De Uiver en Sc
ember Goetjie
Toen ik Uw verhaal over de Uiver las
in het Kerstnummer van Tong Tong
1972, vlogen mijn gedachten naar het
geen mijn schoonzuster mij 40 jaar
geleden vertelde over juist deze Uiver.
Ik verzocht haar 't aan Tong Tong te
vertellen, maar ze was verlegen, om
dat ze vroeger zo met geesten, bord
en kruis had gespeeld op Soember
Goetjie, hun kapok-onderneming op de
Penanggoengan. Dat is die bekende
lage berg rechts van de weg, als je van
Soerabaia afkomt, in de buurt van
Kepoeloengan. Bij het witte ijzeren
bruggetje moest je dan afslaan om
langs een vreselijk hobbelige landweg
te rijden, dwars door sawahs en droge
velden eerst, en later iets klimmend,
een kleine oase te bereiken op die
steenachtige berg.
Als de Penanggoengan een krans van
witte wolken om zijn top had, kwam er
subiet regen.
Mijn zwager en schoonzuster en twee
zonen en schoondochter, hadden van
hun kapokplantage een echt paradijsje
gemaakt; er was ook een prachtige
waterval achter het huis. Je kwam er
door een echt bos met hoge dikke
bomen, w.o. de kloewehboom met gro
te, ronde, bruine vilterige vruchten,
waarin onze bekende kloewehpitten.
Deze rijpe vruchten vielen vanzelf van
de boom en onze tuinjongen ritste de
vruchten open en haalde er met een
ijzeren houtskooltang de noten uit, om
die te begraven in een kuil vol keuken-
as, waar ze 40 dagen moesten blijven.
Ze jeukten dan niet meer en waren uit
geloogd en voor keukengebruik ge
reed. Onze rawon krijgt daarvan z'n
donkere kleur en specifieke rawon-
smaak.
Het heldere bruisende water kwam
van de Penanggoengan af en viel in een
hele brede val als een kleine Niagara
in een reuze kom, waar we elke dag in
konden ronddartelen.
Boven deze waterval was een heilige
plaats, vertelde ons de Wedono van
Pandaan, die er op bepaalde dagen
heen ging om er te toppoh, mediteren
en offers te brengen.
Op het erf groeiden allerlei soorten
mangga's, djeroek bali, advocaat, gan-
daria's, lookit (dat is een Egyptische
abrikoos) en erg veel boengoer, flam
boyant en mementomori, een struik met
meterslange trossen paarse, lila en
witte bloemetjes tegelijkertijd. Hoe ou
der de bloempjes, hoe lichter gekleurd
en de knopjes hadden de vorm van een
doodskopje, rond met 2 deukjes, net
holle ogen.
Het was een heel groot huis met vijf
slaapkamers op één rij, een heel brede
ommegang met gezellige zitjes en che-
velures overal. Oude javaanse kisten
op wielen, de bekende zonnetafels en
gezellige schemerlampen.
De woonkamer besloeg het gehele
achtergedeelte en langs een hoge of
diepe trap bereikte je de dubbele bij
gebouwen.
Er stroomden veel beekjes, echt idyl
lisch lag het.
En nu het verhaal.
Ze waren gewend met kruis en bord te
spelen, ofschoon mijn zwager 't ze
eigenlijk verboden had. Hij vond het
nonsens niet alleen, maar ook grieze
lig.
Zo zaten ze dan weer s een keer na
het avondeten aan 't spelen met bord
en kruis, waaraan een potlood bengel
de, dat telkens van de ene letter naar
een andere letter op het onderliggende
papieren bord werd gedirigeerd door
een "lectrische" stroom; hun gevoelige
(Foto: Rogier)
Voorbeeld van een foto als een Chinese aquarel,
met toewijding veroverd door een beroeps
kunstenaar. En toch is het zo maar'
een "shotje" dat Rogier tussen neus en lippen
door nam ergens aan de kant van de weg.
Alleen WI] weten het: hoe die saaie boeren
kool (zoals de tropische natuur vaak genoemd
wordt) in feite een lusthof zonder einde is,
waar op elke willekeurige wandeling zonder
de minste moeite honderden "kunstwerkfes"
gezien kunnen wordendoor hem die er
oog voor heeft!
vingertoppen gingen dan mee met die
stroming en opeens stond 't er;
de Uiver wij vallen,
stilte, verder niets meer.
De aanzittenden en degene, die deze
letters had opgetekend, vroegen; "Wat
is dat? De Uiver? Ooievaar? Wat be
tekent dat?"
Geen idee, dat het een noodkreet was
vanuit de Uiver, dat mooie vliegtuig,
dat juist die nacht boven de woestijn in.
doodsnood verkeerde - 22 december
1934.
Ze werden er akelig van en besloten
er mee uit te scheiden. Hoe dit sein
door de ether vanuit de woestijn bij
Ruthba Wells zo naar Soember Goe
tjie kon komen? Opgevangen door een
stelletje nieuwsgierige of op spanning
beluste mensen, zal technisch wel nooit
verklaard kunnen worden.
Maar deze werkelijkheid in de avond
of nacht van 22 december 1934 is bo
ven alle verdenking verheven. Wel iets
voor ons om erover na te denken.
Mijn schoonzuster heeft nooit meer
aangezeten, nadat haar overleden Va
der opeens doorkwam met:
"Carien, schei uit, je moet bidden".
Toen begreep ze pas, dat dit soort
spel niet goed is voor ons, normale
mensen. We stellen ons bloot aan in
telligenties, die bezit van ons lichaam
zouden kunnen nemen, zonder, dat wij
in staat zijn, ze te verdrijven.
Ik ben nu oud en overpeins graag en
probeer het verband der dingen te
begrijpen. Er bestaat zo'n samenhang.
De Uiver crashte in 1934 en Soember
Goetjie werd evenzo gecrashed in
1944, toen horden vandalen binnen
drongen en alles vernielden; geen
steen bleef op de andere.
Later zagen we slechts scherven teer
porcelein en prachtig antiek Chinees
porcelein aan gruzelementen op het
erf. Alles dor en droog; een woestijn
gelijk.
Maar kijk, het vijvertje nog steeds ge
voed door fris bergwater, bestond nog
en de planten erin en eromheen waren
bossages geworden en ik zag één gro
te, prachtige lila rose waterlelie, een
tere liefelijke uitdaging tegenover het
zinloze geweld der vandalen.
Ze bloeide mooi in de zon. Gelijk Fre-
derik van Eeden schreef:
Ontsproten uit vunzige vijverbodem
heeft ze het licht gevonden en ont
plooit nu blij haar gouden hart. Ze rust
en wenst niet meer.
Moge straks het Nieuwe Leven zege
vieren over al het geweld in de gehele
wereld!
Dorien Kampmeinert-Hupperts
Deze berg staat overigens bij Java
nen van Oost Java in een goede reuk,
want ervan wordt getuigd dat Semar
er altijd in retraite ging om te medite
ren. Zo zoetjes aan weten in elk geval
de lezers van Tong Tong wel, dat
22
