Steurjes in Surabaya
RIJST
7
gesneuvelden - in een woord, de verkeerde
oorlog op de verkeerde plaats met de ver
keerde middelen in de verkeerde tijd. Werd
er hier of daar in de archipel verzet onder
vonden, dan werd er "getuchtigd" - men
zond er troepen heen en dan was de onrust
meestal snel bedwongen: leiders en volge
lingen weken uit naar het binnenland of
elders en het Nederlandse gezag was al
thans ter hoofdplaats hersteld. Niets daar
van in Atjeh, waar reeds de landing der
eerste troepen gepaard ging met hevige
aanvallen met blanke wapens - de befaam
de Atjehse rentjong. De Atjehers beschik
ten zelfs over verrassend zuiver schietend
geschut.
Het admiraalschip van de expeditionaire
macht werd op de eerste dag van de lan-
dng al niet minder dan twaalf maal getrof
fen door Atjehs geschut. Onvoldoende
voorbereiding en bewapening, slechte voe
ding, gebrek aan terreinkennis - men wist
zelfs niet waar de kraton van de sultan lag
en zag een moskee aan voor de zetel van
de vorst - en tot overmaat van ramp sneu
velde de militaire leider van de expeditie,
de generaal Kohier nog geen drie weken
na zijn aankomst op het strijdtoneel, na
melijk op 14 april 1873. Er was geen krijgs
plan onder de nagelaten papieren van de
bevelhebber; zijn plaatsvervanger, de ko
lonel van Daalen (vader van de man die
later een speciale reputatie als Atjehbe-
velhebber zou opbouwen) was volkomen
op zichzelf aangewezen, want ook met
Buitenzorg had hij geen kontakt.
Op 23 april kreeg Nieuwenhuyzen antwoord
op zijn verzoek, de expeditie te mogen te
rugtrekken. De expeditionaire macht was
precies 17 dagen aan land geweest. Van de
3.000 man die zij telde bleven vier officie
ren en 52 minderen achter in Atjehs bodem;
27 officieren en 411 gewonden zouden hun
leven lang lidtekenen dragen van hun eer
ste ontmoeting met Atjeh en zijn volk.
De oorlog was hiermede natuurlijk niet ten
einde: het was slechts de ouverture tot
een tragedie, die honderden mensenlevens
zou eisen, de Indische schatkist tientallen
jaren onder zware druk zou zetten en gel
den voor nuttige zaken zou blokkeren. Ook
in Nederland was de situatie pijnlijk voel
baar en veroorzaakte grote politieke span
ning. Kamerdebatten over al dan niet voor
komende wreedheden doen ons denken
aan de recente discussies over het optre
den van Nederlandse troepen tijdens de
Indonesische vrijheidsstrijd, of wil men een
nog recenter voorbeeld: het optreden van
de Amerikanen in Vietnam. Het schijnt, dat
de mensheid nooit zal beseffen, dat het
niet mogelijk is, een "humane" oorlog te
voeren: zeker een guerilla is altijd een zaak
van terreur en contra-terreur. Stellig was
dat het geval in de Atjeh-oorlog, die pas
kon worden beslist toen Van Heutsz er in
slaagde met de marechaussee de Atjehers
als het ware met hun eigen middelen te
bestrijden: terreur tegen terreur.
Ook hier zou gelden dat men elke slag kan
verliezen als men de laatste maar wint.
Niemand had in 1873 enig idee van het feit
dat het tot 1914 of daaromtrent zou duren
voor Atjeh beschouwd werd als een min
of meer onder Nederlands gezag gebracht
gebied, wat niet betekende, dat niet van
tijd tot tijd het verzet weer oplaaide. Het
is de verdienste van Van Heutsz geweest,
steunende op de adviezen van Snouck
Hurgronje, de middelen te vinden en toe te
passen om de Atjehse guerilla te breken,
maar de laatste faze van de oorlog kostte
dan ook bijna 22.000 Atjehers het leven
Onvoorstelbare staaltjes van moed, vinding
rijkheid en doorzettingsvermogen aan beide
zijden vormen de geschiedenis van de
naik gunurtg, turun paja, manisee"
(foto Mej. G. H. v. d. Werff)
heldhaftige worsteling van een volk tegen
wat het zag als een bezetter, die op niet
minder heldhaftige wijze zijn taak, de paci
ficatie van dit gebied, vervulde. Ontzaglijk
leed is aan beide zijden van het "front"
geleden.
De Atjeh-oorlog bewees dat terreur en
contra-terreur slechts leidt tot escalatie
van haat en verbittering.
Een reden tot diepe dankbaarheid is het
daarom, dat in Atjeh, nu eigen baas, geen
spoor van haat en verbittering tegen de
Nederlanders meer blijkt te bestaan. De
geschiedenis van het Nederlandse helden
kerkhof Peutjoet getuigt van een hartver
warmend vermogen van de Atjeher om, nu
hij zijn doel heeft bereikt, het verleden te
begraven.
J. H. Ritman
Verkrijgbaar in de boekhandel Tong Tong;
prijs f 25,
Tijdens mijn bezoek aan Indonesië
raakte ik ook op een avond min of
meer verzeild op een "ramah tamah"
(gezellige avond) van Oud-Steurtjes
te Surabaja. Het werd helaas een erg
korte ontmoeting omdat ik knijp zat
tussen twee andere afspraken, en after
all heeft mij dat erg gespeten.
Want het werd een echte "broeder-
schaps-avond" zoals ze alleen kunnen
plaats hebben tussen Steurtjes; er
werd geopend en gesloten met gebed
en er was een rijke saté-maaltijd, ook
al konden de meesten daaraan niet
bijdragen.
Want het is te begrijpen dat veel
Steurtjes in Indië op hun heel ouwe
dag het verre van breed hebben en
voortdurend geholpen moeten worden
door hun iets beter eraan toe zijnde
saudara's. Hier volgen de namen van
hen die aanwezig waren en ik hoop dat
Steurtjes die dit lezen een postwissel
vinden kunnen om ingevuld op te stu
ren naar een erg goede sobat wiens
naam ze zullen lezen in dit staatje.
Stuur die postwissel naar Nini Weyde-
muller, Djl. Sutomo 69. Surabaya, In
donesia.
Aanwezig waren:
Alex Poluan en vrouw
Boy Tanamal en vrouw
Dokter Rehatta en dochter Marijke
Guus Kost en vrouw
Simon Kainama en vrouw
Dick Maitinin en vrouw
Karei Huwae en vrouw
Wini Takapary (onze dominiee)
Lies Patty
Hermien Poluan (zuster van Alex)
Salmon Matakelumual
Max Ndoen
Nini Weydemuller en haar dochters
Karen en Rita.
Tjalie heeft voor Nini Weydemuller het
grootste respect. Wat deze jonge
vrouw voor al haar oudere "broers"
doet, kan nooit genoeg gewaardeerd
en gesteund worden. Ik vraag haar en
haar groep wél excuus voor de trage
wijze waarop ik aan deze berichtge
ving heb kunnen werken (want helaas
kan ik toch veel minder doen dan vroe
ger!), maar hoe wonderlijk het ook is,
bij het steeds ouder worden leer je dat
er voor ALLES een gerechte tijd is
(ondanks al onze voornemens en plan
nen), die achteraf de juiste tijd blijkt
te zijn
Am. droogkokende rijst per baal
f 67,95 100 lbs
Grof gebroken 50 kg. 52,
incl. B.T.W.
v. Bijnkershoeklaan 405
Utrecht. 030 - 93 51 56
