Notities uit vergeelde papieren (IV)
dari Singer
apotheker
In 1975 hoop ik Latin
America te doorkruisen.
DE TERUGKEER VAN D.D. IN INDIË
door Margono Djojo Hadikusumo
Hoe het ook zij, bij besluit van de G.G.
van 18 Augustus 1913, genomen op de
buitengewone vergadering van de R.v.l.
op 31 Juli 1913, werden aan de heren
D.D., Tjipto Mangunkusumo en Soe-
wardi Surjaningrat, resp. Kupang, Ban-
da en Bangka als verblijfplaats aange
wezen.
In de notulen van de bewuste verga
dering van de R.v.l. staat o.m. het vol
gende te lezen: "Uit één en ander blijkt
ten duidelijkste, dat het streven van de
heren is om onrust in deze gewesten
te verwekken en daarom wees ik Uwe
Excellentie er op (één van de aanwe-
gen was hier aan het woord) dat in
deze een strafvervolging niet voldoen
de zou wezen. In de eerste plaats gaat
er enige tijd overheen eer de veroor
deling kan volgen, maar bovendien zal,
naar alle waarschijnlijkheid, de op te
leggen straf niet zwaar zijn, in ieder
geval niet zwaar genoeg in verhouding
tot het gestichte kwaad".
Zo was het, het doel was bereikt. De
onruststokers kon voorlopig het zwij
gen worden opgelegd.
Als balsem op de wonde, werd hun,
als groots gebaar van de Indische re
gering, in stede van de eenzame
plaatsen Kupang, Banda en Bangka,
vergund om zich in Nederland te ves
tigen. Hierbij moet nog even worden
gememoreerd, dat Tjipto Mangunkusu
mo die een jaar tevoren een Koninklij
ke onderscheiding kreeg (Ridder in de
orde van Oranje Nassau) voor zijn
toewijding als vrijwilliger-medicus bij
de pestbestrijding in Oost-Java, zijn
ridderkruis aan de Indische regering
meende te moeten terug aanbieden,
hetgeen een lawine van verontwaar
diging veroorzaakte in de Nederlandse
pers.
Intussen brak in Europa de eerste we
reld-oorlog uit welke duurde van 1914
tot 1918. Ook toen was Duitsland de
agressor, maar Nederland behield zijn
neutraliteit.
Na een verblijf van 3 jaar werd Tjipto
Mangunkusumo en Soewardi Surja
ningrat vergund naar Indonesia terug
te keren, D.D. echter werd nog in Ne
derland aangehouden.
Blijkbaar vertrouwde men hem nog niet
al te best en vond men het veiliger hem
in Europa te houden. Toen vestigde
hij zich met zijn gezin te Zurich, waar
hij zich liet inschrijven als student aan
de universiteit. Hier moest hij als nati
onaliteit "Javaan" - opgeven. De term
"Indiër" was in die tijd internationaal
alleen bekend voor inwoners van India,
de voormalige Britse kolonie.
Als een arme ontheemde banneling,
onder zeer moeilijke omstandigheden,
Douwes Dekker aan boord van de "Rumphius"
op de terugweg uit zijn ballingschap, 1918.
zoals zijn dochter Mevrouw E. Jansen-
Douwes Dekker memoreerde (Tong-
Tong 1 December 1973) slaagde hij
er in om aan de Universiteit van Zurich
te promoveren als doctor in de econo
mie en staatswetenschappen.
Zijn dissertatie "Indië" in vier delen
met het praedicaat cum laude was
toen blijkbaar in Indonesia door de N.l.
regering verboden. Zowel in de biblio
theek van het museum (voormalig Ba-
taviaasch Genootschap van Kunsten
en Wetenschappen), als van de Arsip
Negara ('s Lands Archief) te Jakarta is
dat boek niet bekend.
Nog tijdens de 1e wereld-oorlog was
het D.D. gelukt zich in te schepen om
van India naar zijn vaderland terug te
keren. In Hongkong werd hij echter
door de Engelsen gevangen genomen
en van wapensmokkel naar India be
schuldigd. Hem wachtte de kogel. Van
Hongkong werd hij overgebracht naar
Singapore, en D.D. ontsprong de dans
daar het einde van de oorlog al in
zicht was en de "Commander in Chief"
Generaal Ridout te Singapore het
doodvonnis niet wilde tekenen. Ridout
stelde D.D: in vrijheid.
Over deze Britse generaal memoreer
de D.D. in zijn eigen woorden als volgt:
"Gentleman every inch, zachtmoedig
als Ier, die vele malen weigerde een
doodvonnis te ondertekenen, zelf man
van karakter, die karakter in anderen
eerde. Op deze vijand ben ik heel trots.
Hij was een Mens".
Singapore - Jakarta is maar een steen
worp. Zo kon D.D. weer terugkomen
in zijn vaderland Indonesia. Het was
in 1917. Maar het heeft nog een paar
jaren geduurd eer hij zich weer als een
vrije Indonesische burger kon bewe
gen.
Tussen 1918 en 1920 verhuisde hij van
de gevangenis te Bantjeuy(Bandung)
naar de Centrale gevangenis te Sema-
rang; van Semarang naar de gevange
nis aan de Sipayersweg te Jakarta.
Intussen was er op de Bogorse troon
een ander bewindsman aan wiens be
middeling het was te danken dat D.D.
op vrije voeten kwam.
G.G. Graaf van Limburg Stirum (1916-
1921) over wien D.D. in zijn memoires
het volgende schreef:
Te midden van een lange reeks on
interessante landvoogden, kwamen
snel na elkaar twee figuren op de Bui-
tenzorgse troon, van welke lichtstralen
over Indonesia gaan: Van Limburg
Stirum en De Graeff, beiden van adel,
beiden kampioenen voor Recht en hun
gouden blazoen veroverend in hun
diensttijd.
Hij was een zegen voor ons, deze edel
man. Hij was het die de Europese
pers openlijk dreigde en haar lafheid
neersloeg".
wordt vervolgd)
bij uw
drogist
of
The Singer Import b.v. - Leusden
Hollands sprekende bewoners
daar, wilt U mij schrijven ter
verdere kennismaking? Adres:
Mrs. W. G.
Box 82
Yagoona 2199 N.S.W.
Australia
7
