Notities uit vergeelde papieren (I)
Dr. E. F. E. Douwes Dekker, de onversaagde drager van een levens-ideaal:
DE POLITIEKE ONAFHANKELIJKHEID VAN INDONESIË
Door Margono Djojohadikusumo
Aan een der meest-omstreden figuren
uit de Indische maatschappij van vóór
1940, dr. E. F. E. Douwes Dekker
volgen hier de herinneringen van mr.
Margono Djojohadikusumo.
Bij zijn leven en zeker gedurende de
perioden van zijn actieve agitatie was
voor sommigen zijn naam een vloek,
voor anderen een gebed. Hij blijft één
van de opmerkelijkste figuren uit de
aan de oorlog voorafgaande periode en
verdient daarom, bij vriend en vijand,
aandacht.
Tong-Tong prijst zich gelukkig, een op
zijn beurt belangrijke figuur als Margo
no bereid te hebben gevonden zijn
notities over Douwes Dekker te bun
delen en ons ter publicatie af te staan.
"Uit naam van ons gehele volk
geef ik ook uiting aan de dank
baarheid, welke ons vervult voor
al wat U, nooit ontrouw aan ons
ideaal, gedaan hebt voor en ge
offerd aan ons vaderland en ons
volk.
In U zien wij en begroeten wij de
vader van Indonesia's politiek
nationalisme".
(Extract uit een telegram geda
teerd Jogjakarta 6 oktober 1949
en ondertekend door Soekarno,
President Republik Indonesia ter
gelegenheid van D.D.'s 70ste
verjaardag op 8 October 1949).
Deze notities hebben slechts de pre
tentie van een kleine bloemlezing uit
het leven van een van de nationale
figuren van Indonesia, dien ik persoon
lijk gekend heb.
In feite is het geen bloemlezing met
melati of mawargeur, doch eerder een
"distelen-lezing", zoals zijn laatste
echtgenote Harumi Wanasita in een
van haar geschriften verklaarde.
Inderdaad was D.D.'s leven meer met
distelen bezaaid dan met bloemen.
Maar juist dank zij deze distelen kwam
D.D's karakter als een strijder meer
tot zijn recht.
Laat mij vooraf een exposé geven van
hetgeen voor mij aanleiding is geweest
deze notities te maken.
Ruim een jaar geleden heeft het plaat
selijk bestuur van Jakarta onder leiding
van onze voortvarende gouverneur Ali
Sadikin besloten om de oude gebou
wen van Jakarta te doen restaureren
als een historisch monument t.b.v. de
huidige en komende generatie. Niet
alleen gebouwen uit de tijd van de
Dr. E. F. E. Douwes Dekker
V.O.C., zoals het Stadhuis in de be
nedenstad, met daaraan verbonden het
museum van oud-Batavia, maar ook
gebouwen uit een latere periode, zoals
b.v. het Stovia-gebouw te Kwitang,
meer bekend onder de naam Dr. Djawa-
school. Deze school was toch de ba
kermat van de Indonesische nationale
^beweging met de oprichting van de
vereniging Boedi-Oetomo door de leer
lingen van genoemde school onder
leiding van Soetomo, Gunawan Mang-
unkusumo, Soewarno e.a. in het jaar
1908. In een in verband daarmede on
langs verschenen brochure, geschre
ven door een van de jonge Indone
sische historici, Drs. Abdulrahman Su-
riomihardjo, werd o.a. vermeld dat in
die tijd het huis van Douwes Dekker,
toenmaals redacteur van het Batavi-
aasch Nieuwsblad, de plaats was van
samenkomst voor de leerlingen van de
Dr. Djawa-school. D.D. zelf werd sinds
dien de mentor voor de verdere ac
tiviteiten van de leerlingen.
Toen ik 15 jaar geleden met het op
tekenen begon van mijn "Herinnerin
gen uit 3 tijdperken" als een familie
overlevering, was ik ook al bekend met
dat feit. Alleen had ik toen in een vrij
willige ballingschap te Kuala Lumpur
geen andere houvast dan mijn physiek-
herinneringsvermogen, zodat ik niet
erg veel over D.D. kon vertellen. Toen
later in 1970 mijn boek in druk ver
scheen en over het algemeen een goed
onthaal ontving bij de huidige genera
tie, verweet ik mijzelf dat ik weinig
had geschreven over de persoon van
D.D. als een van de markante figuren
uit de Indonesische nationale bewe
ging.
Met het optekenen van deze notities
hoop ik derhalve mijn tekortkoming
goed te maken.
Voor de huidige jonge generatie die zo
vertrouwd is met de film-wereld en TV
uitzendingen, zouden D.D.'s ervaringen
meer tot hun verbeelding kunnen spre
ken, wanneer ze eens gefilmd konden
worden. De taferelen zijn boeiend, op
windend, beangstigend maar met een
happy-end voor D.D. als de hoofd
acteur.
Bij de viering van zijn 70e verjaardag
op 8 October 1949 in de familiekring
in zijn huis aan de Lembangweg No.
410 te Bandung (sedert herdoopt in
Jl. Dr. Setia Budi) ontving hij een tele
gram van Soekarno als President van
de Republik Indonesia, uiting gevende
aan de dankbaarheid van het Indone
sische volk voor zijn strijd en arbeid
t.b.v. de onafhankelijkheid van Indo
nesia. Met grote spontaniteit hebben
tientallen Indonesische bladen ver
spreid over heel Indonesia kolommen
gewijd aan dat jubileum.
In zijn antwoord gedateerd 19 oktober
1949 schreef D.D. o.a. als volgt aan
President Soekarno:
"Mijn President,
Ik weet niet hoe ik U zal aanspreken.
De officieele vorm brengt me zover
van U. De particuliere aanspraak lijkt
me te gemakkelijk voor het zo enorme
geschenk, dat ik van U in Uw telegram
van de 6e dezer mocht ontvangen. En
toch, de stijfheid van het ambtelijke is
i.e. de aangewezen weg.
Op deze wijze zal ik doen weten, welke
roerselen van het gemoed mij deden
starten onder het gewicht van een
duizeling, gelukkig in een door een
deur gebroken val. Toen ik voor de
tweede maal het kabel bericht las,
kwamen de tranen".
In dit verband moet ik even een mede
deling van D.D.'s dochter, Mevrouw
Janssen, corrigeren. In haar brief van
19 maart 1974 aan mij persoonlijk ge
richt, schreef zij: "Hij is net vóór zijn
70e verjaardag overleden". Zij heeft
zich hiermede dus vergist.
Naar mij is medegedeeld stierf hij pas
ruim een jaar later. Vanwege de Indo
nesische Regering werd hij met militai
re eer begraven in de Taman Pahlawan
te Bandung.
In het vervolg van dit artikel zal ik
proberen een samenvattend, zij het
kaleidoscopisch, overzicht te geven
van Douwes Dekkers levensloop. Voor
het gemak zal ik hem D.D. blijven
noemen in plaats van S. - als Setia
Budi. Daarbij zal ik mij erg veel pla
giaat moeten veroorloven uit het door
Mevrouw Harumi-Wanasita/Setia Budi
uitgegeven boekwerk ter gelegenheid
van D.D.'s 70e verjaardag onder de
titel: "70 jaar konsekwent".
Met de uitgave van dat boek heeft zij
ons erg verplicht.
Bij het beschrijven van D.D.'s veel
12
