Nederlandse Landmeter
In Brazilië (slot)
door C. Vreeke
Een "seringueiro" (rubbertapper) kapt de door hem en zijn twee zoontjes verzamelde paranoten
open.
In deze laatste brief van C. Vreeke be
schrijft hij algemene zaken en aan de
hand van de foto's vertelt hij iets meer
over rubbertappen en ertswassen, tevens
wat meer over beide andere foto's die
bij zijn eerder verschenen brieven zijn
geplaatst, (zie T.T. No. 23 en 24)
Brazilië is net als de Verenigde Staten
van Amerika onderverdeeld in een aan
tal vrij onafhankelijk van elkaar zijnde
staten en de officiële naam was dan
ook tot voor kort "Estados Unidos do
Brasil" (Verenigde Staten van Brazilië).
Een naam, die wat al te veel op die van
de USA leek en daarom is veranderd
in "Republics Federal do Brasil" (Fe
derale Republiek Brazilië).
Brazilië heeft echter ook nog in tegen
stelling met de USA, een aantal fede
rale territoria, die onder rechtstreeks
bestuur van de hoofdstad Brasilia staan
(via gouverneurs).
Het zijn onbewoonde gebieden met
nauwelijks enige economische beteke
nis voor de rest van het land. Rondonia
is er één van. Het is 243 044 km2, ofte
wel bijna 7 keer Nederland. Het is ge
noemd naar de beroemde "trail-blazer"
en Indianenkenner, generaal (en later
maarschalk) Rondon, die onder andere
aan het begin van deze eeuw het tracé
heeft vastgesteld van de plm. 1500 km
lange telegraaflijn Cuiaba'-Porto Veiho
(dat toen nog niet eens bestond) en bij
een andere gelegenheid, samen met de
ex-president van de USA, Theodore
Roosevelt, in 1913 de naar de laatste
genoemde Rio Roosevelt heeft ontdekt.
Een zijrivier van de Rio Madeira van
1900 km, die wat langer is dan de Rijn.
Een "seringueiro" (seering keeroe-rub-
bertapper) heeft met zijn twee zoontjes
(zie foto) "curigos" (koeriesoes: klem
toon op middelste lettergreep) parano
ten verzameld en slaat nu met zijn "ter-
gado" (tersaadoe hakmes) van de
keiharde schil de kop af, om er de 15 a
16 noten per "curigo" uit te kunnen ha
len en in de zelfgevlochten "cesta"
(sesta mand) te gooien, die gemaakt
is van gespleten "ambé" (angbé een
bepaalde liaansoort). Rechts liggen nog
meer manden, zijn "espingarda" (es-
piengkarda jachtgeweer) en nog vol
le "curigos". Links liggen de reeds
lege.
Het jongetje achter de mand tracht de
(ook al harde) schil van een noot door
te bijten en het jongetje links schenkt
uit een aarden kruik met lianen handvat
koel drinkwater in een conservenblikje.
Achter hen is een vluchtig gebouwd af
dakje van vers afgehakte palhablade-
ren (palje een bepaalde palmboom:
eigenlijk betekent palha gewoon stro,
waar dan ook van, maar, omdat men
hier alleen maar stro kent van deze
bladeren, is de naam eigenlijk overge
gaan op deze boom, die ook wel "ba-
bagu" wordt genoemd (babbassoe: de
klemtoon op de laatste lettergreep; wat
een Indiaans woord is) - het afdakje
dient als bescherming tegen zowel de
zon als de regen. De strohoeden zijn
industrieprodukten, maar de schoenen
van de man niet. Die zijn (waarschijn
lijk) door hem zelf gemaakt, door voor
zichtig over z'n voeten de vloeibare la
tex, of rubbermelk te laten stromen en
in de rook van de keiharde, houtachtige
vruchten van diezelfde "babagu" hard
te laten worden. Dan haalt hij die "oer
vorm" ervan af, strooit er nog meer la
tex overheen en zo krijgt hij mooie
schoenen.
Ik heb rubberschoenen gezien op deze
manier gemaakt, die nauwelijks van le
ren fabrieksschoenen waren te onder
scheiden, als je er niet op attent werd
gemaakt.
Dat paranoten verzamelen doet men
om er een soort melk van te maken,
door ze te raspen: om er zoetige koek
jes van te maken door middel van veel
suiker, of gewoon om het per gelegen
heid in de stad te verkopen, waar het
zo'n 2 cruzeiros (kroezeeroes) per liter
opbrengt. (1 cruzeiro is ongev. 0,50).
Paranoten worden hier "castanhas" ge
noemd (kastanjes, ik wil zeggen, de
zachte k van het Franse gargon), en
soms ook wel "castanhas de Para"
(Para is één van de Braziliaanse staten,
het beslaat ongeveer de westelijke
helft van het Amazone-gebied).
De ertswasser of garimpeiro is een
vaak nogal rauw soort kerel, die op ei
gen gelegenheid en risico met primitie
ve middelen (zie foto) samen met een
paar vrienden er een soort van privé-
mijntje op na houdt. In Rondonia zijn
het tinzoekers, maar ook goud- en dia
mantzoekers, worden garimpeiros ge
noemd. Zelfs die van de "gold-rush"
van Alaska, zoals ik eens in een tijd
schrift las. Als een gebied ertsrijk is,
dan stromen de garimpeiros er op af
als vliegen op stroop.
In het gebied van de "Igarapé hêlo"
(iekarrapé preetoe zwarte bak) wa
ren er 3 jaar geleden zo'n 5000 man
aan het werk: er was een landings-
strook voor eenmotorige vliegtuigjes,
tientallen winkeltjes, kroegen en bor
delen, en dag in, dag uit, was er 24
uur per etmaal, bij wijze van spreken
meer drukte en vertier dan "s zater-
Een garimpeiro (ertswasser) aan het werk in
het Braziliaanse oerwoud.
12
