kosten, want er waren letterlijk tientallen
vrienden door heel Indonesië waar ik lo
geren mocht. Dat ik het niet deed is dus
óf stom óf wonderlijk. Het laatste was
het geval: bij vele vrienden hoorde ik tel
kens weer "dat de bom gauw zou barsten
en ik beter terug kon gaan". Dit gerucht
werd gewoon een ervaringspatroon, dat
steeds nadrukkelijker werd o.m. door uit
spraken van helderzienden _en horoscoop
trekkers, die spraken van de "raga-raga"
(de eindstrijd tussen de Pendawa's en
Kurawa's), de uiterste chaos waarbij a.h.w.
de wereld vergaat.
Op een gegeven ogenblik nam ik het
plotselinge besluit te vertrekken. Zonder
angst, maar "puzzeled", hopend dat ik
elders andere contacten zou kunnen sluiten.
In Hongkong werd ik echter ernstig ziek en
zonder enig succes geboekt te hebben
kwam ik terug. Later natuurlijk (toen er
niets gebeurde) min of meer beschaamd,
vooral toen ik tijdens de e.v. Pasar Malam
door de Indonesische gasten compleet
werd gefêteerd. Had ik me maar wat inge
beeld? Was ik "stom bijgelovig" geweest?
Pas toen de coup kwam met de zuiveringen
daarna waar soms hele samenlevingen
amok maakten en toen ik uit mijn planning
notities naging dat ik omstreeks die tijd
ergens in een klein gehucht in Midden Java
had moeten zijn waar niemand mij kende,
begreep ik, dat een wonder me gespaard
had. Dat bleek mij in deze (over de hele
linie bijna fatale) periode ook op de reis die
ik naar Mexico maakte (om daér handels
contacten te zoeken), en waarheen Lilian en
de kinderen mij vergezelden omdat het
voor hen tóch vacantie was. Toen sloeg
onze auto met een vaart van meer dan 100
km (Lilian aan het stuur) over de kop in
een lege woestijn en werd de auto bijna
geheel verwoest, maar werd van de inzit
tenden geen haar op het hoofd gekrenkt!
Later bleek dat de stabiliseringsinrichting
bij alle Tempests bij hoge snelheden faal
den.
In het algemeen is deze periode op aller
lei terreinen een hooggespannen, emotione
le en gevaarlijke 'tijd geweest met als af
sluiting mijn attaque, waar ik óók mooi
doorheen gekomen ben.
Maar wederom is géén geld van het tijd
schrift of de N.V. voor deze "Odyssee" ge
bruikt. Hij is gemaakt uit fondsen die abon
nees van Tong Tong vrijwillig bijeen brach
ten. Inderdaad ben ik deze milde gevers
nog steeds een Indonesië-reis schuldig.
Die .hoop ik dit jaar te maken, wederom
NIET van Tong Tong geld. Mijn lezers zullen
dubbel en dwars van mij krijgen wat ze van
mij verwachten.
Er is natuurlijk veel meer te vertellen,
maar het zou de lezer gaan vervelen: altijd
datzelfde praatje van beweerde oneerlijk
heden. Raar is eigenlijk dat zulke praatjes
ontstaan bij (vermeende) "grote kapitalen",
terwijl men niet snapt dat als ik de kunst
zou verstaan te hooi en te gras een flinke
slag te slaan zonder dat boekhouders en
accountants alarm slaan, ik zeker wel jaar
in jaar uit Tong Tong van kleine bedragjes
kan "melken" zonder dat men het in de
gaten heeft. Of boekhouders en accountants
zouden mee moeten doen. Maar daarvoor
heeft Tong Tong werkelijk veel te weinig
geld! Even weinig als de lasteraars herse
nen.
Want dat deze kwaadsprekers allemaal en
in alle opzichten klein van statuur zijn, is
duidelijk als men zich even realiseert dat
ik bij die "oplichterijen" slechts 'n duizend
je hier of daar "buit maak" en daar mijn
bestaan voor op de waagschaal stel. Dat
is gewoon absurd! Ik zou "voor hetzelfde
geld" beter weer onderwijzer kunnen zijn,
wat me aanzienlijk veel meer opgebracht
zou hebben!
Verder wordt er gedacht dat door Tjalie ook
wordt gemanipuleerd "met dat andere plan
in Spanje" (bedoeld wordt Miralmonte) en
met het Bruine Bus Fonds en het Poekoel
Teroes Fonds. En als zo'n (voor het heil
van zijn medeburgers beduchte) roddelaar
in een soerat aan een abonnee vindt dat
als men met Tjalie in zee wil gaan niet op
den duur "op een dood spoor" moet komen
en zich "zo positief mogelijk" veilig moet
stellen "middels regerings-bewijzen en -ga
ranties van b.v. 6 landen (EEG)" (ik citeer
een brief, want van al die kletspraatjes
staat er meer zwart op wit dan men denkt),
dan is het te begrijpen dat zo'n abonnee
boven zo'n soerat schrijft "GILA".
Al die kwaadsprekerijen en verdacht
makingen rondom Tong Tong en Tjalie zijn
GILA, omdat ze totaal ,uit de lucht gegre
pen zijn. Wij leven allemaal intussen al
lang genoeg in Holland om te weten dat
90 van alle gelaster kwaadaardig ver
zonnen is in deze maatschappij, vanaf de
praatjes van de juffrouw van hiernaast tot
de praatjes rondom ex-minister Luns, waar
door andere ministers zelfs inbraak nodig
achtten (volgens een ochtendblad in elk
geval, al weet je al lang ook niet meer of
80 van de kranten niet óók mee lastert).
Of het beweerd meeluisteren van telefoon
technici! Kwaad geweten soms?
En dan zeggen ze nog dat de Indische lite
ratuur zich ontwikkeld heeft uit roddelpraat
in vergelijking met "hoog cultureel Holland",
Quatsch! Lees maar eens meer wat in het
buitenland als literatuur verschijnt, kijk dan
terug naar Holland en merk wat een afzak-
ker je maakt ondanks al die snorkende
prijsuitloverijen voor literatuur!
Wie over mijn stupide bekladding met
"communisme" meer begrip wil hebben,
leze eens in de VN van 8 januari het inter-
vieuw van Han Suyin:
Het is geen kwestie van houden of
niet houden van het communisme, maar
van de feiten onder ogen zien. Het is
in China en daarbuiten genoeg bekend
dat ik geen marxiste ben, ik ben pas
net begonnen met Marx te lezen. Mao
Tse Tung lees ik natuurlijk wel, het is
een belachelijk idee dat je over China
zou kunnen schrijven zonder Mao Tse
Tung te hebben gelezen.
Han Suyin: "Ik moet zeggen de in
formatie in China is veel vollediger
dat is mijn stellige overtuiging veel
vollediger dan in het Westen. Het Wes
ten dat zulke schitterende kansen heeft
om goede kranten te maken verspilt ze,
verdooft mensen met persoonlijke ver
halen over individuen en verwaarloost
de werkelijk belangrijke dingen in het
leven. Zulk een soort kranten met hun
overvloed aan obsceniteit en porno
grafisch nieuws, zogenaamd nieuws
over mensen hun privé-leven, disgus
ting only disgusting, zulke kranten ken
nen wij niet.
China heeft historisch gezien veel
geleden van het Westen en er is een
bezinksel van wantrouwen dat vreem
delingenhaat wordt genoemd in het
Westen. Maar er is fantastisch veel ge
daan en dit is een kwestie waar ik
zelf ook vaak met de Chinezen over
heb gesproken, als Euraziatische
er is bewonderenswaardig veel moeite
gedaan om alle gevoel van rassen- en
vreemdelingenhaat weg te nemen. Veel
meer dan waar dan ook." "Het is" zegt
ze, "allemaal een kwestie van menings
vorming. Als uw grootste dagbladen
racistisch zijn, en die bladen heb je in
Europa, als ze neerzien op donker ge
kleurde mensen, zeggen dat ze banen
wegpikken, dat ze vies zijn, neerzien
op andere beschavingen, dan wordt je
racistisch. Mensen worden niet als ra
cisten geboren, zij worden tot racisten
gemaakt. Wij maken dat mensen niet-
racistisch worden."
Toen ik in Amerika woonde, had ik de tijd
om (uit méér tijdschriften dan ooit in Ne
derland gevonden worden) China te leren
kennen. Ik las zelfs Mao zelf. En kwam tot
een geheel ander inzicht over Mao en China
dan algemeen gangbaar was toen ik mijn
opstellen voor Tong Tong schreef (in 1965).
Natuurlijk werd ik prompt voor communist
uitgemaakt en in de ban gedaan.
Ah, hoe zou de Euraziatische schrijfster
Han Suyin briesen van woede als ze er
kennis van nam, dat men hier in Holland
(waar men graag cultureel doet met Han
Suyin) een volksgroep van 1/3 miljoen Eu
raziatische Nederlanders volkomen negeert,
ze alleen genadiglijk een schaars kansje
gunnend als ze spreken in de geest van de
opiniebladen of de Nederduitse partijpoli
tiek. Zich zelfingenomen koesterend in het
zonnetje van de "bijna totale assimilatie"
van de Indischman, terwijl dat het smade-
lijkste is wat je van anders-denkenden ver
wachten mag!
Ons alleen genadiglijk een zekere "mar
ginaliteit" gunnend (als-ie zich maar koest
houdt, hoor!) in verbijsterende domheid of
achterlijkheid niet ziend wat zich in de
Latijnse Amerika's ontwikkelt en overal
elders, waar men de kunst verstaat naar
mestiezen te luisteren zoals ze zijn. Niet
zoals men ze graag wenst!
Maar we hoeven alleen te kijken naar de
laatdunkendheid waarmee vele Nederlan
ders, de Fransen, Britten, Amerikanen en
vooral Chinezen beoordelen, om te beseffen
dat hét eigenlijk wel goed is zo, overal bui
ten gehouden te worden. Ik verwacht van dit
artikel ook in het geheel niets. En gun de
kwaadsprekers verder wat ze nog meer te
beweren hebben over Tjalie, Tong Tong en
Indische "allochtonen". Maar laat ons met
rust. Dat is toch jandorie het minste wat
je een "uitstervende generatie" gunnen mag.
We zijn toch geen paarden die nooit rustig
sterven mogen omdat ze afgemaakt moeten
worden voor slachtvlees als ze tóch niet
meer „nuttig" zijn?
Sorry, deze enkele uitschieter! Sbms
barst ik werkelijk bijna van woede over
zoveel valsheid en inbeelding.
TR
P.S. Ik voel alleen maar één schuld, en dat
is t.a.v. de Steurtjes. Hun beloofde ik in
1956 dat ik een boek zou samenstellen "De
Kinderen van Pa" (van der Steur) van het
wel en wee van de pupillen van de Oranje
Nassau Stichting. Reeds was ik ijverig be
gonnen de van vele kanten binnenstromende
copy te ordenen, toen mijn aandacht "weg
geroepen" werd voor de Tong Tong. Dat
was in 1957. En sindsdien heb ik me zó
diep "begraven" in dit werk, dat er van
het boek van de Steurtjes niets meer te
recht is gekomen. Alleen af en toe kan ik
eraan werken en ik blijf hopenMaar
als de Steurtjes mij deze nalatigheid verwij
ten, kan ik dat begrijpen! - T.R.
7
