'Rode Visjes'' en Telor Troeboek
Van Frieda Antonijsz-Michels kregen wij
deze foto ter leen van het personeel van het
Centraal informatie Bureau CBI) van het
Rode Kruis te Batavia, gemaakt in 1946want
(dacht ze) vele lezers zouden zo niet zichzelf,
dan toch zeker menige schat terugvinden uit
die woelige dagen vlak na de oorlog in Indie's
hoofdstad, die toen al meer en meer Djakarta
begon te heten.
Bij onze eerste blik op de foto zagen we
al direct twee oude bekenden: de heer en
mevrouw Rieber (ex-VIOS!) en we wedden
dat elke lezer wel een dichte of verre sobat
vinden zal. Wat fris en jong ziet deze groep
er uit en het wil er bij ons haast niet in dat
deze vrolijke bende nu een kwart eeuw ouder
geworden is!
Als ik nog terugdenk aan die jaren vol ge
vaar, toen er bijna geen dag voorbij ging dat
we hoorden dat die of die gekidnapt was! Om
nog te zwijgen van ellendiger nieuws. En
toch togen we elke dag weer naar die krank
zinnige "Pasar Atom" om voordeeltjes te
bemachtigen uit geplunderde huizenhet
leven begon zich te herstellen! Want veel
immers is duldbaar, veel verlies herwinbaar
en alle vernietiging overleef baar voor wie
steeds opnieuw blijft geloven in een nieuwe
toekomst. ELKE nieuwe toekomst.
Zou U ook eens in een artikeltje op
willen nemen, waarom in al Uw Indische
gerechten nimmer aandacht wordt
(werd) besteed aan 2 lekkernijen bij de
rijsttafel, n.l. die rode kleine Makas-
saarse visjes en telor-troeboek.
Ook is het wel merkwaardig, dat
deze beide artikelen hier in de Indische
winkels niet verkrijgbaar zijn, niette
genstaande het personeel er wel be
kend mee is en er door 't publiek vaak
naar gevraagd wordt.
Worden door de verkoopsters deze
verzoeken niet aan de eigenaar-inko
per doorgegeven, óf wat is dan de
reden, dat deze artikelen toch niet in
gekocht worden?
R. Nolen
Zowel door Tong Tong als relaties van
ons zijn pogingen ondernomen om "rode
visjes" te importeren, maar ze schijnen in
Makassar (of elders?) niet meer gemaakt
te worden. De echte goede telor troeboek
is zelfs voor ons, rijke europeanen, veel
te duur en komt misschien daarom niet
meer uit.
Over beide heerlijkheden schrijft de En-
cyclopaedie v. Bed. Indië het volgende:
De Haringachtigen (Clupeidae) behoren
tot de Malacopterygij (zie Vissen) en komen
in talrijke soorten in de Indische Archipel
voor. Chirocentrus dorab (Forsk.) is een
lange slanke zilverkleurige vis, met scher
pe buik, vanwaar de maleise baan Parang
parang. Kleine haringsoorten van het ge
slacht Spartelloides, zowel als ansjovissen
van het geslacht Stolephorus, (Ikan teri),
worden geconserveerd en tot de bekende
"Makassaarse visjes" of "Rode visjes"
(Ikan mérah) bereid, die als toespijs bij de
rijsttafel een rol spelen. De eigenlijke ha
ringen (Clupea) (Ikan tèmbang) komen in
talrijke soorten op de vismarkten. Onder de
elften is vooral Clupea (Alosa) macrura
Blkr van betekenis (Mal.: Teroeboek) die
het voorwerp van een belangrijke visserij
aan de mond van enige rivieren van Suma
tra, Borneo en Malakka is. De gedroogde
en gezouten kuit komt onder de naam van
"Telor Troeboek" of "telor ikan" (alg.vis
kuit) in de handel.
Onder de naam van Mata besar en
Boe-boelan zijn grote haringen met lange
aarsvin, van het geslacht Pellona bekend,
die deels in zee, deels ook in rivieren
voorkomen. Ansjovissen doen zich ook in
vele soorten voor: die van het geslacht
Setipinna zijn groot en kenbaar aan de
verlengde stralen van de borstvin; zij ko
men in brak en zoet water der grote Soen-
da-eilanden voor. Engraulis mystax Bi. Schn.
(Mal. Boeloe ajam) is een algemene soort:
bij Engraulis setirostris (Brouss.) is de
bovenkaak tot een ver naar achteren rei
kend sabelvormig uitsteeksel, verlengd.
Verwant met de haringen, waarvan zij ook
het uiterlijk hebben, zijn de in het algemeen
onder de inlandsen naam "bandeng" be
kende vissoorten, w.o. Elops hawaiensis
T. Regan, Megalops cyprinoides (Brouss.),
Albula vuipes (L.) en Chanos chanos
(Forsk.) De laatste soort wordt op grote
schaal in visvijvers, o.a. in de lage streken
ten Noorden van Batavia gekweekt. Het
jonge broed wordt daartoe in zee gevan
gen en in de ondiepe vijvers uitgezet,
waarvan de waterstand door sluizen ge
regeld wordt. Terwijl de dieren hier in
brakwater leven, worden zij in de Preanger-
Règentschappen ook in zoetwater gekweekt.
Aan de Haringachtigen is ook verwant
Notopterus (op Java: lopis), grote, bruin
gekleurde, zijdelings afgeplatte, vissen met
zeer kleine schubben, een zeer lange aars
vin en korte rugvin uit het zoete water van
Java, Sumatra, Borneo en Oost-Azië. Ook
de Osteoglossidae, waartoe het geslacht
Scleropages een soort uit het zoete water
van Borneo en Sumatra en een andere uit
de rivieren van Nieuw-Guinea en Australië
behoort, zijn met de haringen verwant.
UIT EEN BRIEF
Lieve Lilian,
Hartelijk bedankt voor alle goede gaven,
overstelpend veel! Telkens krijg ik weer pak
jes of brieven, heb haast geen tijd om alles
te beantwoorden, had nooit op zoveel belang
stelling en hulp gerekend! Ben druk bezig om
de hele bibliotheek weer opnieuw op te bou
wen, daar ik geen rakken meer heb voor al
die boeken!
C. Saptoedewo
djl. Merdeka 54, flat 42
Bandung, Indonesia
Dit bedankje delegeren wij aan alle
goede gevers en geefsters die de zen
dingen aan mevr. Saptoedewo mogelijk
hebben gemaakt. We gaan gewoon
door met kinderboeken, teken- en
knutselmateriaal, tijdschriften etc. Stuur
zelf of stuur naar Tong Tong. Als U
niets te geven hebt, stuur ons een paar
postzegels, alles is welkom, alle klein
tjes maken grote dingen mogelijk!
17
