Over
en hun oorsprong
Met Lebaran geen zorgen
Dit aardige bergstadje ontleent zijn
naam aan de grenstekens, bestaande
uit "drie stenen" (Selo-tigo) later ge
groeid, of verbasterd tot Salatiga. Aan
de Bringinseweg, in desa Watoe-toem-
ploek, hetgeen betekent "op elkaar ge
plaatste stenen", staat of stond een
heel oud monument, gevormd door
drie, op elkaar geplaatste bergstenen.
Deze grote, oude stenen vormen met
z'n drieën, oppervlakkig gezien, één
met mos begroeid geheel. Ook aan
de andere kant van de stad, aan de
weg naar Banjoebiroe (fort Willem I)
staat een dergelijk grensmonument.
Hier ziet men heel duidelijk een stapel
van drie, op elkaar geplaatste platte
stenen.
Volgens de gezaghebbende bron, die
aanleiding geweest was voor het ten
onrechte wijzigen van de naam SAma-
rang in SEmarang, moest de naam
Salatiga afkomstig zijn van "Salah ti-
ga", hetgeen, vrij vertaald, betekent
"drie fouten (zonden)"; men heeft zelfs
een legende verzonnen om e.e.a. aan
nemelijk te maken. Salatiga, in het
hoog-Javaans, is Selo-tigo (drie ste
nen), nooit Salah-tigo, want dit zou
taalkundig onjuist zijn; immers "drie
fouten" zou in het hoog-Javaans moe
ten zijn: "Lepat-tigo", en zo wordt de
plaats nimmer genoemd.
Salatiga was de zetel van de cavalerie
en artillerie van het K.N.I.L.; deze mili
taire macht vormde met het in de nabij
heid gelegen fort Willem I, een sterke
bescherming voor Semarang, bij even
tuele vijandelijke aanvallen van uit de
vorstenlanden.
Verder was te Salatiga gevestigd het
Proefstation voor de Java Suikerindus
trie. Dit proefstation leverde de bibit
(stekken) van de verschillende suiker
rietsoorten aan de suikerfabrieken op
Java. Het transport van deze bibit ge
schiedde per tjikar (grote vrachtkar,
bespannen met ossen) naar het spoor
wegstation Toentang, ongeveer 8 k.m.
van Salatiga gelegen, waarna het ver
dere vervoer door de N.l. Spoorweg
Mij. werd verzorgd. Naderhand werd
dit proefstation overgebracht naar Se
marang, alwaar in het heuvelterrein,
een complete suikerfabriek met modern
laboratorium werd gebouwd. In dit la
boratorium zag de uitvinding Harre-
veldt het levenslicht. De Regering wei
gerde het patent over te nemen voor
het gevraagde bedrag van 100.000,
waarna Cuba het kocht voor, naar ik
meen, 1.000.000; het resultaat van
deze transactie was dat Cuba de we
reld-suikermarkt veroverde, hetgeen
voor de Java-suikerindustrie de nek
slag betekende.
Hnfiisp'
Het passagiersvervoer van Toentang
naar Salatiga geschiedde in vroegere
tijden per tentwagen of karretje, be
spannen met twee paarden, vanwege
de klim naar Salatiga. De enige ver-
huurderij, gedreven door de oud-artil
lerist Pelsmacker, die als agent een
broer te Toentang had wonen, heeft
hem geen windeieren opgeleverd.
Salatiga is één van de weinige plaatsen
op Java, waar een koel klimaat gepaard
gaat met vertier, waarom het als vacan-
tieoord dan ook zeer in trek was. Er
waren drie grote hotels: Kalitaman,
Blommestein en van Kleef, terwijl vele
gezinnen, als bijverdienste, vacantie-
gangers in huis namen. Tweemaal in
het jaar bracht de Soesoehoenan van
Solo met gevolg enige weken te Sala
tiga door, voor welk verblijf steeds de
helft van de ruimte in hotel Blomme
stein (oud-majoor K.N.I.L.) werd gere
serveerd.
M. Busselaar
De Nederlandse regering gaat voor
vijf miljoen gulden in Azië rijst kopen
en die ten geschenke geven aan de
Indonesische regering, die zich als ge
volg van een te droge oostmoesson
geplaatst ziet voor de mogelijkheid van
een rijsttekort, des te pijnlijker nu Le
baran - 8 november - nadert. Sedert'
enige tijd is een, voorlopig geringe,
stijging van de rijstprijs geconstateerd,
die de regering in Djakarta heeft ge
noopt, haar reservevoorraden aan te
spreken. Het gevaar van een belang
rijke prijsstijging van het basisvoedsel
van de bevolking, die catastrofale ge
volgen zou kunnen hebben, schijnt be
zworen.
Dit is een voorbeeld van vriendenhulp,
die kan bijdragen tot de stage ontwik
keling van de ook nu reeds hoopvolle
betrekkingen tussen het oude "moeder
land" en de voormalige "kolonie". Wij
juichen dus het besluit van de Neder
landse regering van harte toe.
Er zijn ook andere kanten dan die van
de Nederlands-Indonesische betrekkin
gen aan deze gebeurtenis. Terwijl de
industriële ontwikkeling, voorzien in het
lopende Indonesische vijfjarenplan ach
terbleef, is de groei van de landbouw,
speciaal van de rijstverbouw, met grote
vreugde ontvangen. In 1974 zou Indo
nesië zichzelf op het stuk van de rijst
produktie kunnen bedruipen, aldus
werd aangenomen, ondanks de drei
gende bevolkingstoename. Dat zou het
land van een enorme last bevrijden:
aanvulling van de rijstvoorraden uit
buitenlandse produktielanden slokt vele
van de nauwelijks te missen Indone
sische deviezen op, om maar te zwijgen
van de gevolgen van een rijsttekort in
dien onverhoopt aanvulling uit het bui
tenland niet of niet snel genoeg zou
kunnen worden verkregen. Thans blijkt
opnieuw, dat plannen ook wanneer zij
met grote kracht worden uitgevoerd,
mensenwerk zijn en blijven. Het is de
natuur, die over elke ontwikkeling door
menselijke vermogens in gang gezet,
beslist. Voor dit rijst-etende land blijft
de mogelijkheid van een tekort nog ja
ren als een zwaard van Damocles bo
ven het hoofd hangen. Laat ons hopen
dat de dreiging thans bezworen is en
gen wanklank de Lebaran zal versto
ren. Selamat Hari Raya Aidil-fitri 1392'
J.H.R.
Hotel Kalitaman in Salatiga, welbekend bij vacantiè'gangers.
20
