heilige van Ampèldenta te Soerabaja,
radèn Rahmat, wiens graf bij de grote
moskee in de Arabische kamp aldaar
ligt, Bong Swie-ho, welke naam er zo
min Javaans als Arabisch uitziet. Ook
verzekeren de Chinezen, dat deze Chi
nese Moslims aanhangers ener bepaal
de wetschool waren, de Hanafi, welke
in de Archipel thans weinig meer wordt
aangetroffen. Daar leert men de wet
volgens de Sjafietische school.
Aanleiding om in de eerste helft der 18e
eeuw zo op hun voorgangers te roemen,
was waarschijnlijk het sterk stijgend
aantal Chinese immigranten. De vrede
en rust, die de Compagnie waar zij zich
vestigde, bracht, bevorderde ook de
vestiging van Chinezen. Reeds Jan Pie-
terz. Coen ontving ze met graagte in
zijn stad. Ook in Japara was een wel
varende Chinese kamp, al brandde
deze wel eens af, en zelfs in het verre
Ambon trof men tal van Chinezen aan,
die zich bij de pasar aan de kust nes
telden. Zo heeft men daar het merk
waardige verschijnsel, dat de Protes
tantse kerk, die op een Katholieke uit
de tijd der Portugezen teruggaat, nu
midden in de Chinese kamp ligt. De
Inheemse Christenen zijn er door de
Chinezen verdrongen.
Zelfs het Javaanse binnenland drongen
zij binnen, ofschoon het hun verboden
was.
Na de droevige Bataviase Chinezen-
moord van 1740, waarbij ook vele on-
schuldigen het leven lieten, wendden
de opstandige Chinezen zich ook naar
Midden-Java, waar ze een Chinees-
Javaanse opstand begonnen, die ern
stige gevolgen had. De Nederlandse
bezetting in het fort bij de kraton Karta-
Soera moest capituleren en ook ande
re posten vielen in handen der oproer
makers. Het gezag van Compagnie en
Soenan wankeldeDeze laatste
moést vluchten en wijken voor een
pretendent-Soenan, die ofschoon soe
nan Koening genaamd, toch van het
zuiverste Javaanse bloed was en niets
met het "gele ras" uitstaande had.
Mogelijk dat in deze dagen een ge
schrift het licht zag, dat op het Chinees
karakter van Java's islamisatie sterk
de nadruk wilde leggen. Kennelijk
werd beoogd een verbroedering van
Javanen en Chinezen onder het ge
meenschappelijke groene vaandel van
de Profeet tot stand te brengen: de
grondslagen voor de Javaanse Islam
waren door Chinezen gelegd. Alle gro
te figuren van de Islam op Java waren
Chinezen geweest. Slechts doordat de
verbindingen met het land van her
komst van deze Chinese Islam, Zuid-
China, verbroken waren, had dit soort
van Islam, dat volgens de school van
Hanafi leerde, niet doorgezet. Aldus
kan deze Chinees-Javaanse boodschap
geluid hebben.
In hoeverre deze beoogde verbroede
ring gerealiseerd is, valt voorshands
nog niet na te gaan. In elk geval werd
het nagestreefde doel niet bereikt. De
Compagnie, ofschoon op haar retour,
bleek toch te sterk. De opstand werd
(Foto: Rogier)
Ergens in Singapore op een slome, zwoele
middag werd dit adembenemende stilleven ge-
"schoten" van een old Chinese lady, in slaap
gedommeld op het smalle trottoir-galerijtje
zoals Singapore ze zoveel heeft voor de toko's.
Op deze trottoirs daverde het gewoonlijk van
de negotie, de spelende kinderen en de voort
durend wisselende mise-en-scène van ontelbare
feestdagen met hun karakteristieke symbolie
ken. Maar op schaarse stille namiddagen kon
fe vaak heel oude mannen of vrouwen op een
rustig plekje hun leven "terugdromen"soms
languit slapend op de koele metselvloer.
Kijk door de eindeloze rij van poortjes, hoe
deze vrouw droomt over de vele levenspoortjes
waardoor zij gegaan is in haar lange leven:
alternate gateways of joy and gateways of
sorrowzoals leven hóórt te zijn.
neergeslagen en de Soenan in zijn ge
zag hersteld.
Thans zien we blijkens het verschijnen
van enige geschriften een herhaling
dezer poging, om aan de Javaanse Is
lam een grotendeels Chinese herkomst
toe te schrijven. Blijkbaar probeert men
daardoor de tegenwoordige Chinezen
minder vreemdeling, minder asing te
maken. Men denke aan de huidige ge
woonte der Indonesische Chinezen om
hun Chinese door een Indonesische
naam te vervangen.
Zo is bij de uitgeverij Bhratara te
Jakarta in 1968 verschenen een werk
van prof. dr. Slamet Muljana: Runtuhn-
ja Keradjaan Hindu-Djawa dan Timbul-
nja Negara 2 Islam di Nusantara (De
val van het Hindoe-Javaanse rijk en
de opkomst der Moslimse rijken in
de Archipel). Dit berust op een werk
van ir. Mangaradja Onggang Per-
lindungan, Tuanku Rao waarin voor
komt: "Peranan orang2 Tionghwa Is
lam Hanafi, didalam perkembangan
agama Islam dus: de invloed der Chi
nezen van de Hanafi-lslam op de ont
luiking van de Islamietische gods
dienst).
Het is waarschijnlijk, dat deze boeken
teruggaan op Chinese geschriften, die
ruim twee eeuwen geleden op Java te
boek werden gesteld.
Jammer genoeg zijn de huidige publi
caties, ofschoon zij misschien echt oud
materiaal bevatten, zodanig met latere
Javaanse verhalen van verschillende
herkomst verwerkt, dat het moeilijk
is, het kaf van het koren te scheiden.
Hoewel de mogelijkheid stellig niet uit
gesloten moet worden geacht, dat de
Chinezen bij de verbreiding van de
Islam op Java een veel grotere rol heb
ben gespeeld, dan tot dusver werd
aangenomen, ontbreken helaas vol
doende strikte bewijzen.
Intussen hebben deze jonge publica
ties, naar mij uit Indonesië bericht
werd, nog al wat stof doen opwaaien.
In deze omstandigheid is het enige,
wat ik hierover zou kunnen zeggen, dit,
dat men de studie naar het verleden
der Chinezen op Java met verdubbelde
kracht moet voortzetten. Hiertoe zou
men b.v. alle verhalen omtrent de fa
meuze Sam po eens moeten verzame
len en aan een serieuze kritiek onder
werpen. Verder hoop ik, dat de heren
Sinologen het werk van W. F. Groene-
veldt, die bijna een eeuw geleden zijn
hoogst nuttige Historical Notes on
Indonesia and Malaya, compiled from
Chinese Sources (herdrukt in 1960) het
licht deed zien, zal worden voortgezet
en uitgebreid. Deze prachtige verzame
ling aantekeningen over de geschiede
nis van Indonesië en het Maleise
schiereiland moet nog allesbehalve vol
ledig zijn.
Laten we daarom hopen, dat in de
naaste toekomst meer en beter mate
riaal voor de bestudering van de in
vloed der Zuid-Chinezen op de isla
misering van Java voor de dag zal
komen en gepubliceerd worden.
HOTEL "DE RUITER" HOUTHEM
bij Valkenburg (Z.L.), St. Gerlach 43
tel. 04406-29 86
Riant uitzicht op het Geuldal
doet denken aan de mooie rustige
omgeving van de Preanger
Zeer geschikt voor diegenen die op
medisch advies een rustkuur moe
ten ondergaan
Met dieet-patienten wordt rekening
gehouden
HOTEL DE RUITER - MAATJE wenst
U en de Uwen prettige Kerstdagen
en een vreugdevol 1974.
9
