Herinnering aan P.A.M.S.
8
Verschenen: "DE KRONTJONG-GITAAR"
door ROSALIE GROOSS
8
8
8
8
8
8
8
Met mij bedienden zij zich van het Neder
lands; bij de anderen weer Maleis. Mevrouw
moest weieens lachen als Kanda Soenda-
nees probeerde: "Hou maar op," zei ze dan.
"Je doet mijn oren geweld aan." Heel diep
zinnige gesprekken hebben wij daar ge
voerd; heel veel over geloof en Godsdienst.
Over en weer mochten wij elkander heel
graag.
Met Ibu en Eutjeuk ging ik vaak inko
pen doen voor mijn familie in Holland.
Te helpen, uitzoeken vonden ze beiden
zalig; meestal gingen wij daarna een restau
rant binnen; dan genoten zij met volle teu
gen.
Zo op een keer kwamen wij op pasar Senen
twee vriendinnen van Eutjeuk tegen. Blij
herkennen, over en weer gepraat en toen
met z'n allen op een terras neergestreken
en ijs besteld. Eén had twee allerliefste
kinderen bij zich, een jongen en een meisje.
Die heb ik even lekker vertroeteld. Deden
eerst wat bang en verlegen, maar al gauw
was het ijs gebroken en had ik ze op
schoot.
De twee vrouwen waren slank, knap en ele
gant en ik was hoofdthema van gesprek.
Al gauw waren wij in een geanimeerd ge
sprek gewikkeld. Ze vonden het machtig
interessant en gedroegen zich vlot met
moderne opvattingen. Het zoet vloeiend
Soendanees klonk zo heerlijk in mijn oren.
Node namen wij later van elkander afscheid
en gingen onze eigen weg.
Ach, mooie momenten van weleer, schone
herinneringen, waar is de tijd gebleven.
Ik moest mij klaarmaken voor vertrek naar
Holland. Ibu smeekte mij, niet te gaan. "Je
kan je moeder toch niet alleen laten. Blijf
Toes; wij kunnen je niet missen. Wij zullen
voor je zorgen."
Lieve, arme Ibu. Ik moest wel; er was geen
andere keus. In Holland wachtte mijn echte
moeder. Het naderend afscheid deed Ibu
zuchten en steunen; later werd ze kalmer
en berustte ze in het lot. Mijn hart werd
gebroken, in mij was het een orkaan.
Liet een grote foto van mij maken in een
lijst als tanda mata (herinnering). Een
paar persoonlijke dingen als souvenir. Van
hen kreeg ik een primitief Balinees schil
derij, zonder diepte, zwart-wit, dat een
vrouwenroof voorstelde.
Het afscheid was vreselijk, hoe, wat, wan
neer, zal je ze terugzien.
Van Holland uit geregeld contact gehad,
stuurde met feestdagen mooie ansichtkaar
ten. Op verjaardagen (van Ibu hebben wij
maar met Kartini gepland vanwege onbe
kendheid met de datum) extra mooie an
sichten en kleine geschenken gezonden. O-
ver en weer was er blijvend contact, ook via
anderen, die dan olèh olèh meenamen. Na
mijn vertrek is Ibu voorgoed in de bergen
blijven wonen; de stad werd haar te druk.
De seizoenen gingen en kwamen, tot het
verbod: geen correspondentie meer. Eerst
nog getracht via Amerika en Rode Kruis;
ging wel maar hopeloos en om ze niet
nodeloos in gevaar te brengen, gezwegen;
pijnlijke jaren. Jimmy en zijn vrouw maakten
de schoolkennis af, die ik achter heb ge
laten. Kanda en Eutjeuk waren geen anal-
phabeten meer, af en toe kwam er een
regel van hun hand.
De zeep, zakdoeken, Eau de Cologne en
poeder, die ik naar Ibu stuurde, werden
haast niet gebruikt, maar zuinig in de kist
bewaard. Al de ansichtkaarten kwamen aan
de wand en ze wist precies, wanneer of die
kwamen en welke inhoud ze behelsden. Met
Een laatste foto vóór het "afzwaaien" van de derde klasse van de PAMS te Batavia, in het jaar
1936. PAMS betekent: Paedagogische Algemene Middelbare School; hier werd men dus opgeleid
voor onderwijzer. De Pams was de eerste kweekschool die deze naam voerde. De andere
scholen bleven gewoon Kweekschool heten.
De Pams was met de AMS, Mulo en LS gehuisvest in een prachtig gebouw tegenover de CBZ.
Aan dit fraaie gebouw hebben de meeste Pamsers hun prettigste herinneringen. Dus ook de
leerlingen op bovenstaande fotowaar men de klas ziet in gezelschap van de leeraar Kamps.
Voor wie bekenden zoekt, hier zijn:
knielend zittend van rechts naar links (op de voorgrond) Pred v. Daalen, Emiel Th. van Minde
(adres bekendAnneke Margadant, Eugenie (Tjennie) v. Steenvelt (Rotterdam? Bertha
Mensingk. Staand v. rechts naar links: Erna Siegers, Hr. Kamps, Lucie Holtz, Greet Schenk,
Jan Hatumena, Liauwtje, Rd. Kartadingrat, Willy v. d. Wulp, Max Gobee, v. d. Broek, Noes
Jansz, Soemanti, ?afk. v. d. A.M.S., onderg. Fred Bartman.
Op zoek naar de oorsprong en geschiedenis van de krontjong.
190 pagina's (plm.) 9,90 f 0,90 porto.
slametan kwam mijn foto centraal te staan
en het was net, of ik er nog bij hoorde. Dan
was ze in pontificaal met kabaja van gezon
den stof uit Holland. Dan werden de zak
doeken en andere geschenken uit de kist
gebruikt.
En met iedere post:"Toes, het is al zolang
geleden. Ibu verlangt naar je. Wanneer kom
je ons toch opzoeken?"
Hartbrekende woorden, hoop zonder resul
taat. Toen brieven: Ibu wordt minder en op
een zaterdagmorgen, post! Ik zou net de
deur uit gaan, boodschappen doen. Bekend
handschrift, overbekende postzegels. Gauw
open scheuren en lezen. Plots stokte alles:
ik zag niets meer en snikkend liet ik mij in
een stoel vallen. Je hart als uitgewrongen.
Hoe vaak zai je nog gewond worden en
lijden. Bevrijdende tranen? Beheersen. An
deren begrijpen niet, waarom dit harstoch-
telijke verdriet is. De stad in, de straat op,
met een boordevol gemoed, rode, opgezette
behuilde ogen, nog vol tranen; boodschap
pen doen met gedachten heel ver weg, volle
keel, gesmoorde stem. Waarom ik juist
Poeticus Narcissen koos, wit met donker
hart en een heel licht vleugje parfum voor
een kleine attentie, voor de herinnering,
voor de sidekah (offergave), ik weet het
niet.
J. Weites
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO
8 Het hele jaar 1973 O
O O
O heeft U plezier van
O de ENKHUIZER ALMANAK 8
o want er staat van alles in, mooi 0
O weer, slecht weer en alle bijzon- O
O
O
O dere dagen.
f 1,90 - of f 1,70 0
o plus 60 cent porto. 0
o O
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO
Een stille wenk: geef een echt wol
geschenk. SCHAPENVACHTEN.
Ideaal in de auto, m.banden. Wasbaar.
Leverbaar in rood, blauw, groen, lever,
bruin. Haarpool 4 cm. Winkelwaarde
100,Bij ons f 60,Rembours-
zendingen: ƒ4,50 p.v. HANDELSBUR.
DE NIEUWE GOLFLENGTE Postb.
1730, Den Haag, Tel. 070-33 35 15.
19
