Notities uit vergeelde papieren (V)
D.D. ALS OPRICHTER EN LEIDER VAN HET KSATRIAN
INSTITUUT TE BANDUNG
KIMM Indische spekkoek
Stort f 12,op giro 158225 en
U ontvangt een spekkoek van ca.
500 gram, in speciale verpakking,
franco thuis.
"KIMM", Joh. Verhulststraat 98,
Amsterdam-Z. Tel. 020 - 72 84 61
Dit is een onderwijs instituut dat oor
spronkelijk heette: Preanger instituut
van de vereniging Volksonderwijs aan
de Jl. Kebon Kelapa 17 te Bandung,
dat onder leiding stond van Mevrouw
H. E. Meyer-Elenbaas. D.D. kwam hier
als direkteur van de Mulo. Aanvanke
lijk bracht de resident van de Preanger
daartegen zijn bezwaren bij de Indische
Regering, aangezien de echtgenoot van
genoemde dame lid zou zijn van een
communistische vereniging (vermoe
delijk de partij van Sneevliet/Baars).
Doch de G.G. (Van Limburg Stirum)
besliste bij geheimschrijven dd. 15
Januari 1923 No. 3a/1-, dat het voor
een frustrated persoon als D.D. beter
was om hem in de gelegenheid te stel
len op legale wijze aan de kost te
komen dan het volk "op te ruien".
Zo kon D.D. zich met hart en ziel aan
het onderwijs-instituut wijden, dat hij
nu de naam gaf van Ksatrian-lnstituut.
Een opleidingscentrum voor de vor
ming van "ksatria's" voor het toekom
stige onafhankelijke Indonesia. Het Ja
vaanse woord "ksatria" wordt in het
Nederlands vaak vertaald met "ridder
schap", hetgeen wijst op een kaste van
strijders. In de Javaanse filosofie heeft
het echter een diepere betekenis.
Het heeft eigenlijk meer betrekking op
het innerlijk van het menselijk wezen,
dat tot uiting komt in zijn doen en
laten in het dagelijks leven.
Mogelijk zou de uitdrukking "de adel
van de geest" een juister weergave
zijn van wat wij onder "ksatria" ver
staan.
Aan het Ksatria-instituut was ook ver
bonden als leerkracht een zekere dame
onder de naam Mej A. Wassington, die
zich opgaf als de echtgenote te zijn
van D.D. Zou zij mogelijk dezelfde zijn
als Harumi Wanasita? Dit is alleen een
onbescheiden veronderstelling van mij
zelf, daar ik voor de juistheid daarvan
niet kan instaan.
Op het ogenblik dat ik deze regels
schrijf, zou Mevr. Harumi Wanasita in
Amerika zijn, zodat het mij niet moge
lijk is om met haar in contact te komen.
Gedurende deze episode van zijn leven
heeft D.D. zich vooral bezig gehouden
met het schrijven van boeken op aller
lei gebied van de wetenschap. In het
bijzonder waren het leerboeken voor
de middelbare scholen. Voorts over de
geschiedenis van Indonesia, waarvan
drie delen zouden zijn verschenen.
Hoewel dit tijdvak van zijn leven voor
D.D. een betrekkelijk rustige episode
was, waren niettemin de "distelen" niet
weggebleven.
In het zittingsjaar 1938 van de Volks
raad vormde het Ksatria-instituut een
agenda-punt voor een openbare be
door Margono Djojo Hadikusumo
spreking in verband met uitgebrachte
rapporten over de negatieve zijden van
het instituut. Het was het lid Mohamad
Husni Thamrin die voor D.D. in de
bres sprong en in deze vergadering
van het college het volgende naar vo
ren bracht:
"dat D.D. nu reeds meer dan een kwart
eeuw lang een even fris, als weten
schappelijk gevormd en onbezwijkbaar
trouw Indonesische Nationalist toont te
zijn. Met zijn, zelfs door zijn meest
verblinde vijanden erkende gaven, wa
re het hem gemakkelijk geweest zich
een weelderig bestaan te scheppen.
Natuurlijk tegen de prijs van zijn ka
rakter. Maar tot dit soort behoort deze
"man van ons" niet.
Hij is ouderwets ridderlijk, wat onze tijd
nauwelijks meer begrijpt; hij is van een
woordgetrouwheid, welke, toen het om
zijn leven ging, dat leven beneden de
persoonlijke eer stelde en prijs gaf,
voorbeeld van een karakter-grootheid,
die welhaast historische klank gaat
krijgen.
Hem steunt een grote kracht, die zijn
tegenstanders niet kennen; hij heeft
nl. karakter".
Donkere wolken over Indonesia be
gonnen al zichtbaar te worden aan de
horizon. Het kanongebulder begon in
Polen met de bezetting door de Nazi
troepen van Hitier.
Daarmede werd de tweede wereld-oor-
een feestelijk galmen van veel
bronzen gongs en ritmisch bonzen van
inheemse trommels, een zangerig ge
kweel van bamboefluiten het hoog en
klagend neuriën der rebab.
uit: De gamelan speelt
"Kraton" door Johan Fabricius
f 3,90 inclusief porto
log ingeluid. De gebeurtenissen volg
den zeer snel op elkaar en Indonesia
bleef ook niet gevrijwaard van de oor-
logs-ellende.
Het was ook het Volksraadlid Thamrin
die omstreeks die tijd de voorspelling
in de Djojobojo-legende in de Volks
raad ter sprake bracht. De legerhorden
van het "gele ras uit het Noorden"
zoals door Djojobojo werd voorspeld,
1000 jaar geleden, deden 3 jaar later
hun intocht in Indonesia en dit eilan
denrijk kwam in een minimum van tijd
geheel in Japanse handen.
Na de bezetting van Nederland in 1940
door de Hitler-horden, werden in Indo
nesia door de Ned. Indische Regering
interneringsmaatregelen genomen. De
ongewenste elementen die gevaarlijk
werden geacht, waartoe behoorden de
Duitsers, Japanners en N.S.B.ers wer
den opgeborgen.
Blijkbaar vond men het ook veiliger
om D.D. in te rekenen. Het was in 1941
toen hij kennismaakte met het eerste
interneringskamp te Ngawi, daarna
werd hij om gezondheidsredenen naar
de afdeling "misdadigers" van het
hospitaal te Magelang overgebracht.
Hierna werd hij naar Jakarta vervoerd
en in het C.B.Z. opgenomen. Na een
paar dagen volgde 't huis van bewaring
"Struiswijk" om daarna overgeleverd
te worden aan het kamp van de on-
verzoenlijken te Ngawi. Hier verJoor hij
totaal zijn gezichtsvermogen, zodat hij
5 jaar lang blind was.
In 1942 werd de blinde "misdadiger"
in een geblindeerde treincoupe naar
Surabaya overgebracht en ingescheept
met 145 anderen per S.S. "Tjisedane"
met onbekende bestemming, in een
onderdekse ruimte waarvan de sluit
platen waren dicht gesoldeerd. Na 40
dagen zonder licht en lucht, en met
slecht eten, leek het weldadig naar de
negergevangenis te Paramaribo (Su
riname) te worden overgebracht. Na de
neger-gevangenis kwam het "Interne
ringskamp Insulinde" in de Joodse sa-
vana.
Het jaar 1946 bracht oplossing en
einde der internering. Per S.S. "Boisse-
vajn" werd hij op 18 juli 1946, vrijwel
volslagen blind sinds Maart 1941 te
Ngawi, met de overige geinterneerden
naar Nederland overgebracht.
Zo werd hij dan voor de tweede keer
naar Nederland geinterneerd. Hier
werd hem medegedeeld dat hij nooit
meer naar zijn vaderland mocht terug
keren.
Ik kom hier aan het 4de en slot-tafe-
reel van D.D.'s levenswandel.
(wordt vervolgd)
6
