HERINNERINGEN AAN MALINO
NA DE BEVRIJDING
Disco J
Bolland
12
De vrede in de Pacific was getekend. Krijgs
gevangenen werden afgevoerd uit de jungle
van Sumatra's Westkust en getransporteerd
over de railway die ze zelf hadden moeten
aanleggen in de richting van Pakan Baroe.
Hier werden zieken en gewonden- ik be
hoorde tot de laatste categorie- in de zie
kenbarakken ondergebracht. Na een week of
drie werden we gevlogen naar Singapore
waar ik eerst kwam te liggen in de Gene
ral State Hospital en later naar Johore State
Hospital werd overgebracht. Nog net maak
te ik mee het eerste St. Nicolaasfeest dat
daar uitbundig werd gevierd.
Die goeie oude Sint, gezeten in een rol
stoel en voortgeduwd door Zwarte Piet,
die van tijd tot tijd in een dolle bui met
een flinke vaart door de ziekenzaal waar
ik lag, manoevreerde, tot groot vermaak van
de patiënten. Zijn schimmel kon het waar
schijnlijk niet aan al die vijf verdiepingen
plus een open terras op de top die Johore
Hospital bezat op en af te rijden, (na de
bevrijding).
Ook het eerste Kerstfeest en Oudejaars
avond- met veel toelèn Jamaica-rum werd
gezellig gevierd. In januari 1946 genezen
verklaard, werd ik in Singapore-stad opge
vangen in het kamp van de Koninklijke
Marine waar ik te horen kreeg, dat ik met
vakantie mocht, naar Holland of naar Austra
lië. Ik kon geen beslissing nemen aangezien
ik nog niets vernomen had omtrent mijn
gezin op Java. Niet lang hierna kreeg ik
eindelijk bericht van mijn vrouw dat zij en
de vijf kinderen veiligheidshalve naar Bang
kok moesten en intussen al gereed stonden
in één der havenloodsen van Semarang in
afwachting van één der Amerikaanse Vic-
tory-schepen dat hen en andere vrouwen
en kinderen naar Thailand zou overvaren.
Van mijn kampcommandant kreeg ik toe
stemming naar mijn gezin te gaan en was
daar binnen zeer korte tijd, want ik kreeg
passage aan boord van een Mitchell bom
menwerper. Dat het weerzien met vrouw en
kinderen blij en gelukkig was kunt U zich
zeker wel voorstellen. Na een kort maar
prettig verblijf in Bangkok, moest al het
Marinepersoneel incluis gezinnen zich in
schepen voor Makassar. Met de Plancius
genoten we ook nog van een plezierig zee
reisje via Tandjong Priok (Soerabaja werd
niet aangedaan vanwege beschietingen van
daaruit) naar onze plaats van bestemming.
In Makassar werden we allen ondergebracht
in een voormalig MULO-school gebouw;
voor vrouwen en kinderen was er ruimte
gemaakt in enkele quonset-hutten welke
naast de schoolgebouwen waren opgezet.
Op een goede dag stond er op ons publi
catiebord te lezen, dat er bouwkundige
tekenaars werden gevraagd. Ik meldde me
daarvoor met nog een andere sollicitant;
Frans van der Heyde (Z'n oudere broer was
toen dokter). We werden geplaatst op het
bureau van Generaal Statius Muller van de
Genie. Generaal Statius Muller van het
KNIL was toegevoegd aan de Koninklijke
Marine t.b.v. de wederopbouw in de Grote
Oost. Ons eerste werk was. voor de
Marine een eigen kazerne in elkaar te zet
ten. Opmetingen en tekeningen moesten er
gemaakt worden van een gebouwencom
plex aan de Wilhelminalaan gelegen tussen
de Prinsenlaan en Hospitaalweg. Kan zijn,
dat ik de straatnamen niet op de iuiste wiize
heb gerangschikt: "forget it"! Het resultaat
was spoedig bereikt en al gauw werd deze
kazerne door de Marine in gebruik geno
men. Alles wat in een kazerne nodig was,
was aanwezig als ook de cantine en een
sociëteit met een heel ruime dansvloer en
vanzelfsprekend een eigen Marine Dance
Band, met Zitter als saxophonist, van Ligh
ten pianist en van de rest van de musici
"loepa" wat hun namen betreft, al met al;
de Marineleiding deed heel veel aan recre
atie voor het Marinepersoneel. Veel dans
avondjes, Sinterklaasviering met cadeaux
voor de jeugd; Kerstfeestviering en een
gezellige pic-nic in twee sloepen naar het
eiland Samalona hetwelk gelegen is tegen
over de haven van Makassar. Het zeewater
daar is glashelder. Lekker gezwommen en
gegeten van de echte nasi-goreng bereid
door de Marinekeuken. Daar stond toen
een eenzaam stenen huis onbewoond, waar
we konden genieten van de nasiGe
huwden mochten buiten wonen; zo vond ik
aan de Prinsenlaan 'n huis hetwelk voor een
gedeelte werd bewoond door de familie
Schenkhuizen. Hr. S was lang geleden werk
zaam geweest als administrateur van C.B.Z.
in Semarang.
Dan kreeg de generaal de opdracht, om in
Malino een nieuw Herstellingsoord voor de
Marine te bouwen. Recht een kolfje naar
mijn hand! Op dat ogenblik verbleven her
stellenden in Malino in een lang uitgerekt
gebouw van een voormalige kindervakantie
kolonie, kortweg KVK genoemd. Frans en ik
werden dus hierheen gezonden voor de
werkzaamheden t.b.v. het nieuwe project.
Intussen konden de kinderen in Makassar
hun schoolonderwijs verder volgen. De
weg van Makassar naar Malimo gaat via
Watoeangin-met een militaire bezetting van
het KNIL; dan voorbij een leprozenkolonie
en hierna het plaatsje Maros, voorzover ik
weet. Verder is het langste gedeelte van
de weg die hoe langer hoe stijler omhoog
gaat onbewoond, men zag er toen alleen
lichte bebossing links en rechts van de
weg. Voordat men Malimo bereikt waar de
weg een bocht maakt naar links, heeft men
aan de rechterkant uitzicht op een zeer
hoge waterval, naar mijn schatting meer dan
100 meter; 't kan hoger zijn, maar zo'n
pracht waterval heb ik op Java nooit gezien.
Malino ligt ongeveer 1800 tot 2000 meter
boven de zeespiegel; de Goenoeng Lom-
pobatang, ten zuid-oosten van Makassar,
is 2871 meter hoog. In de maanden mei en
juni kan het in Malino zo koud zijn, dat je
daar onder 2 dikke dekens moet slapen.
Stationsweg 143 tel. 070 I
60 17 03 DEN HAAG I
Stationsweg 77 tel. 070 1
60 15 12 DEN HAAG X
Herenstraat 157 tel. 070 X
86 32 01 VOORBURG X
Fred. Hendrikl. 161 X
tel. 070 - 55 66 97
DEN HAAG X
X Waarom zoekt U zo lang als U weet dat wij X
alle Indische platen en krontjong voorradig X
hebben?
X Fabritius sprookjes op z'n Indisch 13,90; X
X Lief Java f 10.—, Nafirl Tuan uit Modjokerto,
The Real Krontjong met Sam Saimun, X
bekend door Bert Garthof, Annle Landouw,
X L.P.'s, enz. enz.
I Ook vele importplaten voorradig o.a. uit X
X HAWAII. X
Markisa en terong blanda kun je hier in
overvloed krijgen. De "leghen" uit Mid.
Java wordt hier balok genoemd, maar meer
aan de sterke kant, bijna het gehalte van
arak. Wat de bevolkingstabak betreft; het
gedroogde blad, fijn gesneden wordt in bam
boekokers met een doorsnede van 10 a 12
cm gedeponeerd, hierna gerookt tot de
bamboekoker donker gekleprd is en in deze
kokers komt de tabak op de markt (pasar).
Het KVK-gebouw staat aan de voet van de
hogere grote heuvel waar het eigenlijke
Malino is. Het is een heel steile klim naar
"boven" met de jeep en ging je die weg te
voet, dat kwam je geheel buiten adem boven
aan, maar je werd er niet gauw moe, van
wege de frisheid in de lucht. Er stonden
toen nog veel mooie huizen en villa's en
alle ongeschonden. Het grootste gebouw
daar waar de "Malino-conferentie" werd
gehouden, is gebouwd op de hoogste tjot
van Malino. Het "brand-new" Marine Her-
stellings Oord met zwembak werd opgezet
tegenover de pasar op een hoger gelegen
terras aan de weg die volgens mij, leidt
naar Watampone, waar halverwege ergens
een dienstdoende Controleur van het B.B.
werd vermoord. Nog geen week na deze
moord waren de moordenaars gevat en
werden ze op deze pasar in het bijzijn van
honderden desa-bewoners uit de omgeving,
"berecht"Op een zaterdagavond werd
Malino plotseling aangevallen dooreen grote
bende opstandelingen die zich KRIS noem
de; afkorting van Kesatuan Republik Indo
nesia Selatan. Een naamkaartje werd later
gevonden op één der slachtoffers. Ons aller
geluk was, dat de bende zich had aange
meld met een hoop geschreeuw en met
veel kabaal door op blikken e.d. te slaan.
Hadden deze aanvallers in stilte geope
reerd, dan waren we zeker allen naar de
"andere wereld" verhuisd. Door al dat
rumoer werd iedereen gealarmeerd en pak
te ieder zijn "spuit". Elke deuropening werd
bezet, je knalde maar met gebruikmaking
van de "vleermuis-radar" door de duisternis
-heen- in de richting van waaruit je dacht
dat er gevaar dreigde. Volgende dag ver
telde Frans me dat hij iets hoorde vallen
in een struikje naast hem toen hij hier bij
de achterdeur geposteerd lag. Zoekende
naar dat iets, vond hij een loper van een
oude voorlader... "Boven", waar een deta
chement militairen lag, liet het KNIL zich
niet onbetuigd op die zaterdagavond. Het
geblaf van zware mitrailleurs en lichtere
wapens echode door het dal tussen KVK
en de heuvelstad. Geschrokken door het
hevige "vuuronthaal", maakten de aanval
lers dat ze wegkwamen en keerden nooit
meer terug. Een dag of wat na het gebeurde
hoorde ik iemand vertellen, dat op die be
wuste avond een dame van de weeromstuit
zichzelf in haar voet heeft geschoten in-
stede van in die van een "intruder", vol
gens mij was ze "se-nè-wen" natuurlijk!
Nog weken lang na het gebeurde sliep ie
dereen in KVK met een geladen automatic
naast zich. Dat de wereld niet zo groot is,
bewijst wel het volgende. Van tijd tot tijd
kwam de generaal, die zelf verblijf hield in
Makassar, "boven" om het werk te con
troleren, enkwam altijd per jeep. Op
een mooie dag (alweer), want 't waren daar
als altijd mooie dagen, kwam op het bouw-
terrejn wederom een jeep aanrijden en
Frans zei: "Lo, ik dacht de generaal". Voor
in naast de driver gezeten was n.l. een
vrouwenfiguur zichtbaar. Even later stapte
er een lady uit en groette haar neef Frans.
Dan zei Frans tegen me: "Even voorstellen".
Maar ik had de lady reeds herkend en ant
woordde: "Hoeft niet Frans, ik ken haar al
lang van "toen froeher" in 1920/1924". 't
Was Femie Stofberg uit Djocja en een
