/T\ /W^Acè(XkM
gr
jg^ Bl£I>lHGteL°^ asi^
GROOT EET
CU)
- -15-^.t-peEsnjK
'io<_ Ttgj/rr
fc-H4,T «w
ibufcN&A \vr ^pE^pj
bjElATTl \fc ^'Sres
JÜAMSU K(jm
i IS Al op
"Geloof hem maar niet, hij is op de Gunung Bohong geboren, bij de Setengah Marine opgegroeid
en nou chef van de Voorlichtingsdienst
(Motto: Kujjenoglagge, lag dan mee)
Op het artikeltje Groot Eet in T.T. no.
21 en de daarin gestelde vraag "wat is
rojak-salade van boonspruiten, chili,
pindasaus en vispasta", kreeg ik een
paar aardige reacties.
Henk en Dé van Raayen uit Amster
dam: wij vragen ons af of dit een tjam-
poer adoek is van roedjak, gado2
(taugé, sambal, katjang-saus en petis
of trasi)? Jachtgenoot Theo Kempff uit
Oostzaan: Met rojak zal wel roedjak
bedoeld zijn.
chili lombok
vispasta trasi (maar dit wordt ge
maakt van garnalen)
Hij schrijft verder: Op kantoor sprak
ik over saté met de klemtoon op de
1e lettergreep. Zielig smalend glim
lachend keek een jongeman mij aan en
zei: "U bedoelt stee". Diezelfde knaap
vroeg me de ingrediënten op te noe
men die in bami thuishoren. Ik noemde
alles op en hij noteerde ijverig met de
bedoeling om die ingrediënten te ko
pen. Ik eindigde de opsomming met:
"En voor de aroma moet je niet ver
geten "oronjo"!"
Enkele dagen later kwam hij vertellen
dat hij alles had kunnen kopen behalve
oronjo. Hij was in vier Indische winkels
geweest maar ze wisten niet eens wat
het was. Hij vroeg mij hoe hij de win
kelier moest uitleggen wat het was.
Ik zei: "Het is voor de aroma en het is
een poeder dat bestaat uit gemalen
gepofte nagels van dooie rhinoceros-
sen. Maar ze moeten wel minstens 10
jaar dood zijn".
Over smaak gesproken: Ik was met
mijn zwager in Venlo en hij zou mij
naar een "lekker" restaurant brengen
die haweldihe "loempia special" ver
kocht. Terwijl wjj zaten te wachten zag
ik iemand "verrassend smakelijk" ge
nieten van een portie bami. Hij genoot
er zo intens van dat ik er plotseling
ook trek in kreeg. Ik vroeg de ober
om mij net zo'n portie te brengen. Ik
hoopte net zo te kunnen genieten als
die eter. Maar oh wat vreselijk! H*et
was bami metkerri Als je wilt
weten hoe een schop van een dood
paard smaakt, moet je daar bami eten!
Aldus Theo Kempff die de teleurstel
ling van z'n leven verwerken moest.
Sorry, maar tot slot moet ik U weer
een vraag stellen. Ik citeer uit "Vangen
en Jagen in Sumatra's Wildernis" een
in 1940 geschreven boek, pagina 63:
"vrouwen en meisjes waren druk in de
weer met de toebereidselen voor den
hoofdschotel: lemang (een kleverige
rijstsoort). Deze lemang is buitenge
woon geurig en heerlijk van smaak.
De bereiding is als volgt: eerst wordt
de rijst gewasschen en vermengd met
uitgeperst klapperwater; daarna kapt
de Batakker eenige jonge bamboes ter
dikte van een pols, die hij telkens bij
een nerf doorsnijdt, waardoor bamboe
kokers ontstaan; vervolgens neemt hij
een pisangblad, rolt het netjes op en
schuift het in de koker, waarin het blad
zich automatisch uitrolt en zoodoende
den wand bedekt; nu wordt de lemang-
rijst met het klapperwater in den bam
boe gedaan en afgedekt met een prop
vlas of een pisangblad".
Einde citaat.
Dat van de bamboekoker heeft hij wat
vreemd gezegd. Hij bedoelde: worden
de tussen-schotten die in de bamboe
stengel op ongeveer gelijke afstanden
van elkaar af liggen, doorstoken waar
door bamboekokers ontstaan".
Of wel: Hij kapt de bamboestengel bij
of ter hoogte van een tussenschot
door, en men krijgt een koker.
Maar de alles overheersende en bran
dende vraag blijft: WAT IS UITGE
PERST KLAPPERWATER??????
Wie??? Oh Wie???
G. H. Bartman
vervolg "Piekeran Bandoeng"
om moest ik plotseling alles, wat ik tot
nu toe goed en heerlijk gevonden had,
weggooien en alles, wat Hollands was,
wèl erg mooi vinden? Dat heb ik nooit
begrepen en na enige heftige herries
met Pa en omgeving, vond hij; "dat ik
maar naar het Buitenland moest". Ik
vond het best en was blij, weg te gaan
uit een omgeving, waar ik me niet
thuis kon voelen.
Zo leef ik dus al sinds 1937 in het
buitenland, met enige kleine onderbre
kingen van vacanties, die altijd heel
leuk zijn en ik meestal bij mijn stief
moeder Emmy en zusje Ankie weer
een stukje terug vond van het "tempo-
dulu" in Den Haag.
Alle bombardementen op Berlijn heb ik
meegemaakt. Mijn man zat ergens in
Rusland. En midden in deze wereld
ondergang kreeg ik een "kabar angin".
De Japanners zaten in Indië; de Slag
op de Java-Zee! Maar ik kon me er
niets van voorstellen! Hoezo Japan
ners, en wèt op de ]ava-Zee?
Je kon er geen touw aan vastknopen
immers! Heel veel later was ik met
mijn Vader (intussen 82) met de Her
denking in Den Haag en zag daar films
en foto's, en kon toen pas beseffen
wat er dan eigenlijk allemaal geweest
was, en dat "Tempo dulu" nooit, nooit
meer terug zou komen!
En dat gevoel van alles verloren te
hebben, wat je lief had, had ik heel
sterk, toen ik hier in het Staatstheater
in Wiesbaden een avond lang de "Kra
tondanseressen" had gezien! Ja, dat is
alles passé! Das gibts nur einmal, das
kommt nicht wieder; dat is zu schön
um wahr zu sein!
De Duitsers zeggen, dat je de woorden
"Heimat" en "Heimweh" niet vertalen
kunt maar als ik aan Bandoeng denk,
dan weet ik precies, wat het is!
Joon Treffers
9
