Mevrouw Van Kleyntjes
In haar prachtige boek "DE TIENDUIZEND DINGEN" beschrijft Maria Dermoüt
in haar onnavolgbare, poëtische, verdroomde verteltrant het leven van deze
boeiende vrouw.
Slechts familie en ingewijden hebben geweten, wie zij was: namelijk Caroline
Hendrika Overdijk, de weduwe van Johannes Hendrikus van Aart.
Zij trok reeds de aandacht van Victor
Ido van de Wall, toen deze in 1921 de
Molukse Eilanden bezocht en zijn na
vorsingen neerlegde in zijn:
DE NEDERLANDSCHE OUDHEDEN IN
DE MOLUKKEN
Dit mooie standaardwerk kwam in 1928
uit bij Martinus Nijhoff te 's Gravenha-
ge en was opgedragen aan de jonge
Kroonprinses der Nederlanden Juliana.
In het hoofdstuk "Landhuizen van Am-
bon" schrijft V.l. van de Wall: Het
voornaamste landhuis van den tegen-
woordigen tijd is wel het buitenverblijf
Katie-Katie aan de overzijde der stad
gelegen. Met zijn fontein, verandahs
en terrassen gelegen in de koele scha
duw van dichte bosschen, die zich
weerspiegelen in het heldere nat van
de Binnenbaai, is dit landhuis inder
daad van ongemeenè bekoring.
Maar het is niet alleen vermaard om
den mooien aanleg en de idyllische
plekjes, maar ook in de eerste plaats
om de fraaie collecties Oud Chineesch
porselein, oude meubelen en koper
werk, die het herbergt.
Met zeldzaam blauw en gekleurd por
selein, ebbenhouten meubels uit den
Compagnie's tijd, w.o. ledikanten, zit
banken, stoelen, tafels en lampen is
het grootste gedeelte van dit lustver
blijf gestoffeerd op een wijze, die niet
alleen den kunstzin, maar ook groote
liefde verraadt, waarmede al deze
voorwerpen uit Ambon's verleden zijn
tezamen gebracht. Het merkwaardige
van deze verzameling is, dat er zich tal
van kleine gebruiksvoorwerpen uit den
Compagnie's tijd onder bevinden, die
wellicht nergens anders meer worden
aangetroffen.
Welke musea in Indië zullen Mevrouw
van Aart niet het bezit benijden van
lijfsieraden der Hollandsche vrouwen
van de Compagnie: zoals oorhangers
en ringen met ruwgeslepen gekleurde
steenen bezet: van kunstig versierde
snuif- en tabaksdoozen, van gouden en
zilveren schoengespen, van keurig ge
sneden presenteerschaaltjes?
Een tabaksdoos heeft op het deksel
een vermakelijk opschrift; daarop is
gegraveerd een manspersoon temid
den van leeuwen en andere monsters,
verduidelijkt door dit randschrift:
Veel liever Wil lek bij Leeuwen en bij
Draaken
Als bij een Quade Vrou Mijn Rust en
Woonplaats Maaken.
Sedert jaren heeft de eigenaresse Me
vrouw de Wed. C. H. van Aart-Over-
dijk, de bekende collectioneuse, deze
verzameling bijeen gebracht en ge
completeerd met het lofwaardige doel
om voor Ambon te behouden, wat er
nog te behouden valt. In deze tijden
voorwaar geen overbodige zaak, nu
landgenoot en vreemdeling zich haas
ten, bij wijze van souvenir al wat oud
en mooi is uit de Molukken weg te
sleepen, het op velerlei gebied toch
reeds zoo geplunderde land
Moge zij veel steun ondervinden bij
haar zoo sympatiek streven".
Mevrouw van KLEYNTJES (Njonja dari
Op de foto v.l.n.r.: Maria Suzanna Albertine van Aart-Boers, Cornells van Aart, Carel Johan
Hendrik van Aart, Johannes Lambertus Adrianus van Aart.
Katé-Katé! In al haar boeken geeft
Maria Dermoüt de Nederlandse verta
ling van Maleise woorden en gezeg
den, waardoor deze zo'n bijzondere
bekoring krijgen) was verpersoonlijkt
in de Oude Grootmoeder en in de
kleindochter Felicia, die Mevrouw van
Aart is in het boek van V.l. van de
Wall.
Had zij werkelijk vier zusjes, die "alle
vijf al gauw ieder een Beau hadden?
Ach, wij waren alle vijf knappe, aardige
meisjes en in een wip getrouwd en
weg!"
Zij was de Oude Grootmoeder, die niet
helemaal ingenomen was met de keuze
van haar zoon. "Zij zou hun dochtertje
niet eenmaal bij haar naam Felicia (dat
is Geluk) noemen. Zij zei altijd-klein-
dochter- en van toen af aan -zoon en
schoondochter- tegen de beide oudërs;
kleindochter en zoon waren vriende
lijke woorden, schoondochter niet!"
En bij een heftige woordenwisseling
over het al of niet restaureren van het
buitenhuis zei zij: "het is hier zo ook
al wel mooi, maar jij bent dom, schoon
dochter, oliedomgeld moet er zijn
om te betalen, maar geluk kan een
mens er niet mee kopen, ongeluk er
niet mee afkopen."
De zoon en schoondochter waren kort
daarna met het kind Felicia naar Euro
pa vertrokken
En zij was Felicia, die terug kwam met
haar zoontje Willem. Zij was Mevrouw
van Kleyntjes, die in het boek haar
jonge zoon verloor, toen hij op een
patrouille in Ceram werd getroffen
door een pijl van een Bergalfoer.
Zij was Mevrouw van Aart, die de huis
kamer van het buitenhuis liet uitbou
wen met een open boog en trappen
naar een groot plat buiten, en die haar
tochten over het eiland ging maken,
overal heen.
Het huis op Katé-Katé raakte vol mooie
dingen: grote rekken met borden aan
de muren, familie verte, familie rose,
gekleurde kommen en waterkannen,
kristallen muurkandelaars, martafanen
op de grond met draken en leeuwen
koppen en met de twee konijnen; zwar
te gebeeldhouwde meubels of van dat
roodachtig glanzende bloemendjati-
hout (djati-kembangl), ingelegd soms;
koper en tin.
Deze prachtige collectie heeft Victor
Ido van de Wall gezien en in zijn werk
beschreven. Ook Maria Dermoüt, die
van 1910 tot 1913 in Ambon woonde,
vertelt er van in haar boek.
Mevrouw van Aart overleed op 27 mei
1929. Een jaar later had de boedelbe
schrijving plaats in bijzijn van haar jon
gere zonen Carel Johan Hendrik en
Johannes Lambertus Adrianus.
Er waren drie percelen: het Hotel Es
planade of Hotel van Aart, een erf met
een woning aan de Paradijsstraat en
een perceel, bekend als "doesong
Katti-Katti Ketjil gelegen in de afdee-
ling Amboina op 't schiereiland Hitoe".
6
