WERFT ABONNEE'S t
uit dun smeedijzer; als men al over de no
dige tactiek en verstand beschikt, is het
zaak om z'n krachten en intelligentie samen
te bundelen;
6. de olang-aling of beschutting, d.i. een
onderdeel om af te schermen; de interpre
tatie hiervoor is dat na de samenbundeling
van krachten en intelligentie, ratio en ver
stand, het resultaat van de arbeid ons al
voor de geest zweeft zonder aling-aling
(scherm), m.a.w. ons klaar voor de geest
staat;
7. de ratjuk of het opgewipte voorstuk van
de dissel, hetgeen in het Javaans geïnter
preteerd wordt als ngarah sing putjuk of
't gemunt hebben op de top", m.a.w. hang
je idealen zo hoog mogelijk aan de hemel
op!
Voor samenstellingen gaat men wederom
te rade bij het Sanskriet en Oud-Javaans
en vindt dan sapta voor "seven". De Sap-
tamarga of "Zeven Wegen" van het leger
is de Militaire Erecode welke in vertaling
als volgt luidt;
1We zijn staatsburgers van de eenheids
staat: de Republiek Indonesia welke geba
seerd is op de Pantjasila; 2. We zijn Indo
nesische onoverwinnelijke patriotten die
verantwoordelijk zijn voor het steunen en
verdedigen van de staatsideologie; 3. We
zijn Indonesische krijgslieden die zijn toege
wijd aan de Enige God en we verdedigen
Eerlijkheid, Waarheid en Rechtvaardigheid;
4. We zijn soldaten van de strijdkrachten
van de Republiek Indonesia en zijn de Be
wakers van de Indonesische Staat en het
Indonesische Volk; 5. We zijn soldaten van
de strijdkrachten van de Republiek Indone
sia en zijn flink gedisciplineerd, gehoorzaam
en loyaal aan de leiding en we eerbiedigen
het karakter en de eer van de soldaat; 6.
We zijn soldaten van de strijdkrachten van
de Republiek Indonesia en leggen de na
druk op dapperheid bij de ten uitvoerleg
ging van onze taak en we zijn steeds be
reid ons toe te wijden aan de Staat en Na
tie; 7. We zijn soldaten van de strijdkrach
ten van de Republiek Indonesia, we zijn
loyaal, houden aan onze belofte en vervul
len de soldaten Eed.
Wat het getal "acht" betreft, in het Indone
sisch heeft men er de naam delapan aan ge
geven, terwijl de Soendanezen dalapan en
de Minang'kabauers salapan verkiezen. Om
trent de achtergrond van dit getal kan het
volgende worden opgemerkt. Als U wel
eens in Indonesië bent geweest, zult U op
de pasar (markt) mensen hebben kunnen
horen spreken over, als ze het hebben over
bijv. Rp. 97,50, seratus (Rupiah) KURANG
seringgit of "(één) honderd (Rupiah) op een
rijksdaalder na", m.a.w. men noemt het
naastbijgelegen ronde getal en gaat dit dan
verminderen met een ander getal. Het
naastbijgelegen ronde getal voor delapan
(acht) en sembilan (negen) is natuurlijk se-
puluh (tien). Daarvandaan, dat de Indone
sische voorouders spraken over "tien ver
minderd met respectievelijk twee en een",
indien ze het hadden over "acht" resp.
"negen". Zo ontstond het woord delapan,
hetgeen, op de keper beschouwd, een sa
mentrekking is van dua alapan [letterlijk:
twee wegnemingen (van tien)]; een syno
niem voor alapan, eveneens in het Indone
sisch, is ambilan (wegneming). Terloops,
het Indonesische mengalap betekent afha
len" (van vruchten van een boom, met een
sengget, d.i. een lange staak met een haak
eraan). In het Soendaas betekent ngaiap
mantu, "tot schoonzoon nemen".
Is het niet vreemd, dat de kokosnoot of
klapper <in het Javaans heet k(a)lapa (van
alap) of krambil (van ambil)?
Voor samenstellingen grijpt men weer terug
naar het Sanskriet en Oud-Javaans, waarbij
asta (acht) op de proppen komt. Bekend
zijn de woorden astagina met de betekenis
sen van: 1. achtvoud; 2. achtzijdig en asta-
brata, "acht (staatsmans) deugden".
Sembiian komt van seambilan of satu am
bilan, d.i. "één wegneming (van tien)". In
het Atjehs ziet men hetzelfde verschijnsel;
het woord voor "negen" is in die taal siku-
reung; si sa satu; kureurg kurang;
ergo, "één minder (dan tien)".
Het oorspronkelijke telwoord voor_ "negen"
is sia, hetgeen men nog terugvindt op Bali.
Het Javaans heeft hiervoor sanga (spreek
uit: songo). O.i. is dit identiek met sia, want
voor bijv. si suami (de echtgenoot) kan men
immers ook zeggen sang suami (sang is var)
een hogere orde dan si), m.a.w. si a (sia)
sang a (sanga). We vinden dit sanga
terug in Wali Sanga of de "Negen Wali's",
dat waren de eerste Apostelen of Heiligen,
die de Islam op Java hebben verbreid. Deze
waren: 1. Sunan (Ng)ampel (in Surabaja);
2. Sunan Djepara; 3 Sunan Giri of Raden
Paku (in Gresik); 4. Sunan Deradjat (de
zoon van Sunan (Ng)ampel); 5. Sunan Bo-
nang of Makdum Ibrahim (in Tuban), 6. Su
nan Kudus; 7 Sunan Demak of Raden Pa-
tah; 8. Sunan Kalidjaga of Sunan Lepen en
9. Sunan Gunung Djati (in Tjirebon).
Terloops, de titel van Sunr-n is nu de exclu
sieve titel van de soeverein van Surakarta,
ook wel gespeld Solo of Sala; zijn volle titel
is: Ingkang Sinuhun Kangdjeng Susuhunan
Pakubuwana Senapati Ingalaga Abdurrah
man Sajidin Panatagama hetgeen betekent:
"Hij wiens voeten we op ons Hoofd dragen,
Soesoehoenan Spijker van het Heelal, Le
geraanvoerder in de Oorlog, Dienaar van de
Barmhartige, Heer en Regelaar van de
Godsdienst".
In samenstellingen alweer een Sanskriet/
Oud-Javaans woord, nl. nawa. Dit woord
zijn we slechts tegengekomen in de samen
stelling Nawaksara, d.i. de titel van de
laatste redevoering gehouden door wijlen
Soekarno in de Vierde Zitting van de MPRS
(Madjelis Permusjawaratan Rakjat Semen-
tara - Voorlopige Raad van Overleg van het
Volk) op 22 juni 1966. Hij verklaarde 'in deze
zitting dat, zoals gebruikelijk, vele van zijn
redevoeringen Sanskritische benamingen
dragen (ontleend via het Javaans). Soekarno
heeft de bovenstaande redevoering Nawak
sara gedoopt, omdat deze "negen (nawa)
punten (aksara) inhield" (Zie: Berita Yudha,
Djakarta, 23 juni 1966, p. 1).
Eerder had Soekarno het voorstel van de
hand gewezen om zijn speech Nawasabda
te dopen, aangezien, althans volgens hem,
net woord sabda (woord) een al te feoda-
listisc'h karakter draagt. "Het is een woord
daterende uit de dagen van soevereinen"
(Vide: Angkaïan Bersendjata, Djakarta, 23
juni 1966, p. 1). Wat te zeggen van de
woorden daterende uit diezelfde feodale
tijd, wel'ke nu nog voorkomen in de Bahasa
Indonesia, zoals gering (voor sakit ziek);
bersemajam (voor tinggal wonen) in bijv.
het spreekwoord dalam tubuh jang sehat
bersemajam pikiran jang waras, letterlijk,
"in een gezond lichaam woont een gezond
verstand" of "mens sana in corpore sano";
barsabcla (voor berkaia spreken, zeg
gen); mangkat (voor mati, meninggal
sterven), enz., enz.
De eerste vereiste voor degenen; die in se-
clusie gaan ter meditatie is nutupi babahan
hawa sanga of "het sluiten van de negen
lichamelijke openingen", want de moderne
psychologie Is van mening dat we geen 5
doch 9 zintuigen bezitten. Dit is dan ook de
reden waarom de term nawindria of nawa-
indria geschikter zou zijn dan de (bestaan
de) term pantjaindria!
Het getal voor "tien" is in het Indonesisch
sepuluh, afgeleid van puluh dat "tiental"
betekent, m.a.w. sepuluh staat voor satu
puluh of "één tiental". In de andere streek
talen wijkt dit getal niet veel af.
Voor samenstellingen heeft men wederom
z'n toevlucht genomen tot een Sanskriet/
Oud-Javaans woord, nl. dasa (tien). Voor
"tienkamp" kent men het woord dasalomba
en voor "decennium" heeft men dasawarsa
gecreëerd.
Tot slot het volgende: naast de Pantjasila
kent men nog de Dasasila of "Tien Princi
pes" van Bandoeng. De Eerste Azië-Afri'ka
Conferentie, naderhand herdoopt in Afro-
Azië Conferentie, welke was gehouden in
Bandoeng van 18 tot 24 april 1955 op ini
tiatief van de vijf mogendheden Indonesië,
India, Ceylon, Pakistan en Birma, resul
teerde in de formulering van enige principes
die bekend staan onder de naam van Dasa
sila Bandung.
De formulering luidt als volgt: 1. Eerbied
voor de fundamentele menselijke rechten
en voor de doelstellingen en principes
van het Handvest der Verenigde Naties; 2.
Eerbied voor de soevereiniteit en territoriale
integriteit van alle volkeren; 3. Erkenning
van de gelijkheid van alle rassen en van de
gelijkheid van alle volkeren groot en klein;
4. Non-interventie of inmenging in de inter
ne aangelegenheden van een ander land;
5. Eerbied voor het recht van elke natie
om zichzelf te verdedigen alleenlijk of col
lectief, in overeenstemming met het Hand
vest der Verenigde Naties; 6. a) Onthou
ding van de gebruikmaking van de samen
stelling van een collectieve verdediging
welke zekere belangen dienen van de grote
mogendheden; b) Onthouding van welke
natie dan ook voor de uitoefening van druk
op andere landen; 7. Het zich onthouden
van daden of bedreigingen van agressie of
van de aanwending van geweld tegen de
territoriale integriteit of de politieke onaf
hankelijkheid van enig land; 8. De schik
king van alle internationale disputen langs
vreedzame wegen, zoals d.m.v. onderhande
lingen, verzoening, arbitrage of een gerech
telijke schikking en d.m.v. andere vreed
zame middelen naar de eigen keuze van de
partijen, in overeenstemming met het Hand
vest der Verenigde Naties; 9. De bevorde
ring van wederzijdse belangen en een we
derzijdse samenwerking; 10. Eerbied voor
internationale rechtvaardigheid en verplich
tingen.
A. Ed. Sch'midgaH-Tellings.
