CO
LEVEN IN BRUNAI (Noord Kalimanten)
HET LIJKT NIET OP DAT IN HET VROEGERE INDIË
Ja, waar ligt dat eigenlijk??? Dit miniatuurstaatje, dat toch eigenlijk allang bestaat,
is pas in de laatste jaren bekend geworden door zijn olie en gas-export, vooral
naar Japan. Daarover later.
Dit kleine Sultanaat is misschien wat groter dan de provincie Limburg, nl. als je
van de "hoofd"stad in het N. tot het plaatsje in het Z. rijdt, is het maar 67
mijl (100 km). Veel achterland is er niet, want het is ook smal, en waar olie ge
vonden wordt, zowel (vroeger) op het land, en nu meer op zee, daar groeit niet
veel. Bovendien ligt dit staatje aan de Westkant van Borneo. Vroeger geklemd
tussen de grotere gebieden van de "witte Radja Brooks, het Eng. gedeelte van
Borneo. Die grote Eng. gebieden behoren nu tot Malaisie, en daar tussen liggen
we dus ingeklemd.
Een gelukkig toeval bracht ons in
aanraking met de schrijfster van dit
stuk over het leven in Brunai op
Kalimanten, een buurland dus van
Indonesië. Zij volgde haar man daar
heen, toen de wereldomspannende
activiteiten van een grote oliemaat
schappij hem naar de rijke velden
van Brunai brachten.
Ze is een indische, en wat lag dus
meer voor de hand dan dat wij haar
zouden vragen: schrijf eens iets over
het leven in Brunai?
Lijkt het op dat op Java, nu of voor
heen? Dat is niet het geval en wan
neer zij door haar indische verleden
zich niet zo vlot tussen de bevolking
bewoog zou zij het wellicht heel
moeilijk hebben.
Hier volgt het eerste van twee stuk
ken over het leven in Brunai.
Het klimaat is natuurlijk echt tropisch,
maar helaas, veel palmen zoals je die
overal in Indië langs de kusten ziet,
vindt je hier niet. Wel wat tjemara's,
maar die vallen elk jaar bij die hoge
zeeën bij tientallen tegelijk om. De
kust wordt ook hier kaler en smaller!
Bambu vindt je hier ook amper. De be
volking kent nauwelijks het gebruik er
van, zoals b.v. op Java, waar men er zo
vele dingen van weet te maken. Neen,
mooi is 't niet, maar een voordeel heeft
het: het is tropisch, en daarmee is alles
gezegd. De bevolking (Brunezen) schij
nen af te stammen van zee-piraten,
spreken een dialect Maleis, dat heel
anders is dan ons gewoon pasar ma
leis, wat ze ook wel verstaan hier en
je meteen dan als iemand uit Indonesië
herkennen. Ook de tropische vruchten
zijn hier niet allemaal te krijgen. Na
tuurlijk wel enkele soorten pisangs,
zoals de mas (hier kuning genoemd),
de Radja (zelfde naam) de susu (hier
keling geheten) de kapok, hier pisang
pisang, en hoe heet die pisang die we
batu noemen? Ik weet het niet. Ook
de tandoek. De papaja, ananas, zuur
zak en de mangga senggir. Echte lek
kere mangga's kennen ze hier niet.
Mangisstan, hier mangosteen op z'n
Eng. af en toe, maar niet mooi, evenals
de sawoh, hier tjiko (cico nieuwe spel
ling) en af en toe blimbing en gedong-
dong. Maar deze zijn erg sporadisch,
evenals de duku, langsep, rambei tjem-
pedak en nangka (hier Jackfruit). Op
de maleise pasar waar ik veel rond
scharrel om te blandja, vindt je nog
wel eens wat, maar de namen zeggen
me niets in hun taal. Ik houd me dan
maar aan mijn eigen benamingen. Al
leen de durian, ja dat is internationaal
geloof ik, want die heb ik ook in Singa
pore, Bangkok en zo gegeten!
Verder heb je aan groenten ook niet
zoveel keus. De paku groeit hier na
tuurlijk in de utan, de rebung bij vlagen,
daun singkong, en dan andere soorten
bladeren die ik niet ken. Laatst dacht
ik gandaria gevonden te hebben, al
thans de smaak was het zelfde, de
vrucht leek op jonge kleine pentils v.
d. mangga. Gula djawa kennen ze niet,
een soort gula aren en als ie in blok
ken (Hard) is, heet het gula malacca!
Voor ingrediënten van bumbu bumbu
kun je uitstekend terecht. Vers, al ge
bruiken nieuwkomers steevast
conimex uit een potje I I Maar door
gewinterde Indo's zoals ik lusten dat
niet! Vers, dat is njang paling baik!
Van de ketjapsoorten kent men hier
alleen de (zoute) Chinese en een soort
uit Malaisie die een nare smaak heeft.
Maar tahu volop bij de Chinezen.
En tempéwelke Indisch vrouw
kan nu zonder dat product??
daar moet je adresjes voor heb
ben. En dat zijn er amper twee man
hier in de staatDie zijn uit Malay-
sie, maar turunan Djawa I I De Brunees
kent dat niet! Daarom kan je hier am
per een warong vinden waar je zo
lekker nasi met dit of dat kunt eten.
Het enige wat er is: sate kerbouw
mierzoet, en sota belazer zeg ik maar,
want het is meer mie dan iets anders.
Neen, dat snoepen zoals in Indië is
hier niet bekend. O ja, je kunt wel
djajans krijgen van div. koekjes, zoals
klepon, onde onde, zelfs fiemel-kleine
lemper met isi udang kering of vlees,
waarbij je een fiets nodig hebt om van
het ene vleesje naar het andere te ko
men. Ja, 's morgens kun je in de gedai
kopi, wij zeggen toko-kopi wel goed
terecht wat dat betreft!
Neen, Indië is het niet. Sawah's heb
je hier ook wel, maar anders! Meer
ladang bouw. Toch doet het je hart
weer goed als je de rijst ziet planten en
later als ie geoogst wordt!! Bij het
rijpen de velden vol draden met din
getjes eraan, zoals in Indië, maar gla-
tiks ja tida ada hier! Wel andere rijst
diefjes! Welke, daar ben ik nog niet
achter gekomen. Zijn de rijstgronden
leeg, dan zie je de karbouwen erop.
Koeien hebben ze hier amper. Je kunt
ook nauwelijks koeievlees op de pas
ser krijgen! In bepaalde tijden van het
jaar komen de blekoks (kleine witte
reiger) hier langs en zie je ze vaak bij
de karbouwen in de buurt, of op z'n
rug zitten, echt zoals je in Indië zag.
(lees verder volgende pagina)
Links: De prachtige nieuwe Masjid Omar Ali Saifuddin moskee in de hoofdstad van het sultanaat Brunai, Bandar Sri Bengawan. In het
water ligt de koninklijke sloep.
Rechts: Winkelstraat in de oliestad Seria in Brunai.
