naschrift van de Redactie:
Wij ontbloten het hoofd bij de pië
teit van onze naasten, toch wel besef
fend dat de dood van derden ons
nauwelijks beroert. Het opstel van
Tjalie "Vriendelijk Dorp op een Doden
akker" in de Piekerans beschrijft soort
gelijke toestanden op een Chinees
kerkhof en heeft ons alleen doen
lachen. Want we weten dat als Tijd
en Afstand ons niet over de rouw om
doden heen helpt, we rouw zouden
moeten bedrijven om elke voet gronds
op aarde, omdat immers de wereld
één groot kerkhof is...
11
