De nieuwe spelling
van het Indonesisch ("eyd")
fej
Eenheidstaal voor 130 miljoen mensen, door: A. E. Schmidgall Tellings
Bijna twee jaar nadat Indonesië haar onafhankelijkheid had geproclameerd, lang
vóór de souvereiniteitsoverdracht in december 1949, werd de spelling van de
Bahasa Indonesia (BI) veranderd bij Besluit van de Minister van Onderwijs No.
264/Bhg gedateerd Djakarta, 19 maart 1947. Deze spelling, welke genoemd is
naar de Minister in kwestie, staat bekend als de Soewandi-spelling. Ze wordt
ook vaak genoemd de Republikeinse Spelling.
Daarvoor had Prof. Ch. A. van Ophuysen in
1901 een orthografisch systeem geïntrodu
ceerd voor de taal - toentertijd nog geeti-
keteerd Bahasa Melaju (Maleise Taal). En
passant: Volgens W.A. Braasem in zijn
Pantuns, (De Moderne Boekhandel Indone
sia, Djakarta, Amsterdam, Surabaja, 1950
pagina 9,) is van Ophuysen een "Indische
jongen". En, vóór van Ophuysen had het
Latijnse schrift waarmede het Maleis werd
getranscribeerd min of meer een phonetisch
karakter. Om enige voorbeelden van deze
spelling de revue te laten passeren zullen
we met zeven-mijls-laarzen door het Ma-
leisch en Nederduitsch Woordenboek van
de hand van P. P. Roorda van Eysinga, dat
omstreeks 1825 was samengesteld, vliegen.
Air (water) werd door Eysinga weergegeven
door ajer; baik (goed) door bajik en bajikh;
duduk (zitten) door doedokh; daun (blad)
door dawon, enz. enz.
Ofschoon de Soewandi-spelling voor de BI
voorschreef dat oe (in de van Ophuysen-
spelling) zal worden vervangen door u,
bleef Dr. Roeslan Abdulgani, die thans gast-
coleges geeft aan de Monash University in
Australië, een middenweg bewandelen, door
èn de oude (de oe in Roeslan) èn de nieuwe
(de u in Abdulgani) spelling te bezigen in
zijn naam. Hoogstwaarschijnlijk een uiting
(typisch voor de doorsnee Indonesiër) om
tot een compromis te geraken. Toen een
verslaggever hem vroeg, waarom hij deze
gulden middenweg bewandelde, was zijn ant
woord kort en bondig: "Wel, als ik Ruslan
zou schrijven, zou dit mij steeds aan Rus
land doen denken!"
Maar, wanneer was eigenlijk voor de eerste
maal een overeenstemming bereikt tussen
Indonesië, Maleisië en Singapore om tot
een uniforme spelling te komen? Om het
antwoord op deze vraag te kunnen vinden
moeten we teruggaan tot het jaar 1954.
In dit jaar werd er nl. een Indonesisch Taal
congres gehouden in Medan van 28 oktober
(een historische datum) tot 2 november,
waarbij een formulering werd gevonden om
de (Soewandi-)spelling van de BI te vervol
maken. Om dit congresbesluit ten uitvoer
te leggen werd de Panitia Pembaharuan Ed-
jaan (Commissie voor de Spellingshervor
ming) in 1956 benoemd onder de toenmalige
Minister van Onderwijs Prof. Dr. Prijana
(Prijono) en, later E. Katoppo. Het was niet
lang hierna, dat men het gehele idee om de
spelling te veranderen wenste uit te breiden
tot Maleisië en Singapore, welke twee
landen destijds nog verenigd waren in de
Persekutuan Tanah Melayu (Maleise Fede
ratie).
Intussen, werd in september 1956, het derde
Kongres Bahasa dan Persuratan Melayu
Malaya (Maleise Taal en Literatuur Congres
in Malaya) in Johore gehouden. In dit con
gres rijpte het verlangen om de spelling van
de Bahasa Melayu (BM) en die van de
BI te unificeren.
Op 17 april 1959 hebben Indonesië en Ma
laya een vriendschapsverdrag ondertekend.
De beide landen werden vertegenwoordigd
door resp. Premier H. Djuanda en Vice-
Premier Dato' Abdul Razak bin Dato' Hus
sein. Het Panitia Pelaksanaan Kerdjasama
Bahasa Melayu-Bahasa Indonesia (Commit
tee voor de Realisatie van een Samenwer
king tussen de BM en BI) voorgezeten door
Prof. Dr. Slametmuljono, die de Indone
sische Republiek vertegenwoordigde, en
Syed Nasir bin Ismail, de voorzitter van de
Dewan Bahasa dan Pustaka [Raad voor de
(Maleise) Taal en Letteren], die de Maleise
Federatie vertegenwoordigde, werd ge
vormd. Dit Comittee bracht de zgn. Melin-
do-spelling tot stand (Meiindo) staat voor
MELayuINDOnesia).
Het (Indonesische) Djuanda Kabinet en de
Maleise Regering zijn overeengekomen om
in januari 1962 een gemeenschappelijke
spelling te introduceren. Maar, i.v.m. de
Konfrontasi, bleef dit plan een plan.
mOtó>s0n f,
lt
oerip socmohardjo
"OERIP SOEMOHARDJO"
door Rohmah Soemohardjo-
Soebroto
Verkrijgbaar bij Boekhandel
Tong Tong, uitgave Moesson
reeks. Prijs 8,incl. porto.
Een boek, waarvan J.H.R. in Tong
Tong zegt:
"het geeft een boeiend beeld
van het leven van een Javaanse
familie, sterk georienteerd op
Nederland, maar nochtans Indo
nesisch
In juni 1966, na de opheffing van de Kon
frontasi, heeft het (Indonesische Lembaga
Bahasa dan Kesusastraan (Instituut voor
Taal Literatuur) een concept gemaakt voor
de hervorming van de Soewandi-spelling,
welke in de plaats treedt van alle andere
voorafgaande concepten. Het is dit concept
geweest, hetwelk tenslotte werd goedge
keurd door het (Militaire) Oppercommando
(Komando Tertinggi of KOTI) als basis voor
de samenwerking op taalgebied met Malei
sië en Singapore.
De Singaporese Ehsan Haji Ali, lid van de
Study Tour Goodwill Mission van het Sin
gaporese Permanente Congres Instituut die
Indonesië heeft bezocht van 14 tot 28 april
1968, verklaarde n.a.v. de spellingsovereen
komst tussen Indonesië en Maleisië het
navolgende: "Maar, de Maleise Taal welke
in Singapore wordt aangetroffen in be
schouwing nemende, alsmede het feit dat
deze taal tot de Bahasa Kebangsaan (Na
tionale Taal) van Singapore was uitgeroepen,
is het Spellingscommittee gevormd door
het Kongres Bahasa Kebangsaan Singapura
(Singapoerees Nationale Taal Congres) in
1966 verplicht alle veranderingen welke
plaatsgrijpen op spellingsgebied op de voet
te volgen". M.a.w. ook in Singapore leeft
de idee om zich te organiseren in een soort
van sfeer voor culturele samenwerking.
Gedurende de onderhandelingen tussen
Maleisië en het KOTI Taal Team in juni 1967
heeft Maleisië de bewoordingen van het
Indonesische concept ten volle onderschre
ven. Maar, later in het jaar 1967, is deze
spelling issue een algemeen verbreide aan
dacht gaan trekken in zowel regerings- als
maatschappelijke kringen, niet alleen in In
donesië maar ook in Maleisië en Singapore.
Het grootste deel van de pers was tegen
een nieuwe spelling. In Indonesië werd zelfs
een resolutie aangenomen door een van de
Parlementaire Commissies om de introduc
tie van een nieuwe spelling te verwerpen.
Deze verwerping werd met lede ogen door
Maleisië gadegeslagen.
Hoe het zij, sinds 17 augustus 1972 is er
toch een nieuwe spelling gekomen en in
gevoerd door Indonesië en Maleisië. De
voorgestelde hervorming heeft wederom
enige irritatie veroorzaakt onder intellectu
elen en studenten. Ditmaal heeft men echter
de spelling issue niet door het Parlement
laten gaan om een herhaling van het voor
gevallene te voorkomen. Op 16 augustus
1972 heeft President Soeharto de introduc
tie aangekondigd van een verbeterde ortho
grafie van de BI, waar kortheidshalve naar
wordt verwezen met de afkorting EYD (lees:
e-je-de; de uitspraak van de (Nederlandse)
"j" is in EYD geworden "dje"), welke staat
voor (in de nieuwe spelling) Ejaan Yang
Disempurnakan en de betekenis heeft van
"Geperfectioneerde Spelling". Ofschoon
EYD is onderschreven door de meeste (niet
alle) linguïsten en pedagogen (en ook reeds
geruime tijd door enkele Indonesische au
teurs werd gebezigd) is deze spelling niet
al te populair. De spelling is wederom het
mikpunt geweest van hernieuwde demon
straties op 26 juli jl. gelanceerd door hon
derden Djakartaanse scholieren. Zij toon
den spandoeken waarop stond geschreven:
MINUM TJOTJA-TJOLA, een schimpscheut
op de onpopulaire in de plaatstelling van
"c" voor "tj"! Chauvinisme spreekt natuur
lijk een woordje mee.
Vele Indonesiërs zijn de mening toegedaan
dat het systeem dichter staat bij de be
staande Maleisische praktijk dan bij de
Indonesische en dus, een vernederende
"overgave" betekent voor het grotere land
(Indonesië).
Een andere basis voor misnoegen is een-
10
