Hoe leefde een dichter achter prikkeldraad?
POIRRIÉ IN WINTERSTEMMING (Seneeuw-nja waar?)
TOKO MAS
INDONESIA
"Sneeuwballengevecht of niet, onmiddellijk mijn ver-
"Als Papa een sneeuwpop maakt, lijkt hij altijd precies op ketoprak". giet en wadjan inleveren
Rob Nieuwenhuys over Leo Vroman's indische tijd
In de Haagse Post van 11 januari treft men een artikel aan van Rob Nieuwenhuys
die daarin zijn ontmoetingen met de dichter Leo Vromans beschrijft. Vromans
was na de inval van de Duitsers in Nederland via Londen en Z. Afrika in Indië
terecht gekomen op aandrang van de vader van zijn vrouw, Tineke. Hij moest er
als soldaat onder de wapenen en verzeilde na de komst van de Japanners met
vele lotgenoten, onder wie Rob Nieuwenhuys in het kamp te Tjimahi, waar zij
elkander, na wat oppervlakkige ontmoetingen voor de Japanse inval, beter leerden
kennen. En scheppend werkzaam bleven. Uit het artikel van Rob volgt hier
een en ander:
"Tjimahi was een hoog-kapitalistisch
kamp, waar genoeg bijvoeding te krij
gen was, als je maar geld had (ons al
afgenomen). Eerst na enige maanden
werd een beetje meer orde op de vrij
heid gesteld en kwam er een kamp
fonds. De inkomsten (die het hele kamp
ten goede kwamen) waren onder meer
afkomstig van het toneel en van een
zogenaamde tekenacademie, de Studio,
die allerlei orders aannam voor de
meer welgestelden, d.w.z. de officieren
en doktoren, waarvan er te zamen een
stuk of zeshonderd waren.
Zo stelden J. H. W. Veenstra en ik
voor Studio een poëziebloemlezing
samen die we Onschendbaar domein
noemden (april 1943). Elk exemplaar
was met de hand getypt en geïllus
treerd met houtsneden van Henk de
Vos, Ries Mulder, Wim Schippers, en
ook Leo. Hij maakte er zeven."
"Zijn zelfspot gebruikte hij als be
scherming. In het kamp voelde hij zich
veilig; hij bezat iets onaantastbaars.
Hij was de enige kampgenoot voor wie
het kampleven - althans in de tijd dat
wij hem gekend hebben - zeer draag
lijk was. Hij zei eens; "Tineke is er niet,
ik eet weinig en ik heb jelui om me
heen om mee te praten". Maar werke
lijk toegang tot zijn innerlijk kreeg
niemand. Hij leefde in zijn eigen wereld
en voelde zich alleen daarin autonoom.
Eigenlijk had hij ons geen van allen
werkelijk nodig en al ons gepraat over
politiek en kunst, al onze hervormings
driften moeten hem onwezenlijk heb
ben geleken. Hij zag het nut en het
doel er niet van in. Voor Bernard van
Tijn formuleerde hij eens de weten
schap als een poging de werkelijkheid
te benaderen door deze te beschrijven.
Kennistheorie was hem vreemd. Zijn
wereld was de nutteloze wereld van
het absurde, dat buiten het gehannes
van plichten en idealen gelegen was,
buiten alle orders, plagerijen, kortom
buiten de kampsituatie en de situatie
daarbuiten.
We kunnen niet zeggen dat Leo de
werkelijkheid aanvaardde, maar de
werkelijkheid was er voor hem nu een
maal en elk verzet was zinloos. Leo
bezat, gelukkig voor hem zelf, de mo
gelijkheid zich eruit terug te trekken in
zijn eigen wereld. Zijn zonderlinge in
vallen, zijn dwaze en onverwachte
woordspelingen waren de tekens die hij
vanuit zijn wereld naar ons uitzond,
maar de meest complete uitdrukking
daarvan was toch zijn poëzie."
"Leo verliet ons in Tjimahi en werd via
Singapore naar Japan getransporteerd
(samen met Tjalie Robinson) - wij gin
gen kort daarop naar Jakarta. Ik zag
Leo niet eerder terug dan vele jaren
later, in Nederland met Tineke."
Tjalie bleef achter in Singapore (Red.
TT.)
(Juwelier en diamantair)
Specialiteit Indonesische gouden
sieraden 22 en 24 Karaats
Juwelen 22 Kr. goud gezet met
briljanten, markiesringen, slag-
ringen, tiffanyringen, etc., mar
kieshangers, markies-oorknop-
pen. Ook losse briljanten ver
krijgbaar (BTW vrij).
Lid vereniging Beurs voor Dia
manthandel Amsterdam: daarom
goedkoop.
Zelfimport:
armbanden, ringen, kalung, oor
knoppen etc. origineel Indone
sische modellen.
Albert Cuypstraat 142,
Amsterdam - Tel. 020-71 87 28.
Na 18.00 uur tel. 020-44 17 94.
13
